Dit is Venetië

[p. 74]

[VII]

DE EILANDEN IN DE LAGUNE VAN VENETIË WORden minder bezocht dan de stad zelf. Een uitzondering vormt het Lido, de langgerekte slagboom tussen lagune en zee. Eens was het een eenzaam strand, waar Byron paardreed en Goethe schelpdieren en zeldzame planten zocht. Thans is het een van de modernste strandbaden van Europa: het internationale snobisme viert er zijn korte triomfen en in de speelzalen van het Casino zet zich de gokwoede voort van een stad, die sinds eeuwen beroemd was om haar ‘ridotti’.

Wanneer men in het hoogseizoen in de Merceria, Venetië's winkelstraat, over de hoofden kan lopen en op de Piazza San Marco de toeristen de duiven bijna gaan verdringen, is het tijd voor een tocht door de lagune. Van Venetië's noordelijke oeverstraat, de Fundamente Nuove, vaart men via het kerkhofeiland San Michele naar het glaseiland Murano met zijn beroemde museum. Onder de rook der glasblazerijen ligt een der oudste kerken uit de lagune, de basiliek van Santa Maria e Donato, die uit de zevende eeuw dateert. In de apsis glanst een Byzantijns madonnamozaïek, dat sommige kunstkenners nog hoger schatten dan het beroemdste mozaïek van de lagune: de Madonna in de kathedraal van Torcello.

Torcello is een zwijgend eiland, waar men de wingerdranken hoort ritselen in de wind. Eens had het twintigduizend inwoners, maar Venetië streefde het voorbij. De waterlopen slibden toe en de malariamug verjoeg de bevolking. De geweldige Byzantijnse kathedraal staat er vlak bij het stille water, als een schip dat eeuwen geleden voorgoed is gestrand.

Vanuit het levendige Burano, waar honderden vrouwen de Venetiaanse kant klossen, kan men per gondel het stille eiland San Francesco del Deserto bezoeken. Volgens de legende heeft Sint-Franciscus van Assisi zelf een der cipressen geplant.

Wie de tijd heeft, vare ten slotte door het zuidelijke deel van de spiegelende lagune langs Alberoni en Pellestrina, waarbij men voortdurend het uitzicht heeft op de bewolkte Alpenketen (pag. 75), naar Chioggia, de grote vissershaven. Nadat men in Venetië bijna te veel hoge kunst heeft bewonderd, kan men in de kathedraal van Chioggia zijn oog verfrissen aan de volkskunst van naïef geschilderde ex-voto's, geschonken door dankbare vissers na redding uit zeegevaar.

[p. 75]

[p. 76]

Een weinig aarde tussen water en hemel, enkele huizen, twee grote kerken: dat is vandaag het eiland Torcello. De toeslibbing van een rivier en de malaria ontvolkten een machtige handelsstad, die de ‘moeder’ van Venetië was. De kathedraal (links) met haar hoge middenschip dateert uit 639. Zij werd gemodelleerd op de kerken van Ravenna. De Byzantijnse inspiratie is even duidelijk in de achthoekige kerk uit de elfde eeuw (rechts), die toegewijd was aan Santa Fosca, martelares uit Ravenna.

[p. 77]

De kathedraal van Torcello was toegewijd aan de Moeder Gods. In de halfkoepel van de centrale apsis, nauwkeurig in de as van het middenschip, verheffen haar gestalte en de figuur van het zegenende Jezuskind zich in eenzame glorie tegen een stralende achtergrond van goudmozaïek. Dit goud verbeeldt in de symboliek van de Byzantijnse iconografie de onveranderlijke eeuwigheid.

[p. 78]

Altijd hangt boven het eiland Murano een rookwolk, uitgespuwd door de schoorstenen der glasblazerijen. Wegens brandgevaar voor de stad werden de glas- en mozaïekindustrie in de dertiende eeuw van Venetië overgebracht naar Murano. Na een grote bloei in de zestiende en zeventiende eeuw begon de glasindustrie te kwijnen, maar thans is zij weer herleefd. In de gloeiende glashutten wordt de taaie, doorzichtige materie verhit, waaruit de glasblazers nog steeds virtuoze kunstwerken vormen.

[p. 79]

Het zijn niet enkel de blinkende en rinkelende lichtkronen van kristal, de kleurige harlekijns en elegante vrouwenfiguurtjes, de sprookjesdieren en verfijnde drinkglazen, die de glasindustrie van Murano wereldberoemd hebben gemaakt. Er worden in Murano ook produkten van moderner vormgeving geblazen, die zich aanpassen aan de nieuwe binnenhuisarchitectuur.

[p. 80]

Wat Murano voor het glas is, dat is het eilandje Burano voor het kantwerk. Deze industrie bloeide vanzelfsprekend in de vergane eeuwen, toen het ‘pointe de Venise’ de kostuums van rijken en edelen versierde. Thans werkt Burano voornamelijk ten behoeve van het vreemdelingenverkeer. Daarom wordt er nog een ander handwerk beoefend: het min of meer kunstzinnig versieren van vitrage.

[p. 81]

In de uiterste zuidelijke hoek van de lagune ligt Chioggia, de grootste vissershaven van heel Italië. Deze pittoreske stad wordt door bezoekers van Venetië zelden bezocht. Maar de wegblijvers hebben ongelijk. Alleen reeds de boottocht van Venetië naar Chioggia is een wonderlijke vaart door een spiegelende wereld, die nergens anders op aarde haar tegenbeeld vindt.

[p. 82]

De toeristen zijn daarentegen niet weg te slaan van het Lido, dat zijn beroemde naam geschonken heeft aan vele soortgelijke gelegenheden in Europa. Tijdens de zomermaanden zijn de stoomboten naar het Lido steeds afgestampt vol. De welgestelde Italiaanse jeugd heeft een grote liefde voor dit moderne strandbad, en de honderden badhutten bij de grote luxehotels herbergen een publiek, dat zich veroorloven kan zich door de lagune uitsluitend per watertaxi te verplaatsen.

[p. 83]

Het snobistische element is dus op het Lido geenszins afwezig. Het moderne Venetië verwierf zich daarnaast een culturele verdienste door op het Lido een jaarlijks filmfestival te organiseren, dat sinds 1929 het grote publiek ontvankelijk gemaakt heeft voor de film als kunstuiting. Een serie premières lokt elk jaar eind augustus een schare van regisseurs, critici en filmsterren van de eerste tot de zevende grootte naar het Lido.

[p. 84]

Soms wordt zelfs de verwendste filmspeelster moe van de autogrammenjagers en dan zoekt zij een toevlucht bij haar antieke collega - de hardstenen sfinx zonder geheimen.

[p. 85]

Maar de jonge filmster, die het nog van publiciteit hebben moet, laat zich gaarne beloeren door het gloeiend oog der televisielampen.