Archief voor kerkelijke en wereldsche geschiedenissen, inzonderheid van Utrecht. Deel 6

1619.

De prince op nieujaersdach ten 12 uren na de Vaert gevaren op Schoonhoven, met al⁺ sijn staet, ende volck, graeff Ernst hem geconvoyeert⁽¹⁾.

In dese tijt is binnen Wtrecht een Rhetorisijnscamer opgerecht, in 't Jacobs-gasthuys. Haer blasoen is de pellecaen met jongen, op een blau velt, haer advys Wt rechte liefde, haer vertooninck is roosmareynbloemeken, ende speelde haer eerste reyse den 3. January voor⁺ 3 stuvers, den armen, haer vendel stack wt, den heelen dach, op sondach; de pellecaen sit in een roosmareynsboom, een out vendel in 't midden, wapen van Engelandt met de roos, met dit advyse:

Wt minnen de roose eendrachtich,
Trou doet blycken waerachtich⁽²⁾.

Den 9. January in Zeselienclooster gewaeckt met de vendels één reyse; is tot een wachthuys⁺ gemaeckt. Graeff Ernst 's morgens t'een ure na den Haghe getrocken, ende den 14. 's morgens⁺ vroech sijn 2 soontjens, daer ontboden sijnde. Den 19. de cortegaerde vercocht voor⁺ 200 ende 32 gulden, ende elck gulden 2 blancken, samen 249 gulden 8 stuyvers, was lanck van mijn voeten 80 ende 28 breedt, afgebroken den 20 January, ende tot Rotterdam⁺ soo een gemaeckt. Ons wachthuys was gemaeckt in Augusty 1610.

+ Jan. 1.

(1) Reeds in Aug. 1618 lazen wij van het zenden van Brederode's vendel naar Schoonhoven, en het vertrek van graaf Ernst naar genoemde plaats. Dit alles geschiedde ten gevolge van hevige oneenigheden tusschen de Remonstranten en Contra-Remonstranten. Zie Baudartius, Memorien op 1616. 1617. 1618.

+ Jan. 3.

(2) Zie over deze Rederijkers W. Kops, Schets eener Geschiedenisse der rederijkeren in de Werken van de Maatsch. der Nederl. Letterk. te Leyden, 1774, II. 301.

+ Jan. 9.

+ Jan. 14.

+ Jan. 19.

+ Jan. 20.

[p. 92]

⁺ Den 23. January is tyding comen, dat Moersbergen gevangen was, boven in 't landt van 2 vaen ruyters⁽¹⁾.

⁺ Den 26. January is een ordonnantie van de nieu 8 vendel schuttery afgepubliceert⁽²⁾, waerna sy haer hebben te reguleren, so oock in druck wtgegaen dienselven dach. Graeff Ernst weder⁺ comen den 30. January, 4 dagen vooren sijn soontjens, ende hebben elck een capiteynschap⁺ cregen. Den 8. February op vastelavonts maendach, sijn alle die 7 Armyniaens ofte Remonstrantse predicanten binnen Wtrecht ontboden, 's middaechs ten 12 uren, voor die heeren, ende gecasseert van haeren dienst van de staten generael, ende het synodus nationael gedeputeerden⁽³⁾.⁺ Den 11. afgelesen niet op de Nue over de guete te staen 's avonts inde parate der wacht, op boete van 3 gulden⁽⁴⁾; van wegen het vroetschap geboden, den officier te gehoorsamen.

⁺ Den 21. February op sondach, 's avonts omtrent 7 uur, is op Bisschopshoff geboren een jonge soon van de hertoginne van Bronswijck, huysvrouw van Syne Genade graeff Ernst, ende dingsdach 's avonts gedoopt, om 't sieck was, op 't huys, ende heet graeff Maurits; de⁺ staten van Wtrecht gepeetders. Den 1. Meert op de Leck voor Vianen noch bier getapt, in tenten op 't ys, ende graeff Ernst noch overreedt met sijn koetswagen, ende ick selfs den⁺ 28. February gesien. Den 6. Meert soude een Joost Lenninck gehangen hebben, geboren tot Dillenborch, om sijn dievery, maer door voorbidding aen Syn Genade graeff Ernst, moet 6 jaer in 't tuchthuys sitten, binnen Wtrecht. Ende desen dach is dat schavot vercocht op 't Vreborch, daer 't geset worde anno 1596, ende sal nu op 't peerdevelt staen; is aenbesteedt⁺ voor 220 guldens een nieu te maecken. In 't eerst van April is in Wtrecht volck aengenomen⁺ voor de stadt Nurenborch. Den 5. April een publicatie gedaen, wie eenige pasquillen vont, datelijck te schueren ofte branden, sonder lesen; ginck wt van de staten 's landts van Wtrecht⁽⁵⁾.

