Dit is Griekenland. Het vasteland

[p. 26]

[III]

TOEN ATHENE IN 1834 DE HOOFDSTAD WERD VAN het nieuwe Griekenland, was het een dorp van driehonderd huizen aan de noordelijke voet van de Acropolis. Nu telt het moderne Athene, een stoffige, slordige, maar boeiende stad, meer dan een miljoen inwoners.

Zuidwestelijk van het tamelijk banale centrum, rond het Syntagma-plein, liggen aan nauwe, bochtige straten en kleine pleinen de oude byzantijnse kerkjes, de Turkse huizen en de resten van twee Turkse moskeeën, de open werkplaatsen der ambachtslieden, de rommelige antiek-winkels en de typische Griekse taveernen, waar de ware minnaar van Griekenland de goudgele retsinata moet leren drinken.

Deze hartverwarmende eenheid uit twee schijnbaar tegenstrijdige delen, hars en wijn, lijkt op het gecompliceerde Griekse volkskarakter. De liefde voor eigen bodem gaat samen met een onverzadelijke nieuwsgierigheid naar de vreemdeling en diens wereld en verwanten. De Griek speelt het spel des levens met een hartstocht, die zich enkel laat breidelen door de wetten der maatschappij, welke hij hoger stelt dan de wetten van de staat. De staat veracht hij, maar als soldaat sterft hij dapper voor vaderland en familie. Hij is pathetisch in woord en gebaar, maar zijn geest blijft sceptisch en zijn blik ironisch. Hij bezit een hete liefde tot het leven en is tegelijk de trouwe zoon van een Kerk, die dit leven volledig ontkent. Maar deze Kerk, geheel transcendent op het hiernamaals gericht, is tegelijk staatskerk, met een grote rol in het openbare leven. De Griek bezit een wakkere intelligentie, maar als mens die in het ogenblik leeft, wordt hij zo snel afgeleid door iets nieuws, dat hij (zoals Graf Keyserling zei) uit een maximum aan aanleg een minimum aan resultaat weet te halen. Hij leeft nooit om te werken, maar werkt om te kunnen leven, sober en zo zelfstandig mogelijk. Hij is individualist, maar haat de eenzaamheid. Hij is tolerant in alles, behalve in de politiek. Deze interesseert hem zelfs nog meer dan datgene waar hij het begaafdst in is: de handel, die hij beoefent met een voor vreemdelingen moeilijk begrijpelijk mengsel van listigheid en eerlijkheid. Psychologie is een woord van Griekse wortel, maar psychiaters kunnen in Griekenland geen droge boterham verdienen, want de extraverte Griek kent geen neuroses. Hij aanvaardt het leven met al zijn problemen als hoogste goed.

[p. 27]

[p. 28]

De papa (pope) is alleen voor vreemdelingen een opvallende figuur in het stadsbeeld. De parochie-geestelijken zijn altijd gehuwd, en net zoals de priesters in het antieke Hellas houden zij er dikwijls een nevenberoep op na. Het celibaat is in de orthodoxe kerk alleen verplicht voor de hogere geestelijkheid en de kloosterlingen.

[p. 29]

De zomerzon blakert het Omonia-plein. Dit ‘Plein der Eenheid’ ligt aan de ingang van volkswijken en was in de loop der tijden het uitgangspunt van vele revoluties. Zonneschermen worden in het patriottische Griekenland altijd geweven in blauw-witte strepen: de kleuren van de Griekse vlag.

[p. 30]

De stads-Grieken zijn zeer ‘schoen-bewust’ en het wemelt overal van schoenpoetsers, die met grote kunst vaardigheid alle schoenen poetsen behalve hun eigen.

[p. 31]

De spons is een uitstervende diersoort, tenminste in de badkamers van beschaafde landen. Maar dit geheimzinnige beest leeft nog altijd in grote koloniën in de Griekse archipel en aan de kust van Noord-Afrika. De beste sponzenduikers zijn de jongemannen van het eiland Calymnos in de Dodekanesos; de beste sponzenverkopers zijn oude mannetjes in de straten van Athene.

[p. 32]

Het mooiste byzantijnse kerkje van Athene ligt vlak bij de pompeuze nieuwe kathedraal. Het dateert uit het begin van de dertiende eeuw. De muren zijn versierd met antiek en byzantijns beeldhouwwerk. Het marmer, dat ijzer bevat, heeft door oxydatie een prachtig roodblond patina gekregen. Dit kerkje is toegewijd aan de ‘snelverhorende Heilige Maagd’.

[p. 33]

De Grieken hebben een grote liefde voor bloemen. Vlak voor Pasen worden op de markten in Athene prachtige kransen verkocht.

[p. 34]

De koninklijke lijfwacht bestaat uit zogenaamde ‘evzones’. Zij zijn gekleed in het traditionele Griekse kostuum, dat aan de Albanezen is ontleend. Aan de rode muts hangt een lange paardestaart. Het geborduurde vest heeft gespleten mouwen, die op de rug hangen. Onder het geplooide rokje, de fustanella, worden witte wollen kousen gedragen. De schoenen zijn van rood leer met kleurige pompons.

[p. 35]

Koning Paul I en koningin Frederika betreden bij een plechtigheid de kathedraal van Athene. Links van hen de kroonprins (in kakiuniform) en de oudste prinses.

[p. 36]

De Griek geeft evenmin als de Fransman om een uitvoerig ontbijt en de Athener koopt op weg naar zijn werk doorgaans een broodje op straat. Overal worden grote stapels ‘koulouria’ verkocht.

[p. 37]

In de echte Griekse cafés ziet men hoogst zelden vrouwen. Het café is voor de Griekse man zijn tweede huis. Zoekt ge een advocaat, journalist, makelaar of koopman? Ge vindt hem doorgaans niet op zijn bureau, maar in zijn stamcafé, waar hij zaken doet of politieke discussies houdt, onder het genot van helaas ontaarde Turkse koffie, die voor meer dan de helft uit drab bestaat, of van een glaasje ouzo (anijs-brandewijn).

[p. 38]

Ook in het doorgaans droge Athene kan het gieten, en dan merkt de wandelaar pas aan de vele plassen hoe ongelijk het plaveisel is. Het drukke motorische verkeer verwikkelt zich in knopen, die zelden door de knuppel van de verkeersagent ontward behoeven te worden. De Griekse chauffeur dringt nooit aan op zijn voorrangsrecht en door vernuftig geven en nemen loopt alles in een ommezien weer glad.

[p. 39]

De Griek is als aarts-individualist hartstochtelijk het kleinbedrijf toegedaan. Vandaar het grote aantal straatventers. Vooral de vele verkopers van geroosterde nootjes hebben het 's avonds druk.

[p. 40-41]

Uitzicht vanaf de Lykabettos op het avondlijke Athene en het verlichte Parthenon (midden boven).

[p. 42]

De Griekse keuken is tamelijk middelmatig. Maar onovertroffen is het gebraad, dat met een woord van Turkse oorsprong ‘kebap’ wordt genoemd. Een der smakelijkste soorten bestaat uit repen varkensvlees, rond een spit gewikkeld, het ‘doner-kebap’. In sommige restaurants wordt het zeer modern elektrisch gebraden.

[p. 43]

Wie zijn hart wil ophalen aan de echte onbekommerde en simpele Griekse levenslust brenge een bezoek aan de danstenten langs de zeeboulevard van Piraeus, de haven van Athene.