Beschryvinge van Nieuvv-Nederlant, (Ghelijck het tegenwoordigh in Staet is) Begrijpende de Nature, Aert, gelegentheyt en vruchtbaerheyt van het selve Lant

Van de Kust, Voor-lant, en Zee-havens.

DE kust van Nieuw Nederlandt streckt als boven geseght is, Zuydt-west ende Noord-oost, is suyver en sandigh, seer natuyrlick droogende, ende alhoewel de barre vlacke Zee daer tegens aenstoot, meest over al bequaem om te anckeren, eensdeels om dat het suyver zant-gront is, ten anderen, om datter uytter Zee heel selden swaer weer valt, uytgenomen somtijdts uyt den Zuydt-oosten, met springh-tijdt, maer als den wint uyt den Noorden ende Noord-west waeyt,

[p. 5]

die daer sterckst domineren kan, dan isset een opperwal, ende goe Ree met weynigh gevaer, dies halve soo bequame en van aengename kust, om in alle tijden van het jaer aen te doen, alsmen souden konnen wenschen: want het heeft daer doorgaens hooge Landen, die haer van heel ver op doen. Het drooght oock heel natuerlijck, soo dat het lant by tijdts waerschouwt.

Het voorlandt is in 't gemeen dubbelt, op sommige plaetsen in Eylanden ghebroken, (die seer bequaem zijn om Verckens en alderley vee op te voeden) soo datmen van buyten oordeelen soude datmen ten eersten het vaste landt ontmoet, nochtans het zijn maer Eylanden ofte voorlandt die binnen 's Landts weder groote en ruyme Valeyen, Wateren en Kreecken hebben, die oock dickwils, bequaem en navigabel zijn om te passeren van d'eene plaets na d'ander.

Voor den aenloop ende ghewelt des Zees, die ghevreest mochte werden schier ofte morghen, by Enundatie, stormen ofte andersins, het landt (ten minsten ontrent de Zee) soude moghen consumeeren ofte verminderen: heeft de nature aldaer seer voorsichtigh voorsien: want het heeft Godt ghelieft, het naeste Zeelandt, behalven de platen, stranden en valeyen doorgaens te besorgen en versekeren, met vaste steenen fondamenten, niet wel juyst over al, maer ter plaetse daer de Zee eenigh ghewelt ofte swaren aenloop doet, soo datter van naturen daer te Lande, ontrent de water-kanten, ontallijcken veel steenen hoofden zijn, so hecht, sterck, hoogh, accommodabel en noodigh, datmense met menschen handen en groote kosten heel qualijck soodanigh soude konnen maken.

Zee-havens zijnder in Nieuw Nederlandt veel en verscheyden, deselve alle te willen, met hare omstandigheden beschrijven, soude alleen een werck wesen, veel grooter als wy dit voornemens zijn te maken, sullen daer van soo ter greepe, en ghelijck men seght, overslaghs-ghewijse daer wat van aenteeckenen, om plaetse en werck voor de Zee-varende Luyden over te laten. Beginnende dan van het Zuyden, en sluytende met het lange Eylant, komt ons eerstelijck te vooren Godyns Bay, ofte de Zuyt-Bay, die eerste is geweest in de ontdeckinge: bevindt sich op de hooghte van ontrent 39 graden, is ses mijlen wijdt ende negen mijlen lanck, heeft verscheyden Bancken, maer blijft evenwel in sich selven een goede gheleghentheydt en veylighe haven voor menighte van Schepen, als hebbende plaetse en ruymte genoegh om die te herberghen. Hier is oock gelegentheyt van Walvis vanghst, die sich met menighte des Winters inde Bay komt schuren aende drooghten en Bancken, is niet soo vet als in Groenlandt: Maer de menighte isser te krijghen, soo dat even-wel des selfs vanghst, als een by een woonste daer ontrent ware, met fatsoen aengestelt zijnde, wel profijtelijck soude wesen en goede successen konnen ghenieten. Naer neghen Mijlen loopt de Bay smal toe, en werdt een Rivier die wy de Zuyt-Rivier noemen, en hier naer breeder van ghesproken sal werden: Nu souden moeten over-treden, naer de Bay daer de Oost en Noordt-Rivier te ghelijck invallen, het Staten Eylandt in leydt, en om dat het de ghefrequenteerste en populeuste is, daer in, en door, de meeste negotie en handel ghedreven wordt, oock in het midden van Nieuw Nederlandt leydt, soo wertse quasi per Exelentiam de Bay genoemt, doch eer wy daer van spreken, soo sullen wy eerst met een woordt aenroeren de ghelegentheden dieder zijn tusschen dese Bay ende de Zuydt-Bay.

