Reformatorische rederijkersspelen uit de eerste helft van de zestiende eeuw

[p. 330]

Woordenlijst.

Hieronder volgen de woorden uit Br, E en T, die in vorm of betekenis afwijken van het hedendaags spraakgebruik. Een A verwijst naar de Verklarende Aantekeningen, blz. 230 vlgg., terwijl een: aanduidt dat het woord in binnen- of eindrijm voorkomt. Ook eigennamen worden vermeld. Daar uiteraard bij de meeste namen een aantekening volgen moest, is als regel bij die eigennamen geen A geplaatst. Ook had het geen zin bij de eigennamen aan te geven of ze in het rijm voorkomen. De namen der bij ziekte aangeroepen heiligen die men alle bijeen vindt T 865-T 877, zijn niet meer in de lijst opgenomen.

Aäron, T 2168.

aenbeden, T: 1700; T: 2450, aanbidden.

aenbeen, T: 410; T: 745; T: 920, aanbidden.

aenhóren, T 496 A, 1389, áanhoren.

aencleven, Christum -, T: 792 A, aanhangen, belijden; Br: 59 A, toebehoren.

aenschijn, T: 107, 178, gezicht (niet in verheven stijl).

aensien, iet niet -, T 338 A, 457, 686, 1272, 1817, 1976, iets niet in aanmerking nemen, z. ergens niet aan storen.

aenslaen, iet -, T 2557 A, iets beginnen.

aentastich, - zijn, T: 2570 A, aanpakken, ondernemen.

aenveerden, T: 126 A, ondernemen, beginnen met.

aerdig, T 169, 171, geestvol, ad rem.

Abel, fig. bij Br 194 vlgg., 202.

Abiron, T 788 A, 1667.

Abraham, T 243, 575 A, 1942, 2089.

absolveren, T: 8, vrijspreken, verlossen.

abuys, T: 2086 A, een vreemde zaak, ongerijmdheid.

acht, dat trompet zijnder godlijcker - blasen, T: 1798 A.

achten, enen - als, T: 1825, iem. beschouwen als, aanzien voor; iet - voor, T 2099 A, iets beschouwen als, beoordelen.

achten, na mijn -, T 82 A, naar mijn mening.

achter, - straten, T: 1508 A, langs de straten.

achter, - en vueren, T: 616 A, overal.

achtervolgen, T: 291 A, nakomen, naleven.

Adam, Br 195, 199, fig. bij Br 194 vlgg.; E 139; T 192, 1775, 2233, 2436.

ader, T: 594 A, T: 781; T: 1796, T: 2443, bronader, veelal toegepast op Christus.

Adrianus, Paus -, T 1101.

advijs, Br: 74, zienswijze of: raadgeving.

advocaeyen, E: 481, pleitbezorger zijn.

advocaet, E: 439 A, T 784, 785, T: 786, pleitbezorger (bij God).

af, hier -, o.a. T: 326, T: 1218, hiervan; er -, o.a. T 557, ervan; waer -, o.a. T 787, 1112, waarvan; daer -, o.a. T: 216, T: 297, 1767, 2264, daarvan. Ook echter: daervan, T: 2237, 2480.

afdwaen, Br 281 A, 442, part. perf. afgedweghen, afwassen.

afsmijten, T: 476, afwerpen, verwijderen.

afsnoeyen, T: 1122 A.

accident, met zijn - en, T: 2310 A, met den aankleve van dien.

accoord, Br: 259 A, verzoening.

accorderen, hem -, T: 2204 A, besluiten.

accuseren, E 134 A, T: 1108, aanklagen; enen - aen, T: 133, iem. aanklagen, aanbrengen bij.

al, pron., passim o.a. Br 280, 286, 336, 348, 349, T 260, 514, alles; T: 472, van alder danckbaerheyt, van gehele, volledige, grote dankbaarheid; met allen, Br. 360, geheel en al.

alleene, o.a. Br 433, Br: 449; T: 562, 592, T: 749, T: 818, T: 2143, 2236, alleen.

alleenlic, Br 114, adv., enkel, alleen.

allegeren, T 352 A, aanvoeren, aanhalen,

allegorie, T 1806 A, uitleg, toelichting.