⁺ Den 27. April is binnen Wtrecht⁽⁶⁾ begraven jonker Lambert Kanter, ende gestorven te Dortrecht op den nationalen synodus, ende worden gedragen van de 12 dyakonen, daer hy onderlinck van was, ende gingen mede achter 't lijck 500 ende 40 personen, oock⁺ Syne Genade graeff Ernst, ende veel adeldom. Den 26. April is tot Dortrecht het⁺ synodus wtgeroepen in de groote kerck, daer graeff Ernst oock 's nachts trock. Den 3. May

+ Jan. 23

(1) Zie eenige bijzonderheden hieromtrent bij Baudartius, Memorien op 1619.

+ Jan. 26.

(2) Utr. Plakaatb. III. 591.

+ Jan. 30.

+ Febr. 8.

(3) Breder bij Brandt, Historie der Reformatie, IV. 390, 970.

+ Febr 11.

(4) Utr. Plakaatb. III. 693.

+ Febr. 21.

+ Mart. 1.

+ Mart. 6.

+ Apr.

+ Apr. 5.

(5) Utr. Plakaatb. I. 734.

+ Apr. 27.

(6) Wtrecht, eene schrijffout van den kronijkschrijver. Lamb. Kanter overleed den 24. April te Dordrecht, en werd aldaar ter aarde besteld. Zie Brandt, Hist. der Reformatie, IV. 577. L. Kanter was, als ouderling wegens de Utrechtsche kerk, gedeputeerde op het Synode te Dordrecht; raad 1598, 1604, 5; schepen 1600, 1, 2, 3. Utr. Plakaatb. III. 178.

+ Apr. 26.

+ May 3.

[p. 93]

sijn veele vreemde wtheemsche predicanten door Wtrecht comen, van 't synodus comende, ende trocken na huys, 's nachts blyvende, als: van Switserland, Hessen, Palts, ende andere.

Den 3. May Bernevelt onthooft in den Haghe⁽¹⁾, van onsen meester Hans⁽²⁾. Den 5. May⁺ Ledenberch met de kist aen een halve galch gehangen, aen 't gerecht by den Haech, de kist met 3 yseren banden rondom bewaert, ende aen beyde einden yser plaeten, met 't hooft om hooch hangende, een yseren bout door de kist⁽³⁾. Den 7. May het garnisoen⁺ gemonstert, 11 vendels te voet, ende 2 te peert, in presentie van graeff Ernst, ende den jongen hertog van Bronswijck, die oock hier was. Den 11. May graeff Hendrick incomen⁺ 's avonts, ende 's morgens den 12. de ruyters gemonstert buyten, ende voort vertrocken,⁺ comende van boven, alsins de ruyters gemonstert hebbende. Den 24. May op maendach,⁺ Syne Excellentie stil in Wtrecht comen, 's avonts ten 5 uren, sonder eenich inhalen van borgers ofte soldaten⁽⁴⁾, ende dinsdaechs nademiddach ten 2 uren weer vertrocken, na Amersfoort, ende voort op Zutphen, daer den landtdach was, ende Wtrecht in stilte gelaten, vergeselschapt met sijn broer, ende den prins van Poortugael, ende meer andere heeren.

Op woensdach den 26. May hebben de nieu 8 vendels borgers gemonstert in de Katryneclooster,⁺ ende deden haren eedt daer by 't vendel, elck vendel voor hooft, als dat sy souden de magistraet ende de vroetschappen deser stadt Wtrecht helpen voorstaen ende beschermen, de gereformeerde religie helpen mainteneren, ende geen heymelicke vergaderingen ofte byeencomste te maecken ofte houden, dat tegen de vroetschappen ofte religie nadelich

