Wan monki fri. Bevrijding en strijd

[p. 68]

12 Het begin van een opmars

[p. 69]

Er waren algemene verkiezingen in aantocht. Uit de Kerngroep werd een kommissie samengesteld, om advies uit te brengen inzake stappen die moesten worden genomen door de NBS. Wij gingen praten met Bruma - hij kreeg toch de schuld van alles wat wij uithaalden - Gessel, Eersel en Waaldijk. Wij hielden lange debatten. De beslissing werd dringender en dringender. Tenslotte werden wij het eens: een eigen partij.

Gessel was tegen. Hij vond dat we in de NPS moesten gaan. Infiltratie. Eersel meende dat het nog geen tijd was voor de stap naar de praktische politiek. Hij wilde dat wij eerst op andere gebieden aan de bewustwording zouden werken. De sociaal-ekonomische bewustwording propageren onder het volk. Bruma en Waaldijk waren van mening dat de tijd gekomen was.

Als wij in de NPS gingen, zouden wij er niet als eenheid kunnen optreden. Dan zouden wij tweeërlei kamp moeten leveren. In de eerste plaats tegen de oude machten in de partij, om onze idealen erdoor te krijgen. Daarna pas zou de strijd komen tegen de tegenkrachten in de gemeenschap. Een hell of a job, voor je zover bent. Met het niet denkbeeldige gevaar, dat een deel van je militanten onderweg valt voor de charme van geld en gemak, dingen die het oude massaal kan verschaffen. Wij waren ons ervan bewust, dat wij een gevaar waren voor de oude macht. Dat elk kompromis met die oude macht in diens voordeel zou zijn. En infiltreren betekende kompromis, vertraging. Eén partij, een nieuwe partij, een eigen partij.

Met Gessel konden wij niet praten. Maar wij wilden hem hebben. Echter moesten wij voor de fundering van de partij een theoretikus hebben. Gessel was pragmatikus. Hij had ingediend bij de NPS. Eersel - man van cultuur - bewust, zou moeilijk te winnen zijn.

De knoop werd doorgehakt, wij zouden Bruma aan de hand nemen. Bruma. De gemeenschap identificeerde ons het meest met hem. Hij werd gezien als onze pater intellektualis. Hij was het ergens ook. Alhoewel men

[p. 70]

hem er ten onrechte van beschuldigde onze aanzetter te zijn. Wij hadden de meeste theorieën van hem. Als leraar op onze kaderschool leerden wij ontzettend veel van hem. Hij was open. Toch wisten wij niet genoeg van zijn ideeën. Hij had te veel geduld. Zijn geduld symboliseer ik altijd in gedachten met de man die ik in 1957 réfri zag spelen voor dertienjarige knapen. In 1967 zouden diezelfde knapen 23 jaar zijn. Kiesgerechtigd.

Later zouden wij van hem leren en uit boeken lezen, hoe traag een revolutie kan gaan. Hoeveel werk er in een revolutie gaat zitten. Hoeveel jaren er nodig zijn, voor de eeuwenoude wortels van kolonialisme en kapitalisme zijn uitgeroeid. De tijd zou ons leren.

Toen Bruma niet samen met Arthur Blom werd opgepakt, tijdens de bom-affaire, dachten wij, dat hij er wel wat mee te maken had, maar dat hij door die groep in bescherming was genomen. Blom is één van zijn grote vrienden. Op zestienjarige leeftijd hadden zij al samen in de cel gezeten. In de oorlogstijd. De tijd van Bosverschuur. Later leerden wij dat in hoogste instantie revolutie iets is van verandering van denken bij het volk. Dat het volk dan vanzelf de maatschappij, haar maatschappij zal veranderen. Dat ding van Blom, als er iets van was gekomen, zou een doodgewone coup zijn geweest. Desalniettemin werd, terwijl de arrestaties woedden, de Kerngroep gekonsigneerd. Wij verwachtten dat één of andere ijverige politieman het in zijn hoofd zou kunnen krijgen, ook ons aan te houden. Wij hebben bij Turk thuis een hele nacht gewaakt en besproken wat ons te doen stond, indien één van ons werd aangehouden. Wij bleven erbuiten.