[p. 331]

allende, E 267, 269, ellende.

alree, Br 75, reeds.

als, T 1776, zoals.

als, o.a. Br 346, alles.

als, na comparatief, T 1655 A e.a., dan.

als die, gevolgd door werkwoordsvorm, ter omschrijving van adj. of adv. o.a. T 1870 A, als een die verblent leeft.

als die (de), gevolgd door adj., ter omschrijving van het adv., o.a. T 1794 A, als de diligente.

al te, Br 169, zeer.

altemaal, T 600, allemaal.

altemet, T 120 A, zo nu en dan; T 313 A, in een vraagzin: wellicht.

altijts, passim, o.a. Br 60, Br: 166, 186, 188, 206, Br: 358; E 13; T 661, 1011, altijd.

alvooren, Br 184, te voren, vroeger.

amandel, soeter dan - en, T: 368, T: 880. Zie E 392 A.

ambacht, T 4, ambt, bediening; T 124, ambacht, werk, plicht.

ambachter, T 1022 A, ambachtsman, ongeletterde.

Amelech, T 1743.

Amos, T 1592, 1804.

amphibologia, T: 138 A, amphibolie, dubbelzinnigheid.

Amriam, T 1878.

ander, een -, T 397 A, iets anders.

Andreas, T 1988.

Anna, de Prophetissche -, T 1257.

Annas, T 1517.

annoteren, T: 1107, vermelden.

Antechrist(us), Antichrist, T 491, 1110, 1123, 1124, 1558.

anthieren, zie hanteiren.

Antiochus, T 71.

anverden, E: 236, aanvaarden.

Apocalipsis, T 1923.

Apostelsch, T 508, Apostolisch.

Apostolen, de -, T 507, 509, 1008, 1259, enz.

appetijt, T: 1237 A, eetlust; T: 1681 A, lust, studiezin.

argernis, T 1672, wat aanstoot geeft, ergernis.

argueren, T: 164 A, T: 246, T: 1278, argumenteren, redetwisten.

aultaar, Br 100, altaar.

autoriteyt, T: 370 A, T: 1088, gezag.

ave, T: 1495, af.

aventuere, op - of(t), E 185 A, T 150 A, in de hoop dat, met de kans dat.

avont, - en morgen, T: 1060 A, T: 1507; - en noene, E: 56 A, steeds, ten allen tijde.

avontuer, een - s geselle, T: 2206 A, een vreemd heer.

Baal, T 2030.

baeyen, T: 2013 A, in de overvloed zijn.

baeliu, baelious, T 381, 965, baljuw, wereldlijk rechter.

Babel, de hoere van -, T 1118, - de groote hoere, T 1120.

Bachus, T 1301.

ba(d)t, T 300, T 1005, beter. Zie bet.

bachuys, int - wrijven, T 746 A, onder de neus wrijven, verwijten.

bal, enen - inden mont steken, T 381 A, 1214, een straf.

balade, T 16 A.

Balam, T 541, Bileam.

Balam, T 1187, Baäl.

bande, T: 1614 A, ban.

bane, op de - brengen, T: 643 A, ter sprake brengen. bane, te - comen, T: 1407, ter sprake komen.

banghen, E: 364 A, beangstigen.

banc, T 968, pijnbank.

bannen, T 1705 A, 1894, 1909, 2049, schelden.

bant, de werelt leyt ons sommigen - straf, T 296 A, de wereld maakt het ons zeer moeilijk; des doots -, E: 299 A.

Bartholomeus, T 1711.

Baruch, T 1692, 1805, 2446.

basen, T: 1179 A, ijlen.

Basiliscus, wt - croes gedroncken hebben, T 1467 A.

bate, Br: 15, E: 174, voordeel, heil.

bathement, T 15 A.

bedaect, vierich -, T: 650 A, vol geestdrift. Zie ook i.v. daecken.

bedachtich, - zijn, T: 724 A, denken aan.

bedelve, Br: 117 A, Br: 456, gebied.

bedieden, T 449, 471, beduiden, te kennen geven, bevelen; T: 38, zijn personagie -, zijn rol uitbeelden.

bediedt, Br: 119 A, T: 285, T: 538, T: 666, T: 2239, verklaring, woorden.

bedijnghe, Br 256 A, T 496, 820, gebed.

bedrecken, T 1468 A, bezoedelen. bedwanck, wt -, T 1265 A, gedwongen, geestelijk onvrij. onder enes -, T: 841, onder iemands gezag, van iem. afhankelijk; in - houden, T: 192, beheersen.

bedwongen, T 802 A, onvrijwillig.

beenen op, T: 1462 A, schimpen op.