(1) Niet onbelangrijk zijn de stedelijke Raadsbesl. van dezen dag, luidende aldus:
3 May. De vroetschap jegens vier uren doen roepen, wesende ter vergaderinge opten stadthuyse, is aldaer voorgelesen een missive by den heere pensionaris uyt 's Gravenhage, geschreven den 2. Mey 1619, older stijle, 's avonts naer 't scheyden van de vergaderinge omtrent 10 uren; luydende als volcht:
Edele, etc. Also by den collegie van de gedelegeerden richteren alhier, in de saken van de gevangenen gearresteert is eene sententie, by dewelcke Johan van Oldenbarnevelt gecondemneert is, geëxecuteert te worden metten sweerde, sulcx, dat de doot daerna volcht, met confiscatie van goederen; welcke sententie dienvolgende hem desen avont, deur twee van de fiscalen ende des generaliteyts provoost, omtrent ses uren is aengeseyt, ende dat alsulcx oock alles geprepareert ende gereet gemaeckt wort, omme d'selve sententie op morgen, voor den middach, op 't binnenhoff voor het portael van de wet, ter executie te doen leggen; soe heb ick niet cunnen nalaten, in regard van myne schuldige plicht, U.E. daervan in haeste jegens de ord. vergaderinge van de heeren van de vroetschappe te verwittigen. De pronuntiatie van de sententie sal geschieden in de audientie van den hove provinciael van Hollant. Aengaende de sake van de andere gevangenen, mitsgaders van Ledenberch, en is noch niet volcomelijck gearresteert; doch sullen metten eersten met yver voorts by de hant genomen, ende mede ten eynde gebracht worden.

(2) Men weet dat Barneveld door den scherpregter van het gerecht van Utrecht werd onthoofd. Baudartius, Memorien 1619, bladz. 60.

+ May 3. 5.

(3) Zie hieromtrent eenige hoogst belangrijke bijdragen in de Bijlagen tot deze Kronijk.

+ May 7.

+ May 11.

+ May 12.

+ May 24.

(4) Maurits werd evenwel, door den burgemeester van de Poll, de schepenen en hoofdmannen der schutterij, aan de stads poort verwellekomt. Raadsbesl. 24 May.

+ May 26.

[p. 94]

sal sijn, ende tochten ende wachten waernemen, ende gehoorsamen volgens de ordenantie, daerop gemaeckt, als goede getrouwe borgers ende ondersaten, ende veele staken daer de vingeren op, ende veele riepen: Ja; ende worde gelesen van Willem van de Kemp, in 't bywesen van borgermeester Poll, pensionaris Anselyum, den onderschout But met noch een schepen, 2 van 't vroetschap, Jan Francen ende Cornelis Peterszoon Swanenborch, oock Leerdam; ende waren dese vendels ruim 150 sterck, ende hadden seer costelijcke vendels, 1. Deuverden, heel orange, stont in: pro aris et focis; 2. Wee, orange, stont in: pro libera patria; 3. Medenblick, blau, stont in viris...: het 4. Lieftinck, blau meest, stont in: eendracht maeckt macht, met een arm wt een wolck een sweert in de hant, daer noch by: je mayntiendray; het 5. van Wijck, stont in: vicit vim virtus, was groenachtich van coluer; het 6. Bommel, was groenachtich met witte ende orange vlammen, geen letteren; het 7. van der Lingen, wit gront met een boom vol orangeappelen, geen advys; het 8. Knijff, wit ende een groen velt, daer wt wast een ouden boom, daer wt comt een jongen boom, oock vol orangeappelen, geen letteren; alle seer schoon in de wapen ende geweeren ende velteycken; in de meeste vendel stont 't Wtrechtse wapen met 2 leeuwen⁽¹⁾.

⁺ Op donderdach den 27. May is de lantcommandeur Treslong begraven ten Duytschenhuys⁽²⁾, met grooten staet, een peert voorgaende, ende achter 't lijck 600 ende 50 menschen, Syne Genade graeff Ernst ende sijn swager de bisschop van Halberstadt oder Bronswijcker.

