Beschrijving der sieraden van 't tooneel

[p. 20]

Beschryving van het Leydts papiere-geldt.

BAldeus, Spaans Veldt-overste, de stadt Leyden, van alle zijden, zodanig omringt, en besloten hebbende, dat 'er niemandt, zonder groot gevaar, uyt of in koude komen, waar door de gemeenschap met hunne nageburen was afgesneden, den toe-en uyt-voer belet, en volgens dien, den koophandel, de neeringen, en meest alle handt-werken, mosten stil staan; zulks dat de Stadt, in groot gevaar van oproer der gemeente, stondt te geraken: Dit alles van de Heeren Burgemeesters, en Regeerders, beneffens de Stadts-Vooght in acht genomen zijnde, bedachten alle mogelijke middelen, om 't zelve voor te komen. Bezetting of soldaten hadden zy geene, of zeer weynig binnen, zo dat de Borgers en Inwoonders de stadt, schoon dat 'er geen uyterlijk geweldt op geschiede, (want Baldeus het beleg op uythongeren aanleyde) evenwel mosten bewaken en bewaren. Dit konde niet lang duren, voor luyden die van den arbeydt hunner handen mosten leven; te meer alzo de zelve begon op te houden.

De Heeren Regeerders van Leyden wierden wel haast te rade, om deze ambachts-luyden voor soldye, gelijk landtsknechten, in des stadts dienst aan te nemen; maar de geldtmiddelen ontbraken haar, om de zelve gereedt te konnen betalen, 't welk nochtans noodig was, om hun onderhoudt daar voor te koopen. Men besloot dan, om nieu geldt van papier en andere sloffe te doen munten, gelijk in haar eerste belegering, des jaars te vooren, door de toestemming des Princen van Oranjen geschiet was, het welk men gedurende de belegering zou uytgeven en ontfangen, en ten eynde van dezelve, voor de gestelde waarde van gangbaare landts munte weder vergoeden. Hier toe wierden drie

[p. 21]

uyt des stadts Raadt of Vroedtschappen, die men de Veertigen noemt, gevolmagtigt, als Huych Klansz. Gael, Gerrit Wiggersz. en Dirk van Kessel: om, ter liefde van 't Vaderlandt, niet alleen opzicht over deze munt te nemen, maar ook om dezelve aan de landtsknechten uyt te deelen, mits dat zy gehouden waren, van hun handeling rekening te doen.

De stempels wierden in aller yl vervaerdigt, en op den twintigsten van Hooymaant, begon men te munten. De afbeeldingen op de pennigen waren van gedaante, als boven de vier voorste zinnebeelden van het Tooneel, in 't groot, zijn afgebeelt: Deze Penning, van papieren op malkander geplakt, ter dikte van een halve rijksdaalder, wierdt gestelt op de waerde van 14 stuyvers. Ook wierden 'er met deze stempel van dun zilver gemunt, en gestelt op 28 stuyvers. Op de eene zijde stont een Leeuw, houdende in sijn voorste pooten een lans of speer, waer op den hoedt der Vryheydt gehangen was, nevens hem stopt het jaar-tal 1574. boven zijn hooft in de randt zag men een bepaerelde kroon, en rondt-om den randt stondt deze spreuk, HAEC LIBERTATIS ERGO. dat is; Dit is om der Vryheydts wille. Aan d'ander zijde stont in een compartiment het Leydts wapen-schilt met de twee sleutels daar in, en rontom de randt, GODT BEHOEDE LEYDEN. En binnen de randt zagmen deze letters, N.O.V.L.S.G.I.P.A.C. die men aldus moet lezen: Nummus Obsessae Urbis Lugdunensis, Sub Gubernatione Illustrissimi Principis Auriaci, Cusus. dat is: Penning der belegerde stadt Leiden, onder 't bestier des Doorluchtig sten Prince van Oranjen, geslagen.

De kleynste penning van papier wiert gestelt op 5 stuyvers, endie van dun zilver op 20 stuyvers. Aan d'eene zijde stont een Leeuw; in zijn rechter poot voerde hy een gekromde sabel; in de slinker een ovaal-of langwerpig rondt-schildt, met de twee Leydtse sleutels bezet: boven zijn hooft was ook een bepaerelde kroon: rontom

[p. 22]

de randt stont, PUGNO PRO PATRIA. 1574 dat is, Ik strijde voort 't Vaderlandt. Aan d'ander zijde lag rontom de randt een olijf-krans, en binnen dezelve stont: LUGDUNUM BATAVORUM. dat is, 't Bataafs (of Hollandts) Leyden.

Deze pennigen, zo van papier als zilver, (die noch by eenige Lief hebbers der oudtheden konnen gezien worden) geven te kennen, hoe hoog de Vryheidt, en 't Vaderlandt, by die van Leyden, doen ter tijdt gewaardeert was, tot een eeuwig voorbeelt van alle welgeaarde Hollanders, om 't zelve, met onvermoeyden yver, geduriglijk na te volgen.

T. van DOMSELAER.