[p. 332]

begaeft met, T: 542 A, begiftigd met.

beghaerlic, Br 66, van de begeerte.

begorden, enen voor gheen knape -, T: 143 A, iem. geen gewoon schildknaap laten worden; met trooste -, Br: 155 A, toerusten met, voorzien van.

behaegh, tonzen behaghe, Br: 283, tot uwen behaghe, Br: 71 A, welgevallen, vreugde.

behouven, het behouft ons, Br: 181 A, wij hebben iets nodig.

behulpen, hem -, T: 159, zich bezighouden met (?).

bey, T 172, beiden.

bey, Br 126 A, tussenwerpsel.

beyden na, T 699 A, wachten op.

beyen, T: 702, wachten.

beild, E: 431, beeld.

bekennen, Br 51 A, inzien, verstaan; Br 304; T: 674 A, erkennen (als God nl.).

bekindelijck, T: 175, bekend (?).

bekinnen, T: 439, bekennen.

bekinnen, hem -, T: 1344 A, zich realiseren.

becleen, de kake -, T: 319 A, op het schavot te pronk staan.

beclyven, Br: 319 A, verwerven (?).

becueren, T: 224 A, op de proef stellen, in verzoeking brengen.

bequaem, beqwame, E: 328 A, passend, heilzaam; T 1293, goed, zedig; T 59, goed; te bequamer, T 762, des te beter.

bequeteren, T 95 A.

belaeghdigh, een - strick, E 416 A, iets waardoor men makkelijk struikelen kan. Variant: beladich.

belagen, Praeteritum v. beliggen, T: 1785. Zie ook Br: 203 A.

beleeft, T: 61 A, ervaren, kundig.

beleghen, Part. Perf. van beliggen, Br: 203 A, zie ook T: 1785.

beletten, Br: 497 A, tegenhouden, ontnemen.

beliggen, Br: 203 A, T: 1785, aanvallen, belegeren.

belyen, E: 382, belijden; sijn conscientie - T: 652 A, met z'n geweten te rade gaan.

belimmeren, Part. Perf.: belimmert, T: 1833 A, verstrikt, overwoekerd.

bemanen, T: 329 A, belezen.

bemercken, T: 213 A, beschouwen, overwegen.

bemt, eenen - hueren, T 775 A. spreekw.(?).

benaut, T 1482, enghartig, kleinzielig.

beneden, Br: 220 A, op de aarde.

benedijen, Br: 207, Br: 479, T: 1208, loven, verheerlijken.

benedictie, T 1096 A zegen.

beneen, boven en - sweren, T: 744 A, bij hoog en bij laag zweren.

benificye, E: 2 A, voorrecht, weldaad.

benijden, T: 952 A, haten.

bepissen, sijnen biechtvader - onder de galge, T 320, onverbeterlijk zijn.

beplecken, T: 644 A, besprenkelen.

beraden, T: 825 A, helpen, bijstaan, genadig zijn.

beradere, Br: 269 A, helper, redder, verzoener.

berechten, T 275, onderrichten.

bereyden, T: 463 A, verzorgen, van het nodige voorzien.

berispen, T 528 A, uitschelden, beschuldigen, uitvaren tegen.

bermhertich, passim, o.a. T 2474, barmhartig.

bernen, berren, T 1024, 1030, verbranden.

beroemen, T: 2179, het roemen in zichzelf, eigendunk.

beroert, E 83, ontroerd, bewogen.

berommen, - in, E: 108 A, zich beroemen op, trots zijn op.

bersten, T 1330, barsten.

beruchtich, T 1486 A, berucht.

beruer, T: 400 A onrust, opschudding.

beschamen, T 1824 A, onteren.

bescheed, Br: 54 A, T: 352 A, oordeel, inzicht; E: 89 A, Br: 214, T: 810, T: 1199, antwoord, verklaring.

