O sekoer! Help!

[p. 14]

De vlucht van Aga

De Franse jongen zei dat hij Jean heette. Ze lagen op ligstoelen bij het zwembad en hadden vriendschap gesloten. Het was Martins derde dag in Argelès-Plage.

‘Weet je waarom ik naar Frankrijk ben gekomen?’ vroeg hij. Hij vertaalde het voor zijn nieuwe vriend: ‘Tu sais why I am here, dya, ini Fransmankondre, France.’

‘Non,’ zei Jean.

Ze spraken met handen en voeten, in het Frans en Engels. Soms gooide Martin gewoon Surinaamse en Nederlandse woorden in het gesprek.

‘Ik ben een afstammeling van een gouverneur, een slavin en een indiaan, wan ingi. En die gouverneur had een Franse vrouw. Daarom.’

Tijdens de lange uren in de trein was oma over de slavin Aga begonnen. Het meisje Aga woonde in Afrika. Haar tweelingzusje heette Zilpa. Aga had de grote ogen van een gazelle en de lange benen van een loopvogel. Vrolijk was zij, altijd was er wel iets waarom zij moest lachen.

Maar zij lachte niet meer toen zij met Dudaïm moest trouwen, omdat zij de eerstgeborene was.

‘Two girls,’ zei Martin tegen Jean. ‘Aga et Zilpa. Jaloerssss... vreselijk, horrible.’

Een keer had Zilpa een pot lekkere bruine bonen ge-

[p. 15]

kookt. Aga kwam moe en hongerig van het veld en rook de heerlijke geur van gestoofde bonen. Zilpa hield de dampende schaal onder haar neus en riep: ‘Je mag alles eten als je je eerstgeboorterecht aan mij geeft.’

‘Is goed, is goed,’ riep Aga en zij pakte de schaal aan en at gretig alles op.

Maar het gold niet. Volgens haar vader was en bleef Aga de oudste. Dus moest zij als eerste trouwen. Met... Dudaïm! Terwijl iedereen wist, dat Dudaïm verliefd was op zusje Zilpa.

Maar vader had niets te maken met verliefdheden. Op een avond had Aga's moeder haar oudste dochter prachtig aangekleed in een zachtgeel gewaad. Zwaar gesluierd was Aga naar de hut van Dudaïm gebracht. Dudaïm dacht dat Zilpa bij hem kwam.

Goed, alles komt uit. Dudaïm is razend, Aga wanhopig. Ze besluit weg te lopen. Aan de kust liggen schepen die mensen meenemen naar verre landen.

‘Zullen we weer gaan zwemmen?’ vroeg Jean.

‘Geen wedstrijd, rustig, safrisafri.’ Martin sprong in het water en ging op zijn rug drijven. Hij dacht nog aan het verhaal van zijn oma over de slavenschepen. De mensen werden als sardientjes in een blik vervoerd naar de zogenaamde Nieuwe Wereld, naar Amerika, Zuid-Amerika en het Caribisch gebied.

‘En dan komt Aga in Suriname. You know Suriname? South America.’

[p. 16]

‘No,’ zei Jean.

‘Cayenne?’ probeerde Martin. ‘Frans-Guyana.’

Dat kende Jean. ‘Mais oui, Guyane Française.’

‘Suriname ligt ernaast. De tropen, you know.’ Hij liet met veel bewegingen zien hoe je in Suriname slangen kon tegenkomen, ze leefden ook onder water, le watra-boa. En hoe je constant door muskieten, muggen, mosquitos werd geprikt. En Aga was zijn overoverovergrootmoeder, grandgrandgrandgrand-mère.

Daarover had hij ruzie gemaakt met zijn oma. ‘Maar Plaat komt volgens u van gouverneur Van Sommelsdijk, Heer Van Plaat.’

‘Klopt.’

‘En nu zegt u dat die slavin onze stammoeder is. Er klopt niets van.’

‘We heten Plaat, net als Van Sommelsdijk. Dat is voor mij genoeg, dat betekent dat we blauw bloed hebben.’

‘Hoe heette Aga van achteren?’

‘Slaven en slavinnen hadden geen achternaam. Die kregen ze later pas, bij de afschaffing van de slavernij.’

‘In ieder geval,’ zei Martin, ‘ging Van Sommelsdijk niet met slaven of slavinnen om.’

‘Hoe weet jij dat?’

‘Dat staat in mijn geschiedenisboek. Hij heeft officieel verboden dat blanken en zwarten omgang hadden.’

‘Weet je wat omgang betekent?’

‘Ja oma. Als je met elkaar vrijt.’

[p. 17]

‘En met wie vrijde Van Sommelsdijk? Met een indiaanse,’ onthulde oma Iris. ‘Zijn Franse vrouw Marguerite is nooit naar Suriname gekomen en hij voelde zich een beetje eenzaam. Om een eind te maken aan de indianenopstanden in zijn tijd sloot hij vriendschap met een indiaans opperhoofd. Die had een dochter en zij werd de vriendin van de gouverneur. En zal ik je nog iets vertellen?’ Oma kon nooit stoppen.

‘Vooruit maar,’ zei Martin.

‘Hij heeft vier indiaanse jongens en drie indiaanse meisjes, samen met zijn eigen zoon, naar Nederland gestuurd voor hun opvoeding. Zo staat het in de oude boken.’ Oma aarzelde. ‘Alleen weet ik niet van wie die eigen zoon was. Van die indiaanse of van Marguerite?’

‘Wacht,’ zei Martin, ‘ik weet het. Van Sommelsdijk heeft al die indiaanse kinderen de achternaam Plaat gegeven. En Fortuna, het dochtertje van Aga en Dudaïm, is met een van die indiaanse jongens Plaat getrouwd.’

Oma besloot: ‘Hoe dan ook, wij zijn en blijven Plaat!’

In het zwembad zei Martin: ‘Ik heb dus ook indiaans bloed.’ Jean ging in het water op zijn handen staan. Het bleef een hinderlijke jongen. Had die Fransman nou begrepen met wat voor een belangrijke Surinaamse jongen hij had kennisgemaakt?