Beschryvinge van Nieuvv-Nederlant, (Ghelijck het tegenwoordigh in Staet is) Begrijpende de Nature, Aert, gelegentheyt en vruchtbaerheyt van het selve Lant

Maniere van Huwelijcken en Baren der Kinderen.

GEhandelt hebbende van het gestalte der lichamen, het onderhoudt der selve met hare kleedinge en Cieraden, en de by-een-woonste beschreven zijnde, sullen wy nu spreecken en aen wijsen het vervolgh, sonder 't welck alle het voor-verhaelde onder de voet soude moeten vallen, dat is: het Huwelijck met zijn gevolgh, als zijnde het eenighste voetsel en vervolgh der geheele Wereldt, soo werdt daer oock gheen Natie van Menschen ergens in de Wereldt soo Barbarisch gevonden, die niet het effect des selfs genieten en noch altijdt eenige nadere teyckenen daer van over behouden hebben. In Nieuw Nederlandt by de oorspronckelijcke Ingheboornen (want onder ons is 't als hier te Lande) kan men effen noch die veroude voetstappen van het selve speuren, maer soo men het wat redresseeren mochte, het ware wel noodigh het selve metten eersten geschiede. De woorden of namen van Man en Vrouw, Vader en Moeder, Suster, Broeder, Oom, Moy, Nicht, Neef, Getrouwt en Ongetrouwt, zijn onder haer wel bekent en ghebruyckelijck, gewisse kenteeckenen al wistmen gheen ander bescheyt of naerder bewijs by te brengen, datter yet is naer het Huwelijck gelijckende. Om klaerder te spreecken, de Wilden daer te lande Trouwen mede, en ghemeenlijck eene Vrouw, sonder meer, ten zy dan dat het Oversten, Rijcke of Machtighe persoonen zijn, die wel dickwijls twee, dry of vier Vrouwen t'seffens nemen, gemeenlijck vande mooyste en neerstighste die daer onder haer zijn, en 't is wonder dat de luyden, alleen door het licht der naturen, hare Vrouwen soo weten te regeren, datmen noyt hoort, ofte ondersoeckende bevinden kan, datter eenige haet, twist of partyschap onder die Vrouwen in swangh gaet, ofte over de opvoedinghe der Kinderen, Huysselijcke saecken, en preferentie ontrent den Man ontstaet, in welck stuck sy haer alleen gedragen naer des selfs wel gevallen, ontrent de Huwelijcken onder haer zijn verre naer soo veel ceremonien niet gebruyckelijck als hier te lande by luyden van fatsoen, maer Jan Raps weerga magh het goelickjes halen: Daer is onder haer geen precisen tijdt van geoorlofde Iaren, die oordeelen sy alleen aen de bequaemheyt, daer sy oock niet vies op zijn, om die van te vooren te beproeven, als het jonge luyden zijn die van een ofte weder-zijden Bevriendt zijn, geschiet het gemeenlijck met vrienden raedt en kennisse, oock regart neemingh van geslacht en qualiteyt, maer als het bestorven ofte onbestorven Weduwen of Weduwenaers zijn, ghelijck daer dat goetjen de menighte onder haer is, geschiet het somtijdts met kennis, maer is evenwel niet gebruyckelijck, de Vrienden daer mede te bemoeyen. Het Man-volck naer dat sy van vermoogen of conditie zijn, moeten altijdt eenige giften ofte vereeringen aen haren toekomende Bruydt doen, dat is soo veel als den Trouw-penningh in de oude tijden, ofte waer-teecken van het getroffen accoort, maer als het onder Weduwen en Weduwenaers met geen vrienden advijs aenghegaen is, en de Gehouwde niet ac-

[p. 61]