bescheydenheyt, T: 42 A, gematigdheid, redelijkheid.

beschouwe, met cloecken -, T: 1430, in rustig overleg, in koelen bloede(?).

beseffen, part. perf, beseven, beseffen. Br: 58 A; Br: 135; Br: 218; Br: 329; Br: 408; E: 396; T: 228; T: 634; T: 820; T: 829; T: 1270; T: 1870. Ook zwak gebruikt (T: 1270).

beseven, zie beseffen.

besich, - geven, T 110 A, moeite bezorgen(?).

bezijen stellen, Br: 110 A, E: 22, versmaden, niet tellen.

beslach, T: 22 A, drukte, beslommering; of: belang, gewicht?

beslijcken, T: 1468 A, bezoedelen.

besmidt, T: 2377, besmet.

besmuerd, T 101 A, smerig, geminacht.

besnyden, een herte besneden, T: 1699 A.

[p. 333]

bezouck, E: 249 A, onderzoek, nasporing.

besparen, T 1573 A, beletten, tegenhouden.

bespien, T 2299 A.

bespoeyen, T: 108 A, ‘lafenis’ (?).

besprec, T: 2275 A, het bespreken.

best, naer mijn - e, T 2570 A, naar mijn beste weten.

beswaren, T: 944 A, straffen.

bezwijck, Br: 434 A, zondige leven.

beswijcken, T: 2188 A, in de steek laten; sonder -, T: 782 A, onophoudelijk, standvastig; T: 1442, standvastig.

bet, bat, badt, T 77, 300, 1005, E 193, beter.

bete, de - des doods, Br 467 A.

beteren, God betert, T 222 A, T 1025, uitroep; eig.: God herstelle, vergoede (de ramp); T: 939, hem -, z. aan het kwaad onttrekken; T: 1865 A, ghebetert zijn, verbeterd worden, veranderen.

betijen, T: 436 A, vermelden, bekend maken.

betijgen, enen -, T: 154 A, iemand beschuldigen.

betrouwe, T: 731 A, vertrouwen.

betrouwen, T: 2274 A, toevertrouwen.

beveilen, E 253, bevelen.

beveynstheyt, T 1040 A, geveinsdheid.

bevere, T: 100 A.

bevroeder, T: 2561 A, iemand die een ander inlicht, een raadsman.

bevroeyen, bevroen, T: 722 A, T: 1685 A, begrijpen, inzien.

bewadere, T: 728 A, behoeder.

by, - en verre, T: 1323 A, overal, steeds.

by zye stellen, E: 22, zie bezyen stellen.

by go, T 297, uitroep.

bidden, c. gen., T 379 A, verzoeken, smeken.

biechten, hem -, T: 406 A, biechten.

bieden, goeden dach -, T 176, goeden dagzeggen.

bien, T: 770, bieden.

bycans, T 1980, bijna.

bylo, E 53, uitroep.

bynalicx, T 493 A, bijna.

bijt, E: 157, beet.

bin, Br 48, 117, 212, 456, praepositie: in, binnen.

binden, - en ontbinden, T 1125 A, T 1172, absolutie weigeren of geven.

bisschop, T 2238 A, ‘diaken’ (statenvertaling, 1 Tim. III, 12).

blaecken, - op, Br: 279, fig.: zijn licht doen schijnen over, schijnen op;

blaecken, T: 954 A, doen branden van geestdrift, hartstocht.

blame, T: 390, schande, smaad; Br: 191 A, zonde, wat tot schande strekt.

blameren, T: 659 A, onteren, tot schande maken.

blasen, T 75 A, pochen; T 1909 A, - en stuyten.

blasphemeren, trans, T: 1091, 1538, 1595, 1659, T: 1662, lasterlijk spreken van God en van wat heilig is, lasteren.

blasphemie, T 1600, godslastering.