De tijd drong. De gemeenschap begon zich af te vragen wat de nationalisten zouden doen bij de komende verkiezingen. 1961 liep al naar zijn eind. Gessels aanvraag voor de NPS werd verworpen. Maar Gessel draalde ten opzichte van ons. Wij moesten hem maar voor een historische keuze stellen.

1 September 1961. Proklamatie van de Partij van de

[p. 71]

Nationalistische Republiek. Het voorzitterschap werd aangeboden aan de heer E.A. Gessel. Niet aanvaard. Bruma en Frits Moll, aan wie de leiding van de Partij mede werd opgedragen, aanvaardden die wel. De strijd ging een nieuwe fase in.

Wij hadden al ervaren voor welke berg van wantrouwen, onbegrip en vooroordeel wij stonden. Wij wisten hoeveel frustratie het kolonialisme in de geest van ons volk had achtergelaten, hoe diep de wortels van het oude zich hadden genesteld in de gemeenschap. Er bestond in de gemeenschap niet alleen kulturele, maar ook sociale en ekonomische onderdrukking van het volk. Van de werkende klasse. Van de arbeider en de landbouwer. Een zeer komplexe zaak, die werd doorkruist door raciale en godsdienstige vooroordelen. Vooroordelen die ons volk met de paplepel waren ingegeven. Een herkules-taak namen wij op onze smalle schouders. Goed, wij hadden het enthousiasme van de jeugd. Wij hadden het idealisme van de jeugd. Wij hadden de onbedorvenheid van de jeugd. Wij misten ervaring en filosofische doorwrochtheid. Maar wij waren klaar voor de hardste slagen.

Wij zouden tegenover onze ouders komen te staan. Wij zouden tegenover onze onderwijzers komen te staan. Onze kerkelijke voorgangers. Vrienden zouden ons niet meer in hun huizen ontvangen. Wij waren de getekenden, gwasiman. Maar wij waren overtuigd. Bezeten van een ideaal. Daarom gingen wij in de aanval. Wij gaven de oude maatschappij niet de kans ons in de verdediging te dwingen. Wij waren brutaal. Onbeschoft. Men had verdriet over ons. Medelijden met ons. Bruma ‘misbruikte’ ons. De gemeenschap had nog nooit overtuiging in werking gezien. Wij werden gevreesd. Wij werden betreurd. Waarom kwamen wij niet in de NPS? Ons brood zou er geboterd zijn. Men begreep niet dat wij niet in de strijd waren voor eigen geboterd brood. Wat volk! Volk is ondankbaar. Wisten wij dat niet? Vandaag hosana, morgen kruisig hem. Buitendien, ge-

[p. 72]

loof je zelf wat je zegt? Alle politici hadden, voor zij er waren, gouden bergen beloofd. Moro fowroe ben singi moro fowroe fensi. Men geloofde niet meer in edele bedoelingen bij politici. In elk geval, wij zouden met de jaren wel wijzer worden. Ons enthousiasme was van voorbijgaande aard. Velen waren ook zo begonnen. De dag zou komen, waarop wij aan onszelf zouden gaan denken. Men wist het niet, maar men was bezig ons te harnassen. Wij werden van alle beschuldigingen en verdachtmakingen nog harder. Wij gingen voor onszelf meer en meer een zuiverder revolutionaire moraal ontwikkelen. Wij zouden bewijzen dat het anders kon, anders behoorde, dan de wijze waarop de oude politici het deden. Wij gingen meer kontakt zoeken met het volk en bleven de bourgeois zoveel als mogelijk uit de buurt. Er waren vragen die ons teisterden. Wat is nodig voor het behouden van het geloof? Geloof in ons volk. Geloof in de juistheid van het doel dat wij ons stelden. Dat wij stelden voor ons volk. Is het waar dat de tijd idealen aantast? Is het waar dat de tijd je geloof in idealen aantast? Zou het mogelijk zijn, dat wij zouden verworden tot de politici van nu? Vetgemeste zakken, die alleen aan zichzelf denken. Het volk en zijn noden vergetend. Wij gingen lezen. Lezen, lezen. De geschiedenis van grote volksleiders. Van grote volksbewegingen. Wij leerden daaruit. Wij diskussieerden daarover. Tot diep in de nacht, als de dag reeds ver achter ons was spraken wij over deze dingen. Wij vonden steun bij onszelf, bij elkaar.