(1) Omtrent deze schutterij vermelden de Raadsbesl. eenige niet onbelangrijke bijzonderheden, luidende aldus:
24 May. Belieft het accoort bij de heeren burgemeesters ende eenige van de vroetschap, gemaeckt met Adam Willers, schilder, nopende het schilderen van zeven vendelen schutteryen ende alle materialien van gout ende anders daertoe gedaen, (soo hooftman Weede het syne selfs heeft laten schilderen,) alse dat hy in plaetse van vierhondert zes ende twintich gulden hebben sal drye hondert ende vijftich gulden, des hy mede op de trommelen 't stadtswapen schilderen sal.
Item. Dat in absentie van de vaendragers, die buyten of sieck sijn de capitein op de monsteringe het vendel sal laten dragen by den oudsten serjant of een ander jongman, die hy daertoe sal connen verwilligen.
Alsoo oock mede eendrachtelijck by de vroetschap ende presente hooftman, behalven Lieftinck absent, goetgevonden, belieft ende geresolveert is, dat voor den tijt van een jaer, ingegaen sijnde primo Maji lestleden, de hoofman Deuverden met sijn vendel schutters, soo in 't innehalen van princen ende heeren, monsteringe, ommegangen ende andere tochten, die in dit jaer vallen sullen, de voortocht hebben ende voormarcheren sal; ende de andere vendelen (sulcx die waken) hem sullen volgen, ende t' einden dit jaer hy weder sal sijn de leste, ende de eerste in 't navolgende jaer sal marcheren hooftman Corn. van Weede, ende soo voorts van jaer tot jaer successivelijck d'een d'ander daerinne volgende.
Den eedt, morgen by de gemeene schutters op die monsteringhe te doen, geresumeert, ende nochmael eendrachtelijck goetgevonden.
Omme op morgen de monsteringe van de schuttery te doen, sijn gecommitteert de heeren burgemeester van de Poll ende Buth schepen, Leeuwaerden, Swanenburch, Beeck raden, mitsgaders de heeren pensionaris ende secretaris.

+ May 27.

(2) Raatsbesl. 24 May. Dat men oock in memorie houd, nu by het afsteven van den lantcommandeur aen de stat te crygen den hof van den Duytschenhuys, leggende langs het Silversteechjen, omme by gelegenheyt die tot een doelen voor de schuttery te approprieren.

[p. 95]

Den 2. ende 3. Juny graeff Willem hier geweest, comende van den landtdach van Zutphen.⁺ In dese tijt is een schietdoele gemaeckt achter het Servaesclooster aen de wal beneeden; oock Kaerl de predycant⁽¹⁾ doorgegaen den 4. Juny. Den 9. Juny een Wtrechtsche biddach⁺ gehouden in de provincie van Wtrecht. Den 8. Juny de soldaten gemonsterd, elf te voet,⁺ twee te peert. Den 11. Juny Kaerl voor de heeren gecomen. In Juny is op de Marieplaets⁺ een gaeldery gemaeckt. Den 12. July weder gemonstert alle samen. Den 24.⁺ July is Speenhovius ende Sijl wt de stadt gebracht ende gebannen, na voorgaende ontbiedinge voor de staten; ende Kaerl⁽²⁾ den 29. July 's morgens ten 2 uren. Den 26. July⁺ de 8 vendel schutters opgetrocken. Den 28. July een placcaet afgelesen van de volle magestraet⁺ tegen Amsterdam, op den 50. penninch⁽³⁾.

In dese Wtrechtse kermisse is een os te sien geweest levendich, ende woech 24 C (2400) ende 60 pont, oock een levendich vogelstruis, ende eenen arent. Den 9. Augusty Sissel's⁺ vendel wtgetrocken na der Goude. Den 20. Augusty is de vaen ruyters overgelevert⁺

+ Jun. 2. 3.

(1) Carolus Rijckewaert, Remonstrantsch predikant binnen Utrecht.

+ Jun. 4. 9.

+ Jun. 8.

+ Jun. 11.

+ Jul. 12. 24.