Bleeker, sbleekers sermonen, T 637?

bles, T: 1711 A, kaal.

blijven, vast - op, T 2198, steeds blijven bij, trouw blijven aan.

blint, blent, E 205, 277, blind; als de blende tasten naer, Br 95 A, spreekwoord, T 1198, ‘blind’, onwetend.

bloet, de slechte -, T 689, de eenvoudige kerel; T 700, kerel.

bloode, E: 310, niet op de voorgrond tredend, van weinig belang.

bloot, Br 204 A, weerloos; E: 42 A (ook Br: 318) moeilijk vertaalbaar stopwoord; E 97 arm, gering; T: 87 A, T: 712; T: 930, T: 1807, adv. openlijk, rechtaf.

blussen, T 1020 A, doen ophouden; E: 274 A, afwenden, voorkomen.

bodt, den - vergallen, T 84 A, de zaak bederven.

boeck, men sal - en van enen schrijven, T 2095 A, spreekw..

boeleren, - met, T: 1118, in ontucht leven met.

boeverye, T 434 A, T 2269, T: 2504. schelmenstreken, slechtheid.

boogen, T: 1791 A, buigen.

boon, niet twee - en, T: 312 A, van geen waarde.

boort, malcanderen na dboort steken, T: 30 A, aanvallen, lastig vallen.

Borbon, T 1140.

borcht, T 752, burcht.

bot, - geven, T: 1953 A.

bouwelijck, T 341 A, 798, boud, overmoedig.

boven, - en beneen sweeren, T 744 A, bij hoog en bij laag zweren.

brabbelinge, T 299 A, geharrewar, getwist.

brauwen, E: 375 A, uitwerken.

breken, - en maken, T 842 A, spreekwoord.

[p. 334]

brieven, - van, T: 330 A, spreken over; tsamen -, T: 1602, samenflansen, samen opsommen (om een gewenste uitkomst te krijgen).

broerscap, E 31 A, broederschap.

broethinne, als een - op haren nest sitten, T 2254, spreekw..

broot, - der sielen, T 1574 A, de Bijbel.

bruer, T: 401 A, 595, 625, 633, 673, 757, 805, 832, 1042, 1045, aanspreekvorm.

Bruer, int sermoen ten Brueren, T 1687.

Bruessel, T 1215.

Brugghe, Br 521.

bruycken, T 2268 A, gebruiken.

buffelsch, T 1022, bot, grof.

buggerye, T: 485 A, sodomie.

bus(se), T 1127 A, T 2199, draagbaar vuurwapen.

charitate, wt - n, Br: 272; werc van - n, T: 1169, liefde.

Christus, Br, E, T passim.

d, epenthetische d, passim. Zie E 5 A.

d, verzachting van de t van het lidwoord voor zachte consonant, bijv. dwenschen, E 1 A; dleven T 1871; dwoort, T 1982, 2036, 2251, E 379; dlijden, T 1995; dlichaem, E 487, T 2175; dlicht, T 2484; dwelc, E 100, 366; dlijf, E 104; dboort, T 30; dmyne, T 503; dbroot T 1574, dleste, T 1638.

daecken, Br: 11 A; Br: 159; E: 386, treffen, neerkomen op; zie ook T: 764 A en T: 650 A.

daer.. aen, pron. rel., T 1903, waaraan.

daer.. in, pron. relat., T 1675 A, waar in.

daet, in haerder -, T: 1826, in feite, metterdaad.

dach, goeden - bieden, T 176, groeten; van dagen te dagen, T: 963, van dag tot dag; ten daghe van heden, Br 44 A, heden ten dage.

dachverkieser, T 1390, hij die speciale heiligendagen viert.

dangier, T: 422; T: 2289; T: 2334, gevaar.

Daniel, fig. bij Br 466 vlgg.; T 1805, 2020.

danckelic, Br 61 A, in dank.

dancken c. gen., Br 429 A, danken voor; - van, E 2 A, danken voor.

dat, T 1812 A, als, indien.

dat, pron. rel., o.a. al dat, T 331, T 1248 (echter ook al wat, T 2097; T 2140); T 1739, 1800, wat.

dat, E 62, Br 312, T: 1067 A, zodat.

Dathan en Abiron, T 788 A, 1667.

dauwen, E: 378 A, neer doen dalen.