Langzamerhand dwongen wij de gemeenschap respekt af. Al bleven zij bang voor ons. De oude machthebbers wantrouwden iedereen die zich met ons inliet. Wij waren in staat tot besmetten. Wij waren een virus, dat moest worden uitgeroeid. Moest worden weggevaagd van gods aardbodem. Van onbezonnen jongelui waren wij ‘het rode gevaar’ geworden. Jongens met guts. Jongens met verstand. Veelbelovende jongeren. Maar wij vergooiden onze kansen. Wij waren in het verkeerde

[p. 73]

kamp terechtgekomen, verzeild geraakt

Met deze last van vooroordeel, wantrouwen en onbegrip op onze nek, begon de Partij. Maar de Partij begon ook met een kleine en sterke kern overtuigden, die van geen wijken wist. Die zich als een jachthond vastbeet, in het bij de aanvang gestelde doel. Voor vaderland of dood.

- W'o doro -

Weinig hadden wij toen, op 1 september 1961, vermoed, dat wij erin zouden slagen, dwars door sociale, religieuse en raciale groepen heen, onze ideeën eigendom te doen worden van de massa van ons volk. Onze idealen zich te doen vermaterialiseren in massa's. Massa's jongeren, massa's intellektuelen, massa's arbeiders, massa's landbouwers. Het kolonialisme levert haar laatste slag. Op elk levensgebied nemen de schermutselingen de vorm aan van een bundeling tot de laatste krachtmeting naar de totale bevrijding,

Wij hebben strijd moeten leveren tegen onszelf en onderling, zodat defaitisme niet de overhand nam. Sommigen zijn onderweg gesneuveld. Het duurde te lang. Men werd moe. De rechte lijn die wij hadden uitgezet, eiste grote offers aan geduld en volharding. Wij schenen wel masochisten. Strijdbare mannen en vrouwen vielen af of gingen aan de kant zitten. Harde slagen moesten wij inkasseren. Zowel als groep als ook persoonlijk. Maar de opmars bleek onstuitbaar. Al vielen er twee af, voor die twee kwamen er vier bij. Langzaam maar zeker kregen wij houvast bij groepen in de gemeenschap, die wij met onze rechtlijnigheid en onze opofferingsgezindheid overtuigden. De beginselen bleven staan. Als sterren van Bethlehem bleven wij daar achter optrekken naar de overwinning. Wij zullen overwinnen. Het volk zal overwinnen. Lang leve ons volk.

- Preambule -

-	proklameert plechtig het besluit een einde te maken

[p. 74]

	aan de koloniale ordening van de Surinaamse samenleving.
-	De Surinaamse natie is door deze ordening in een toestand van voortdurende ondergeschiktheid gebracht.
-	De eenwording van het Surinaamse volk wordt erdoor belemmerd; de Surinaamse mens vervreemdt van zijn vaderland en zijn historie. Hij en zijn door de voorzienigheid geschonken hulpbronnen zijn door deze ordening tot objekten van uitbuiting gemaakt.
-	stelt zich daarom tot doel leiding te geven aan de strijd van het Surinaamse volk om erkening van de rechtsgelijkheid van de Surinaamse natie met alle andere naties ter wereld.
-	is van oordeel dat dit onterend stelsel zichzelf heeft overleefd en het de historische taak van het Surinaamse volk is de volledige vernietiging van het kolonialisme in dit gedeelte van Guyana thans ter hand te nemen.
-	voorts om leiding te geven aan het streven, de Surinaamse natie tot groter glorie te voeren, de Surinaamse mens wederom te winnen voor zijn land, zijn volk, zijn kultuur en zijn historie, en om een geordende samenleving te scheppen die souverein, onafhankelijk, vrij van vrees en uitbuiting zal zijn.
-	een samenleving waarin de arbeids- en levensmogelijkheden van elke Surinamer gegarandeerd zullen zijn en waarin een ieder overeenkomstig zijn geestelijke en lichamelijke werkzaamheid rechtvaardig beloond zal worden.
-	acht het ter verwezenlijking hiervan noodzakelijk, dat de Surinaamse mens, voor het bepalen van zijn standpunt ten opzichte van alle gebeurtenissen en verschijnselen, een vast en juist uitgangspunt heeft, dat voor hem een bindende wet voor iedere handelwijze zal zijn.
-	acht de leer van het nationalisme d.i. de leer van de voortdurende veredeling van de natie, een zodanig