(2) De predikanten Johan Speenhovius, Rndolph Sijll en Carolus Rijckewaert werden door de staten van Utrecht uit hunne kerkelijke bediening ontslagen en gebannen uit de stad en landen van Utrecht, mitsgaders, op authorisatie der staten generaal, uit al de Vereenigde Nederlanden. Men vindt deze vonnissen bij Baudartius, Memorien op 1619, bladz. 81, 82. Over deze uitzetting vermelden de Raadsbesluiten nog eenige bijzonderheden:
24 Jul. Verhaelde de heer pensionaris, dat bij de vroetschap voerdesen goetgevonden wesende, dat Syne Excell. met andere hare gecommitteerden souden innestellen sekere pointen van interrogatoria, omme daerop te hooren Carolum Rijckewaert, predicant alhier, beroerende het complot by hem ende anderen tot Rotterdam, op hare remonstrantsche vergaderinge of Anti-sinode, gemaeckt, 't selve was gedaen, ende dienvolgende deur den officier hem proces, voor den gerechte deser stadt, van gemaeckt, ende by denselven gerechte daerover gecententieert, dat hy sich soude hebben te vertrocken wt dese stadt ende vryheit van dien, ende wtte heerlicheyt van de Vaert, sonder daerinne weder te comen dan met behoorl. consent, op pene als in de sententie; ende dat de Hooge ende Mogende HH. stat. gen. daervan geadverteert sijnde, belieft hadden die van den gerechte voerscr. toe te senden acte, daerby heure H. Mo. hem ordonneren niet alleen wtte de voerscr. plaetsen te vertrecken ende blyven, maer oock wtte geunieerde provincien ende het resort van dien, op pene als by deselve.
Dat op gisteren na den noen hem de voersz. sententie ende acte van H. Mo. was voorgelesen ende belast sich daerna te reguleren, ende dyenvolgende doen brengen ten woonplaetse van Corn. de Goyer, subst. secretaris, om aldaer dien dach te verblyven, alwaer gelast was hem wel te tracteren, ende desen morgen tytelijck te vertrecken, gelijck dienvolgende desen morgen hy, geassisteert mitten onderschout ende sijn huysvrouwe, van hier vertogen is naer Waelwijck.

+ Jul. 26.

+ Jul. 28.

(3) Deze resolutie der vroetschap komt in het Utr. Plakaatboek niet voor, evenmin gewaagt het Plakaatb. van Amsterdam iets over deze aangelegenheid; dit plakkaat werd evenwel, in 1619 bij Salomon de Roy, in het licht gegeven. Wij zullen het in de Bijlagen opnemen.

+ Aug. 9.

+ Aug. 20.

[p. 96]

aen de Bilt van Moersbergen⁽¹⁾, aen den bisschop van Halberstadt, graeff Ernst swager,⁺ daer veel volcks mede liep. Den 22. Augusty sijn tot Wtrecht ingehaelt twee sonen⁺ van den lantgrave van Hessen, ende twee dochters, gelogeert ten Duitschenhuys tot den 24.⁺ op dingsdach, ende doen getrocken na Amsterdam, ende soo voorts. Den 5. September⁺ borgermeester Berck begraven ende gebrocht tot IJsselsteyn op sondach. Den 11. September de lantgravin van Hessen weder doorgetrocken met den soon na huys toe, wtgeconvoyeert⁺ met alle het garnisoen. Den 13. September graeff Ernst guarde incomen van der Gou. Den 21.⁺ alle garnisoen weder gemonstert in Wtrecht. Den 1. October tot borgermeesters Hendrick Buth ende Elbert van Bylert⁽²⁾, ende desen dach afgelesen: 's avonts na 10 uren niet te gaen sonder lanteern met een brandende keerse daerin⁽³⁾; ende geen weerden tappen na 10 uren, op een pont groot boete, ende gast elck 3 gulden; oock soo onder de soldaten, soo afgeslegen 2 avonde te voren, onder de parate, door bevel van Syne Genade graeff Ernst, ende oock niet moeten sonder licht gaen na 10 uren. Noch, door bevel der staten, een placcaet van de jonge luyden niet te borgen onder de 24 jaren, die haer goed verkwisten⁺ ende schulden maecken, ende sal geen recht over gedaen worden⁽⁴⁾. Den 27. October is afgelesen met clockluyen geen remonstrantse vergadering meer te houden, als nu veel ende verscheidene avonde gedaen is, ofte men sal strack dat placcaet achtervolgen, van de staten generael daerop gemaeckt; ende wie hem bedeckt houdt, sijn aensicht schuylt met mantels, sluyers, schordeldoeck ofte andersins in 't wt ofte ingaen, die sal noch boven 't placcaet verburen 25 gulden⁽⁵⁾. Ende hebben op veel plaetsen geleert by avont, als in de Bel tot Ysaac Domynicus Boogaert, Syepesteyn, Schut, Verhagen ende ander plaetsen meer, maer met oogluyckinge voorby laten gaen tot noch toe; maer door bevel van Hendrick Budt ende Elbert van Bylert als borgermeesters, ende door last des vroetschap men nu die excusye doen sal, sonder vertoeven; elck siet toe. Desen 27. October oock van den 50. penninch, die dit impost der goederen heeft gegeven, soo hier, als te Amsterdam, sal dit op 't stadthuys weder⁺ halen in beyde steden. Den 1. November graeff Ernst besocht het huys van den visafslager, ter couse van seker Armyniaense vergadering, daer gehouden; maer was te vergeefs; sy wech sijnde, vonde nyemant, dan de gedekte tafel, met spyse beset, 's avonts 8 uren.⁺ Den 4. November graeff Ernst na Bommel getrocken, 's morgens ten 2 uren, met 100 mus-