David, Br 50, 383, 465, 503; E 137; T 435, 496, 829, 833, 918, 1534, 1569, 1739, 1800, 1819, 1948, 2110, 2318.

debben, T: 758 A, T: 788, opstandig zijn tegen.

deel, een -, Br: 81 A, nog al wat.

deeligh, - zijn, Br: 275 A, deelgenoot zijn.

deessem, T 1039, 1041, zuurdesem.

defenderen, T: 6, verdedigen.

deyzen, E: 405, aarzelen, uit eerbiedige schuchterheid zich terugtrekken.

deyzijnghe, - maken, E: 234 A, aarzelen, zich terugtrekken.

declareren, T: 1117 A, verklaren, verkondigen.

delven, T: 2127 A, levend begraven.

denken, hem iets laten -, E 367, ‘zich ergens een voorstelling van laten vormen’, zich iets laten wijsmaken.

daeren, Br: 362 A; Br: 376; E 51, 354; T: 443; T: 486, verdriet, schade aandoen.

daerlic, Br 190, jammerlijk.

derven, de wijven -, T 2209 A, zich onthouden van -, vrijwillig afstand doen van het huwelijk; sijn leven -, T: 366, missen, verliezen.

despereren, T 606 A, wanhopen, vertwijfelen.

Deutronimium, T 1673.

devotelyck, T 1575, adv., devoot, eerbiedig.

dichten, de waerheyt met valsche luegenen -, T: 1618 A; sorgen, - oft schreeuwen, T 2019 A.

dienstbergh, inden - gaen, E 181?

diere, T 130, duur; T 2458, kostbaar.

Diericks, Broeder - van Munster, T 165.

dies, T 1747, 1772, 1788, daarom.

dicke, T 79, dik.

dicke, even -, E: 95 A, steeds.

diligent, deligent, T: 584 A, T: 1975, ijverig; metten diligenten, T: 20 A, ijverig. als de diligente, T: 1794, ijverig.

diluvie, T 1947 A, zondvloed

dinck, o.a. T 127, 130, 741, 1003, ding.

dinne, Br: 299 A, onbeduidend

discoort, T: 1851 A, twist, onenigheid.

dispenseeren, T: 1090 A.

diversch, T 801 A, verscheiden, ver-

[p. 335]

schillend.

dobbeleren, E 95 A, groter worden.

doch, T 545, 553, toch.

doe, Br 486, toen.

doen, adv., T 317, 851, 1062, 1239, 1788, 1913, 2033, 2034, toen.

doen, conj., Br 289; T 852, 1141, 1238, 1279, 1796, 1912, 2025, toen.

doen, znw, van doene zijn, T 1052 A. nodig zijn, pas geven; vremt van doene, T: 868 A, vreemdsoortig.

doen, werkw., te doene hebben, c. acc., T: 823 A, nodig hebben; te doene hebben met, T: 365 A, T: 995, te maken hebben met; voor de vorm doeghet zie T 1292 A.

doctoor, duytsch -, T: 454 A, spottend: ongeletterd ‘doctor.’

doctryne, leeck van cleender -, Br: 6 A, geleerdheid, ontwikkeling; pharyzeeusche -, E 215, leer, denkwijze; deis nieu -, E 322, leerstelling.

dominatie, T: 1079 A, heerschappij.

domineren, T: 1771 A, heersen (subj.: grouwelijcke plaghen; T: 1947, heersen (subj.: de diluvie); T: 1576, in zeer verzwakte bet.: zijn.

dommen, E 445 A, veroordelen.

Donatist, T 1424 A, ketter.

doof, ten is vry niet - s, T: 278 A.

doore, daer -, T 2406, daardoor.

doortrecken, U doortrocken gedacht, T 2465 A, doortrapt, geslepen.

doorwerken, doorwracht worden, T: 2339 A.

dorren, T 492 A, 959, 1190, durven. wagen.

dorstyghen, E 78, dorst lijden.

dorven, T 29 A, 39, 62, 719, 739, 964 A, 1540 A, 1990, behoeven, mogen.

draven, woestelyc -, T: 340 A, ‘doordraven’; fel in 't - zijn, T: 1032. idem.

droescop, wij arme - pen, T 605 A, arme stakkerds.

