De glans der dagen

[p. 4]

Aan mijn Moeder

[p. 5]

1

Het oude Twentse stadje had zwaar van de oorlog geleden. Door bombardementen werden gaten geslagen in de smalle straten en op het pleintje bij de kerk was het puin na enkele jaren nog niet geheel opgeruimd. Vele ruiten waren vernield en de huizen zagen er, wegens gebrek aan goede verf, haveloos uit. Hier en daar werden gebarsten ruiten door planken beschermd en wankele muren door balken gestut. De bloeiende vruchtbomen in de buitentuinen rondom het stadje sloten echter al deze bouwvallige jammer in hun bloesemende pracht en de torens van de katholieke en protestantse kerk staken nog, bijna ongeschonden, uit over de oude huizen met de rode daken, zij sloegen in tweeklank, als was er tussen hen geen geloofsverschil, het hele en halve uur. De ene klok sloeg diep en zwaar, de andere licht en hups, ondanks de Calvinistische belijdenis.

[p. 6]

Dit was het stadje waar de oude mevrouw van Rees haar jeugd had doorgebracht en waar zij de laatste donkere oorlogswinter zo naar had terug verlangd. Wanneer het geronk der vliegtuigen maar steeds aanhield en het flakkerend olielampje uitgegaan was, zodat allen, om lucifers en olie te sparen, in het donker bleven zitten, dan kon zij met haar wat schorre stem vertellen hoe zij vroeger thuis ook de olielampen moest verzorgen en hoeveel tijd het wel kostte als de kristallen kaarsenkroon werd schoongemaakt. Het was, wanneer zij zo vertelde, of de spanning der overige huisgenoten wat verbroken werd. De spanning, of er geen auto stil hield en of niet iemand zou bellen. Want dan moesten de onderduikers op hun hoede zijn en de schuilplaatsen opzoeken. Als een verstikkende benauwenis drukten de zorgen en angsten, zij hokten bijeen, hongerig en koud en ze luisterden, verwonderd, naar haar herinneringen: ‘Buiten de wallen lagen de grote tuinen, door hagen gescheiden. Onze tuin lag daar ook, wij vonden het een feest om Willem, de tuinman, brood en een keteltje

[p. 7]

warme koffie te brengen. Heerlijk als hij ons dan een stukje brood mee gaf! Het mes streek hij eerst schoon op zijn broek. Met koud weer zei hij: Rechtveerdig weer, juffer! Hard warken of kolde lieden!

's Zomers trokken wij dikwijls met z'n allen een hele dag naar 't Regelink, dat was een oud landgoed van een overgrootvader, er stond nog een ruïne van het oude huis, de boerderij werd verpacht, daar gingen wij dan heen. Alles werd mee genomen, tot de emmer geschilde aardappelen toe die onder het rijtuig bungelde...’

De emmer aardappelen. Nu zweeg mevrouw van Rees. Was er groter rijkdom denkbaar? Zij konden de uitgekookte pulp nauwelijks meer door de keel krijgen.

‘Dan plukte Willem’, vervolgde zij even later, ‘een mand vol perziken en Jansje van Oma van Lindonk bakte zandtaarten. Het bos was er zo mooi, hoog geboomte en dan stond je soms opeens voor een grote kolk. Na de oorlog, als ik dat beleef, wil ik er toch heen. Ik zou dat allemaal zo graag weer terug zien.’

[p. 8]

Na de oorlog. De anderen glimlachten medelijdend als de oude mevrouw dat zei. Zij was al in de tachtig en zij kon het licht nauwelijks meer van de duisternis onderscheiden. En wát wilde zij terug zien? Wat zou er van dat stadje over zijn? De glans der herinnering werd echter des te sterker nu de verwezenlijking van haar verlangen zo onbereikbaar ver weg was.

‘Vannacht’, vertelde ze een andere keer, ‘heb ik met mijn vader een prachtige wandeling over de es gemaakt. Ik heb hem zo duidelijk gezien. En Oma zag ik weer in haar grote stoel voor het raam zitten, het kluwenbakje stond voor haar op het ronde tafeltje, zij had een zwart mutsje op met paarse viooltjes. Het was toch zo'n mooi huis, boven de ramen waren prachtige guirlandes van zandsteen met bloemen en granaatappels. Als de oorlog voorbij is dan ga je met mij mee, Justine?’

‘Dan gaan wij!’ herhaalde Justine, haar dochter, en zij spraken er over hoe heerlijk het zijn zou om daar samen rond te dwalen.

De anderen zuchtten, snakkend naar de

[p. 9]

dag der bevrijding, maar allen wisten dat de oude mevrouw door haar blij en evenwichtig karakter hen in die dagen tot grote kracht en steun was.

De oorlog was voorbij. De eerste jaren was er geen plaats in het stadje. Het was voorjaar toen Justine er eindelijk een kamer kon bespreken. Men verwonderde zich over het plan. De reis zou immers een grote teleurstelling worden? In de herinnering was zoiets mooi en goed, de werkelijkheid zou de oude mevrouw een schok geven. Bovendien was zij blind!

De bedenkingen die geuit werden waren groot, maar groter nog was het verlangen van haar die niet zien kon, naar dat wat zij weer zien wilde, en zij gingen...