(1) Zie over Moersbergen Baudartius, Memorien, 1619, bladz. 6, 7. Een brief van Moersbergen, in dato 14 Maart o.s., bij Brandt, Rechtspleging, bladz. 81, verder aldaar 237; Resol. v. Holl. 4 Febr. 1619, bladz 20, ook de Resol. van 23 May 1619, bladz. 106. Wagenaar X. 372.

+ Aug. 22.

+ Aug. 24.

+ Sept. 5.

+ Sept. 11.

+ Sept. 13. 21.

+ Oct. 1.

(2) Zie hierachter in de Bijlagen.

(3) Dit plakkaat was reeds den 14. October 1618 uitgevaardigd, maar werd nu weder vernieuwd. Utr. Plakaatb. III. 406.

+ Oct. 27.

(4) Het Utr. Plakaatb. I. 444, 445, heeft slechts eene Resolutie hierop betrekkelijk, te weten die van 23 Maart 1619; ongetwijfeld is het door den kronijkschrijver vermelde plakkaat slechts eene renovatie geweest.

(5) Utr. Plakaatb. III. 465.

+ Nov. 1.

+ Nov. 4.

[p. 97]

kettiers van sijn guaerde, ende 3 wagens met cruyt ende loot. Den 16. November een ambassadeur⁺ van Veneetgen doorgepasseert naer Hollant, comende van den Palts⁽¹⁾. In dese weke sijn eenige Armynianen geciteert, om in boete geslagen te worden, door schouten duerwaerder, genaemt Coesvelt. Op Meertens avont Peter Sanders ontboden ende boven gehouden, ter cause: wie daer geweest sijn in sijn huys? ende wat predicant? Dese Meertens avont niet geluydt in den Dom, 's middachs noch 's avonts, als men plach te doen, maer is verboden door 't vroetschap. Den 18. November 's nachts ten 2 uren een huys afgebrandt⁺ aen de Jacobsbrug. Den 20. November Peter Sanders met Hans van Gelder's soon afgecomen⁺ van Hasenberch. In 't leste van November, den 27, 29, 30, sijn omtrent 12 ofte 13⁺ Armyniaens gesintden gepant, voor de boete van 50 gulden, die tot Ysaac ende Peter Sanders geweest hebben, ende Peter Sanders sijn officie quyt, ende in boete gearresteert van 200 gulden. Den 11. December een ambassadeur van Engelant, comende van de croninch van⁺ den paltsgrave van Prage, wt Bohemen met grooten staet, ende na den Haghe getrocken over Amsterdam 's morgens. Den 14. December sijn dese gepanden haer goet vercocht, met decreet⁺ van de heeren, die verborcht waren, elcks voer haer duere erfhuys gehouden, in 't bywesen des onderschout, oock tot Ysaac, voor de boete van 200 gulden. Den 16. de 11 vendel⁺ voetvolck gemonstert, ende waken nu 's nachts maer 2 vendel op die Nue. Den 17. 's avonts⁺ ten 10 uren graeff Ernst met 100 muskettiers na der Gou getrocken, daer moeyte was, ende de wet verset ende veranderdt, oock tot Bommel.

Dit alles, in 't corte beschreven van 10 jaren, binnen Wtrecht gepasseert van anno 1610 tot 1620. Ende comen alle voorgaende borgers weder in de stadt, die noch leven, die in desen boeck gebannen waren, ende nu moeten die Armynianen weder daar buyten wonen.

Eynde des jaers anno 1619.

+ Nov. 16.

(1) Weinige dagen later, den 31. Dec. 1619, N.S., sloten de staten generaal een tractaat met Venetien. Zie Staten Plakaatb. IV. 283.

+ Nov. 18.

+ Nov. 20.

+ Nov. 27-30.

+ Dec. 11.

+ Dec. 14.

+ Dec. 16.

+ Dec. 17.