[p. 6]

Tusschen dese twee Bayen, is meest een doorgaende dubbelt voorlant met verscheyde Eylanden, die op sommige plaetsen twee of drie dick, zijn leggende: Dese voorlanden soo wel als de Eylanden, zijn alle seer wel gelegen ende bequaem, niet alleen tot Zee-dorpen voor alderley soorte van Visschers, maer oock goet om Coorn te winnen, Wijnen te teelen, Ooft en Tuyn-vruchten te queecken, en Vee aen te houden, door dien het Landt ghedrachtigh en redelijck vet is: Met menighte van boomen, wijngaerden, pruymen, haesse-noten, gras en aerdbesien overwassen zijnde, zijn oock meest alle seer Oester-rijck, door de menighte van Oester-bancken daerom en ontrent gheleghen.

Behalven dan, dat de menighvuldige Eylanden, die sommige oock vry hoog zijn, van naturen verscheyde schoone Bayen en Zee-havenen geven, soo zijnder oock noch andere bequame gaten, voor de ghene diese kennen, hoewel als noch weynigh bevaren zijn, voornemelijck het Beere-gat, de groote en kleyne Eyer-haven, het Barne-gat, etc. daer het binnen seer veyligh en seecker te legghen is: doch om dat Nieuw Nederlant, voor als noch niet naer wensch over al beset en bewoont is, soo dat op die plaetsen, ofte daer ontrent, heel weynigh Christenen woonen, werden dese gelegentheden weynigh gebruyckt, als by ongheleghentheydt van weer en windt.

De boven gheroerde Bay daer het Staten Eylandt in leydt, is te fameuser, om dat daer te gelijck invallen, de Oost en Noort-Rivier, zijnde twee seer schoone Rivieren, hier naer naeder te beschrijven, neffens verscheyde killen, gaten en kreecken, die sommighe wel Riviertjens gelijcken, ende oock navigabel zijn, als de Raritans Kil, de Kil van Col Neuvesinck, etc. mitsgaders dat inde selve Bay, met fatsoen voor alle gevaerlijcke Winden bevrijdt, wel konnen havenen en leggen, meer als duysent Schepen van last, en dat alle binnens Landts. Het inkomen van de Bay is redelijck ruym, en sonder veel perijckel, wel te vinden voor de ghene dieder eens geweest, ofte wel van onderwesen zijn. Men kan oock dickwils met ghemack, alsmen des sints is, en de Windt soo dienen wilt, met een en het selve doorgaende Ty, uytter zee tot voor de Stede Nieu Amsterdam, die vijf mijlen van de openbare Zee leyt, met den vollen Last eens slachs op zeylen, al waren de Schepen noch so groot en swaer: Insgelijcx weder van Nieu Amsterdam ter Zeewaert keeren, doch in het uyt zeylen, setmen het ghemeenlijck onder 't Staten Eylandt, aen een Water-plaets, om voor het laetste sich wel te versien van water en hout, dat daer beyde ghenoegh te krijghen is. Men set het oock wel verre in de Bay, achter den zant-punct, om Windt en Ty waer te nemen, en het laetste volck met de brieven in te wachten.

In het langhe Eylandt langhs de Zee-kant, zijn oock eenighe gaten en ghelegentheden, om Vaer-tuygh te berghen, doch van de onse heel weynigh ghefrequenteert: het heeft oock op eenighe plaetsen heel groote binnen-wateren en valeyen, daermen over al van daen, wel met de Tyen in Zee kan komen, anders zijnse te droogh, en by populatie soo soudender verscheyde plaetse van consideratie gevonden worden die wy nu om kortheyts wille verby sullen gaen.

Tusschen het lange Eylandt en het vaste Landt, is doorgaens oock veel goede gheleghentheydt, om alderley kleyne en groote Schepen, hoe die oock mochten wesen, te berghen: Want behalven dat die gheheele Rivier, by veele selfs

[p. 7]

voor een Bay wert ghehouden, soo zijnder soo wel in het vaste Landt als in het Eylandt daer teghen over, heel veel en meer als ons wel recht bekent, goede en gelegene Bayen, havens en killen, maer om dat de selve meest alle by verscheyde middelen van d'Engelsche gheincorporeert zijn, oock inde Remonstrantie der Gemeente in Nieuw Nederlant van ghesproken is, soo sullen wy hier het selve mede om gheen slapende wacker te maken, overslaen, en voortvaren, met in het korte de voornaemste Rivieren, Killen en Wateren te beschrijven.