Dit is Griekenland. Het vasteland

[p. 44]

[IV]

DE NAASTE EN WIJDERE OMGEVING VAN ATHENE zijn rijk aan landschapsschoon, antieke overblijfsels en byzantijnse kloosters. De bergen Hymettos en Parnis, de badplaatsen aan de Saronische kust en het eiland Aegina met zijn Aphaiatempel, de kloosters Daphni (blz. 71), Kaisariana en Hosios Loukas, de Poseidon-tempel van kaap Sunium (Sounion) en het heden zo vreugdeloze ruïneveld (blz. 45), waar eens de Eleusische mysteriën werden gevierd - zij zijn alle een bezoek waard. Maar het schoonste is de tocht naar Delphi. Daar, in een dramatisch landschap, ligt het middelpunt van de gehele antieke wereld. De legende zegt, dat Zeus twee adelaren van de einden der wereld naar elkaar toe liet vliegen. Hun ontmoetingspunt was de ‘navel der aarde’. Het gebeeldhouwde brok marmer, dat dit middelpunt aangaf, staat vandaag in het Delphische museum. Een steile zuiderhelling, ingeklemd tussen de diepe kloof van de Pleistos en twee loodrechte rotsen, de Phaedriaden, de ‘schitterende’, eerste bastion van de machtige Parnassus. Heel in de verte de glans van een blauwe zeearm. Felle winterkou, brandende zomerhitte, zware onweders, veelvuldige aardbevingen, hoogzwevende adelaren en de diepe stilte der bergen, waardoor het water ruist van de zuivere en onuitputtelijke bron Castalia: dat is Delphi.

De oudste bewoners vereerden de aardgodin Ga (Ge), die bewaakt werd door de slang Python. Uit spleten in de rotsen steeg vulkanische damp, die geiten en herders dronken maakte. Een door deze dampen uitzinnig geworden vrouw voorspelde de oorlog van Troje. Het orakel van Pytho was geboren. De aardgodin werd onttroond door een nieuwe god, Apollo Delphinios, een god uit Kreta die in de vorm van een dolfijn werd vereerd. Hij doodde de slang en op zijn bevel werd Pytho omgedoopt in Delphi. De nieuwe meester van het heiligdom, de Pythische Apollo, ging voort met profeteren door de mond van een vrouw, die door het inademen der dampen in trance raakte. De orakeltaal van deze ‘Pythia’ werd door priesters uitgelegd. De afgevaardigden van Griekse steden en barbaarse vorsten en ook gewone Grieken kwamen naar Delphi om raad te vragen bij moeilijke beslissingen. Oorlog of vrede? Een kolonie stichten of niet? Trouwen of niet trouwen? Zo machtig was het orakel, dat het pas in de vierde eeuw n. Chr. voorgoed verstomde.

[p. 45]

[p. 46]

Aan de uiterste punt van het Attisch schiereiland, Kaap Sunium (Sounion), op een rots die steil in zee stort, staan de helwitte marmeren zuilen die overbleven van de Poseidon-tempel, gebouwd in de vijfde eeuw v.Chr. ‘Schenk uw bijstand aan hen, die onder zeilen reizen.’ Zo geeft Homerus het gebed weer, dat hier eertijds door schepelingen werd opgezonden tot de god der woelige en vredige wateren.

[p. 47]

Achter de machtige zuilstompen van de Apollo-tempel te Delphi gaf eens de door heilige waanzin bezeten Pythia op de vragen antwoorden, die beslisten over het leven der antieke wereld. Op de verwoeste muren van de tempel waren de spreuken te lezen, die treffend het antieke ideaal weergaven: ‘Ken uzelf’ en ‘Van niets te veel’.

[p. 48]

Boven de Apollo-tempel ligt het theater, gebouwd in de vierde eeuw v.Chr. Elke acht, later vier jaar werden te Delphi de Pythische feesten gevierd, waaraan alle Griekse staten deelnamen. Op een ronde dorsvloer werd het heilige drama opgevoerd van Apollo's strijd tegen de Python. In het hooggelegen stadion hadden sportwedstrijden plaats en in het theater een concours van muziek en zang.

[p. 49]

Op een smal terras aan de rand van de Pleistos-kloof liggen de resten van tempels, toegewijd aan Athene. Van een ronde tempel, tholos genaamd, zijn drie Dorische zuilen weer opgericht. Dit ronde type tempel komt op verschillende plaatsen in Griekenland voor. Men weet nog steeds niet, waartoe de tholos diende.

[p. 50]

De Grieken zijn grote waterdrinkers. Er bestaat zelfs een regelrechte watercultuur; het bronwater wordt in types en smaken ingedeeld, zoals elders de wijn. Volgens eenstemmige Griekse mening is het water van de Castalia-bron te Delphi het beste, zuiverste en kristalhelderste van heel Griekenland.

[p. 51]

Het bronzen beeld van de wagenmenner (omstreeks 480 v.Chr.) was een wijgeschenk van de tiran van de Griekse kolonie Syracuse, nadat zijn paarden gezegevierd hadden in de wagenren bij de Pythische spelen. De rest van de groep, de kar en de paarden en de jongen, die hen aan het toom hield, is verdwenen. De wagenmenner drukt het ideaal uit van de vroeg-klassieke Griekse beeldhouwkunst: strenge stilering en een bedwongen emotie, waardoor de mens, verheven boven geluk en leed, godgelijk wordt.