Dit is Venetië

[p. 10]

[II]

HET CANAL GRANDE, EEN S-VORMIGE WATERLOOP van vier kilometer lengte, deelt de stad in tweeën. Het wordt overwelfd door drie bruggen, en zijn oevers vormen één langgerekt decor van pakhuizen, kerken en paleizen. De nieuwe Franse gezant bij de Verheven Republiek, Philippe de Commynes, schreef in 1495 in zijn eerste rapport naar Parijs: ‘Het is, naar ik meen, de schoonste straat ter wereld, heerlijk omhuisd’.

Vandaag zijn vele paleizen in verval. Maar nog steeds is het Canal Grande een der schoonste triomfen van de menselijke wilskracht, die chaos omvormt tot kunst. Aan een kreek, omzoomd door modder, ontstond inderdaad de schoonste straat ter wereld. Men moet Venetië anders bezien dan de overige Italiaanse steden. Ginds is de ruimte gevangen in hoogte, breedte en diepte. Maar het geheim van Venetië's betovering is tweedimensionaal. De paleizen aan het Canal Grande vormen een lange reeks gobelins, opgehangen aan de wanden van een zaal, die geplaveid is met water en die de hemel tot dak heeft. Het zijn theatercoulissen, waartegen zich de eeuwen door het menselijk drama afspeelt. De derde dimensie is de tijd, die de gebeurtenissen der eeuwen naast elkaar plaatst, net zoals de paleizen uit de tijd van byzantinisme, gotiek, renaissance en barok naast elkaar staan als waren zij gelijktijdig gebouwd. Want zo hevig werkt hier de historische werkelijkheid, dat alles gisteren schijnt gebeurd.

Voor het Palazzo Mocenigo stijgt een man met een duivels schoon gelaat uit een gondel. Een gemaskerde blonde vrouw schrijdt hem achterna. Het is gravin Giuccioli, de derde verovering van lord Byron in een Venetië, dat hem inspireert tot zijn Don Juan. Uit een gotisch venster in het Palazzo Giustinian leunt een man met een zwartfluwelen baret. Het is Wagner, die hier Tristan en Isolde ontwerpt. Langs de vensters van de Ca' d'Oro (pag. 11) danst een slank silhouet: de danseres Fanny Elssler, de geliefde van de hertog van Reichstadt. Naast het Palazzo Corner staat een fattig gekleed heer ongeduldig zijn snorpunten op te draaien: Gabriele d'Annunzio wacht op een gondel, die hem over moet varen naar het Palazzo Volkoff, waar zijn geliefde woont, Eleonora Duse.

Het Canal Grande is één groot schouwtoneel met duizend achterdoeken; en ieder, die in een gondel afdaalt, verliest zijn eigen wezen en wordt figurant in een spel, dat sinds eeuwen voortduurt.

[p. 11]

[p. 12]

De koopman Marino Contarini liet zijn ‘Gouden Huis’ (Ca' d'Oro) tussen 1421 en 1440 bouwen en versieren door Matteo Raverti en Giovanni en Bartolomeo Bon. De bouwmeesters bedienden zich van de gotische elementen om decoratieve en chromatische effecten te bereiken. Deze koloristische architectuur grenst aan muziek. ‘Het oog glijdt over de vlakken gelijk de hand over een harp’ (Sergio Bettini).

[p. 13]

Het Canal Grande, gezien vanuit de waterportiek van Ca' d'Oro. Dit paleis werd gerestaureerd door baron Giorgio Franchetti, die het in 1916 aan de staat schonk als museum. Aan de overkant rechts het Palazzo Corner della Regina. Domenico Rossi bouwde het in 1724 in klassicistische stijl op de plaats, waar eind vijftiende eeuw het paleis stond van Caterina Cornaro, koningin van het eiland Cyprus, dat zij aan Venetië schonk. Geheel links het Palazzo già Morosini (vijftiende-eeuwse gotiek).

[p. 14]

Een Venetiaanse schone wacht op de veerman, die haar ongetwijfeld de behulpzame hand zal bieden bij het instappen.

[p. 15]

Aan het Canal Grande vindt men verschillende van deze overzetplaatsen (traghetti). Dit veer verbindt de in de morgenuren zeer pittoreske Pescheria (vismarkt) met het Campo di Santa Sofia. Op de voorgrond twee gondels met toeristen; op de achtergrond het gotische Palazzetto Foscari.

[p. 16]

Een van de drukste punten van het Canal Grande is de vernauwing, die overspannen wordt door de Ponte di Rialto. Toen de vroegere houten brug ingestort was onder het gewicht van een volksmenigte, die de Regatta op het Canal Grande gadesloeg, bouwde de architect Antonio da Ponte de tegenwoordige stenen Rialto-brug (1588-92). Het bruggedek is in drieën verdeeld door twee rijen winkeltjes.

[p. 17]

Wat is er heerlijker dan jong en verliefd te zijn en samen vanaf de Rialto-brug uit te staren over het spiegelend water van het Canal Grande, de schoonste waterstraat ter wereld?

[p. 18]

Een der mooiste punten van het Canal Grande is de bocht bij de uitmonding van de Rio Foscari (op de foto tussen de gondel en het stoombootje). Rechts daarvan het Palazzo Balbi (laat-renaissance, architect Alessio Vittoria, 1582-90). Links daarvan eerst het gotische Ca' Foscari (1428-37) en dan het vijftiende-eeuwse Palazzo Giustinian, waar Wagner in 1858 de tweede akte schreef van Tristan en Isolde.

[p. 19]

Ter hoogte van de Ponte dell' Accademia ziet men (achtergrond midden) de uitmonding van het Canal Grande bij het oude douanegebouw, de Dogana di Mare (gebouwd 1676-82). Rechts daarvan de hoge koepel van de kerk, toegewijd aan Santa Maria della Salute. Op de voorgrond links het vijftiende-eeuwse laatgotische Palazzo Cavalli (Franchetti), in 1890 grondig gerestaureerd. Thans is er een kredietbank gevestigd.

[p. 20]

De merkwaardigste kerk aan het Canal Grande is de octogonale barokkerk Santa Maria della Salute, door de stad als dank aan de Madonna gewijd na de pestepidemie van 1630. Zij werd gebouwd tussen 1631 en 1681 door de Venetiaanse bouwmeester Baldassare Longhena. De stijl van het hoofdportaal staat nog sterk onder de invloed van Palladio. De sacristie bevat een van de beroemdste schilderijen van Tintoretto, De bruiloft te Kana.

[p. 21]

Het Canal Grande mondt uit in het wijde Bassin van San Marco, met het Isola di San Giorgio. De kerk San Giorgio Maggiore, in 1565-80 herbouwd door Andrea Palladio, is fraaier van ligging dan van architectuur. De toepassing van Griekse tempelvormen op deze christelijke kerk met verhoogd middenschip is niet zeer geslaagd. Het interieur bevat een zestal waardevolle Tintoretto's. Vanaf de in 1791 gebouwde Campanile heeft men een wijd uitzicht over het Lido (achtergrond) en de lagune. Over de stad heen reikt de blik tot aan de verre Alpen.