corderen konnen, een van beyden buyten de Pot Pist, of weer elders een misverstandt ontstaet, soo neemt den Man dickwijls sijn goetjen weer, slaet het Wijf een bet af, en soo sy van selfs niet wegh gaet, stoot haer wel onghemackelijck de deur uyt, want onder haer zijn geen Huwelijcken soo vast ofte bondigh, die niet (als een van beyden, het zy de Vrouw ofte Man, sich met de andere te buyten gaet, ofte eenigh ander misverstandt ontstaet, dat soodanigh misnoegen veroorsaeckt) van stonden aen by een ofte beyde ghebroocken kan werden en oock volkomen gebroocken werdt: Het seecker is daer te lande een heel gewoonlijck en gebruyckelijck dingh, soo dat ick Mans gekent hebbe, die ghewoon waren alle Iaer van Vrouw te veranderen, hoewel sy daer wel somtijts geen of weynigh reden toe hadden: men siet oock, dat het af-gaen van Huwelijck, ofte veranderen vande Echt, meerder van der Mannen als der Vrouwen zijde gepleeght wort: In het scheyden van het Huwelijck volgen de Kinders de Moeder, waer naer vele Natien om oock seecker te gaen, haer Geslachten rekenen, evenwel hoe sy langer by malkanderen blijven, inde Trouw ofte het Huwelijck volherden, hoe het loffelijcker en eerelijcker onder haer gereeckent wordt, staenden Huwelijck is het groote schande, in Hoererije ofte Overspel te vervallen, voornamentlijck onder de Vrouwen, die haer sommige oock wel eerder souden laten dooden eer daer consent toe vragen, noch vuylder achten sy het soo het by dage, ofte op het Velt geschiet, dat yemandt daer gesicht van soude konnen hebben, of van de Son beschenen, die sy seggen dat te sien, ende sullen oock ghene Mans hare Vrouwen, als sy soo yetwes aen haer mercken, continueren, al hadden sy haer noch soo lief, maer als sy Vrijsters ofte andersins ongebondene zijn, is daer niet aen ghelegen, sy mogen dan doen soo het haer ghelieft, als sy haer daer voor maer laten betalen, voor niet houden sy het schandaleus en Hoerachtigh te zijn, dereste wort niet qualijck genomen als het haer gebeuren magh, oock sal niemant hem daer aen stooten om soo eene in toekomende ten Huwelijck te versoecken. Het gebeurt oock wel dat een vrye Vrouws-persoon wel een tijdt by yemandt sal slapen en de Hoere daer van zijn, soo langh hy haer te vreden steldt, en ghenoegh geeft, daer sy nochtans niet mede soude willen Trouwen: sy zijn oock hooveerdigh daer op, en sullen als sy wat out beginnen te worden haer beroemen, dat sy by vele Oversten en brave persoonen gheslapen hebben, ghelijck ick selfs met verwonderinge aengehoort hebbe, dat bedaerde Vrouwen vande treffelijckste onder haer, daerom groot ghevoelen van haer selven hadden, lofwaerdigh en glorieus quasi ce bene gesta van spraecken: In ghevalle het ondertusschen ghebeurt dat een Vryster rijp wordt (want dat is het woort onder haer gebruyckelijck, en sitten bleve, daer sy nochtans lust heeft om te Trouwen) soo bedeckt dese Vryster haer hooft, aengesicht en geheele lichaem soodanigh, datter niet bloots aen kan gesien werden, dit is dan het teycken hares gemoets datse begerigh zijn te Trouwen, waer op gemeenlijck den eenen op den anderen sich presenteert, om haer te versoecken, ende is een gemeen dingh daer te Lande, selfs oock by sulcke Dochters die buyten dat te doen, versoeck genoegh krijgen, maer evenwel die manier willen volgen, om dat sy als het aen yder een bekent is dat sy Trouwen willen, (want het Man-volck souden daer heel noode yemandt te vergheefs versoecken) noch wel licht van conditie verbeteren: Wanneer sy dan in ofte buyten Huwe-

[p. 62]

lijck swanger zijn, so wachten sy haer heel nau, voor alle dat haer Vrught eenigsins schadelijck soude konnen wesen. Geduerende hare dracht weten sy heel weynigh van siecke ofte pijnelijcke daghen, en wanneer den tijdt naer hare gissinghe (daer sy vry wat correct op zijn) ontrent vervult is gebruycken eenige, doch selden, die voor een swaren arbeydt vreesen, ofte het haer eerste reyse is, een dranckjen, dat van Wortels en Kruyden (daer vallende) gemaeckt wordt, dan vertrecken sy gemeenlijck op eenige plaetse in 't Bos, al is het schoon in 't hertjen van den Winter, daer sy sonder yemandts hulp van 't Kinde verscheyden, hier toe verkiesen sy gemeenlijck een stille plaets, die vry is van alle Winden, daer maecken sy van Matten of diergelijcke een Hutjen ofte schutsel over haer, en nemen wat Provisie mede, ontrent een Killetjen of Spruytjen van loopent Water, daer sy het (een Knechtjen zijnde) datelijck in legghen, en een ruymen tijdt in laten, al waer het oock hart vriesent weder, sy moeten seggense, van eersten af tay worden, soo gheven 't brave Mannen en goede Jagers, daer naer doen sy die op, en bewinden die in warme bonte Rocken, slaen deselve oock seer nauw acht in de opvoedinghe, datse niet mogen veronghelucken, en naer datse noch eenige dagen in die plaetse over gebracht hebben, keeren sy weder tot hare Huysen en Vrienden, zijn sonderlingh niet sieck in 't verlossen, behouden oock ghene onghelegentheyt daer uyt, noch sterven niet in de Kraem. Hier van willen eenige redenen geven, en segghen om dat haer soo veel kennisse van goet en quaet niet ghegeven is, als ons, zijnse oock soo sondigh niet, en de pijne in 't Baren, is niet soo seer natuerlijck, maer een straffe op de sonde volgende, aen de eerste Moeder, daer voor opgedragen, andere meynen dat het gesonde Climaet, hare goede dispositie van leden, en gewoonlijcke rouwigheyt het selve te wege brenght.