[p. 75]

uitgangspunt en heeft daarom deze leer aanvaard als grondslag voor de politieke ordening en de door haar voorgestane samenleving van vrije, evenwichtige en oprechte mensen.

- Beginselen -

Daarom een ordening op hechte, onveranderlijke grondslag van de volgende beginselen:

-	Rechtsgelijkheid van de Surinaamse Natie met alle andere Naties en de opheffing van elk stelsel, dat deze rechtsgelijkheid in de weg staat.
-	Het recht van iedere Surinamer op gelijke bescherming door de Wet bij het nastreven van zijn maatschappelijk en geestelijk welzijn.
-	Verwerping van ieder onrechtvaardig maatschappelijk stelsel en elk stelsel, dat de maatschappelijke goederen en geestelijke waarden niet ongehinderd toegankelijk maakt voor een ieder of dat tot gevolg heeft dat de rijken rijker en de armen armer worden.
-	Verwerping van het racisme als in strijd met de waardigheid van de mens en de Surinaamse Natie; onvermoeid streven naar integratie der rassen in het openbaar leven.
-	Onmiddellijke beëindiging van het kolonialisme, neokolonialistische praktijken, imperialisme en van elk streven, dat het imperialisme in de wereld kan dienen.
-	Zelfbeschikkingsrecht der Naties en mitsdien het recht van elke Natie om zich te ontdoen van iedere vorm van voogdij en zich te ordenen naar eigen vrije wil. Erkenning van uitsluitend het volksreferendum als uitdrukking van de hoogste wil van de Natie.
-	Erkenning van het bestaan van een Opperwezen en erkenning van de vrijheid van een ieder om zijn godsdienst overeenkomstig zijn geweten te belijden. Alle godsdiensten zijn gelijk en maken aanspraak op gelijke bescherming. Verwerping van de onderdrukking van religieuze en maatschappelijke minderhe-

[p. 76]

	den.
-	Erkenning van de Natie als de hoogste menselijke samenlevingsvorm en eerbiediging van de souvereiniteit van alle daaraan ondergeschikte samenlevingsvormen, voorzover deze niet strijden tegen de Natie als geheel.
-	Erkenning van het recht van de arbeider op arbeid en het recht van de landbouwer op bebouwbare grond. Erkenning van het recht van de jeugd om door studie meerdere kennis te verwerven, het recht van de intellectueel op vrije wetenschapsbeoefening en het recht van de bejaarden op verzorging.
-	Veroordeling van de onterende wijze waarop door het kolonialisme een deel van het Surinaamse volk gehuisvest is en erkenning van het recht van iedere Surinamer op een menswaardige huisvesting voor zichzelve en zijn gezin. Erkenning van de plicht van de overheid, in voorkomende gevallen de voor huisvesting benodigde grond in vrij gebruik ter beschikking te stellen van het volk.
-	Veroordeling van het hongerloon en erkenning van de gelijkheid van mannen en vrouwen in het arbeidsproces. Het krachtig voorstaan van de emancipatie van de vrouw in het burgerlijk, het sociaal en het politiek leven.
-	Veroordeling van het vormen van militaire machtsblokken in de wereld en het voorstaan van vrije handel met alle landen ter wereld, die tot de verdere ontplooiing van de Surinaamse Natie kunnen bijdragen.
-	Het voorstaan van het neutralisme in de internationale politiek en erkenning van de plicht onvermoeid te strijden voor wereldvrede en rechtvaardigheid.
-	Onderschrijving tenslotte van het Handvest van de V.N. en erkenning van de fundamentele rechten zoals deze zijn vastgelegd in de Verklaring van de Universele rechten van de mens.