Geen geraas of getier

Verhalen, gedichten, liedjes na de emancipatie vóór de tweede wereldoorlog

Geen geraas of getier

Van het moment af dat mijn werkzaamheden rondom de prozabloemlezing ‘Kri, Kra!’ (Bureau Volkslectuur, Paramaribo 1972) leidden tot ontdekkingstochten in de literatuur van Suriname, ben ik steeds meer verhalen en gedichten op het spoor gekomen. Daartoe heb ik gesnuffeld in archieven en bibliotheken van Nederland en Suriname, onder meer in de bibliotheek van het Surinaams Museum en ook in particuliere verzamelingen.

Voor deze bundel koos ik proza en poëzie, werk van Surinamers, in boekvorm verschenen in de periode na de afschaffing van de slavernij en vóór de tweede wereldoorlog.

Mijn laatste ontdekking was namelijk dat er in die periode ‘voorlopers’ hebben geleefd die, evenals een aantal schrijvers en dichters van vandaag, boeken in eigen land en in eigen beheer lieten verschijnen. Suriname heeft vóór de tweede wereldoorlog niet alleen een Helman voortgebracht!

Voor de dichters van die tijd gold vooral het ‘geen geraas of getier’: woorden uit een affiche anno 1925. In navolging van Nederlandse negentiende eeuwse dichters produceerden zij ‘mooie’ en ‘olijke’, vaak zeer lange gedichten, die meestal niet meer zijn dan rijmelarijen.

In die dagen van ‘nette’ ontspanning - zonder televisie en ander opwindend vermaak - waren hun verzen zeer populair in de familie- en kennissenkring: om voor te dragen!

Rustwijk, Marcus en Simons rijmen in deze bundel zonder geraas of getier.

Anders is het met cabaretier Kruisland. Zijn niet eerder gepubliceerde liedjes zijn ‘oproerig’, geven prikken en injecties. Met na-

[p. 5]

tionalistisch gevoel durft hij kritiek te leveren op en de spot te drijven met ‘hoge heren’ en kleinere en grotere wantoestanden.

Deze bloemlezing opent met proza van vijf schrijvers, die wij als ‘voorlopers’ kunnen beschouwen.

Via hun verhalen krijgt men een indruk van het leven in Suriname vanaf het begin van de negentiende eeuw tot de tweede wereldoorlog.

Rikken, Bartelink, Samuels en de gebroeders Penard hebben ieder op eigen wijze land en volk ‘in de goede oude tijd’ laten leven. Hun verhalen waren het waard om uit het vergeetboek te worden gehaald!

Tezamen met de intermezzo's - korte en langere berichten en advertenties uit de tijd van de schrijvers en dichters -, intermezzo's die als illustraties zijn bedoeld, brengen de verhalen, gedichten en liedjes van ‘Geen geraas of getier’ een stuk Surinaams verleden dichterbij.

Deze bundel was niet tot stand gekomen zonder de medewerking van de naaste familieleden van de ‘voorlopers’ en van verschillende informanten.

Stimulerend was de belangstelling voor de serie via de krant (‘Hoe Suriname inspireert’ - ‘De Ware Tijd’ februari, maart, april 1973) en via de radio (‘Zoeken naar boeken’ - de S.R.S., in samenwerking met Lydia Emanuels). Een aantal gedichten en verhalen van deze bloemlezing heeft men reeds via deze series kunnen ontmoeten.

De taal ten slotte van ‘Geen geraas of getier’ is aangepast aan deze tijd, met hier en daar - in de advertenties - de charme van de verouderde spelling.

Voor opbouwende kritiek houd ik mij als steeds aanbevolen.

Paramaribo, juni 1973

THEA DOELWIJT