Dromi securi, T 168 A.

droncke, - drijncken, Br 104 A.

droom, T: 249, T 1231 A, waan, valse mening.

druckich, T 100 A, droevig, zwaar.

duchten, voor iet -, Br: 421, vrezen.

dueght doen, E: 14 A, weldoen, goed behandelen.

duer(e), E 236, T: 1971 enz., door.

duerslaen, den tijt -, E: 269 A, doorbrengen.

duerzwermen, E: 257 A, in menigte doorboren, dus: treffen.

duycken, - in, T: 372 A, zich verdiepen in.

duym, op synen - e hebben, T: 168 A, goed kennen; op mynen dume, E: 208, nauwkeurig; opt duymken drincken; T 2146 A.

duysterheyt, Br 25 A; E 175; T 1011, 2192, 2483, 2540, duisternis.

duytsch, - doctoor, T 454 A; - e Bijbels, T 942, nederlands. - en, Walen noch Polen, T 1143, Duitser(?).

Duyvel, als uitroep T 694.

duyvelderije, T 126 A, duivelse bedrijf.

eendrachtich, T: 1570 A.

eenpaer, adv., T: 1854 A, evenzeer, eveneens.

eenpaerlijck, adv., T: 1176 A, T: 1677, Br: 490, evenzeer, eveneens.

eerbaer, Br: 121, geëerd, vereerd; T 1622, eerbaar.

eerbaerheyt, T 1737, oprechtheid, eerlijkheid, of: deugdzaamheid, goede bedoelingen(?).

eerde, o.a. T: 558, T: 1651, aarde.

eerlijck, T 19 A, T 1086, T 1783, loffelijk.

eersaem, T: 919 A, rein, heilig.

eerweerdicheyt, T 1361 A, eerbied.

eerwaerd, Br 152 A, aanspreekvorm van geestelijk persoon.

eerwaerdigh, Br: 162, aanspreekvorm.

eesch, T: 1209 A, verlangen, lust. Zie heesch.

eest, T: 1123, eerst.

eewelijck(en), eewelijc, T 782, 1111, 1139, 1379, adv. eeuwig.

eewich, van - tot -, T 825 A, van eeuwigheid tot eeuwigheid.

Egypte, Br 25, fig. bij Br 466 vlgg. (Aegypto).

ey, T 1664, uitroep van minachting.

eil, E 227, edel.

eylacen (eylaes, lacen), Br 417, E passim, T passim, helaas.

eyzelick, eyschelijc, E 178, T 890, angstwekkend.

Eckius, Johannes -, T 158.

Ecclesiastes, T 2296; Ecclesiastici schriften, T 2312.

el, passim, anders.

Elias, T 2021, 2025.

eloquentie, T: 2 A, welsprekendheid.

Emanuel, T 2186.

emmers, T 1737 A, T 2322, werkelijk, beslist; T 1790 immers, toch.

[p. 336]

en, - dede..., T 2102 A, als niet..., zonder.

en sondage, T 1686 A, 'n Zondag, j.l. Zondag.

en, E 335 A, 445, 458, indien.

ende, tende des slots, zie slot.

Engel, als - s clappen, T 140 A, mooi praten.

Engelborch, T 1141.

Enghels, - sweet, T 66 A.

engien, Br: 116, aard, geest; T: 194 A aanleg, òf: persoon, gemoed?

enkelijck, T 215, adv. enkel.

envije, T: 1393 A, afgunst, onenigheid.

Erasmus, T 53.

erboren zijn, E: 422, herboren zijn.

aerfghenaemheyt, E 321 A, de staat van erfgenaam.

ergo, T 256, 832, 1547, 2183, 2377, dus.

erlezen, Br 34, herlezen.

erruer, E 370 A, T: 617, 1073, T: 1881, T: 2281, dwaling.

erve, tot hemelscher - n, T: 1970 A; neeringe en is gheen -, T: 2129 A, spreekwoord.

Esaias, T 813, 939, 1311, 1337, 1417, 2162, 2341, Jesaja.

Esdras, T 1256, Ezra.

Ezechias, Br 467, Hiskia.

Ezechiel, T 355, 1588.

Evangelie, Evangelium, de wet, propheten en - n, Br 56; hem ter - n coene maken, T 218; den text des - s, T 283; de Historie des - s, T 389; - preken, T 998, 1050, 2283; hem Gods - schamen, T 1994; de cracht des -, T 2555; dEvangelis heesch, T 235, subst. of adj.?; om dEvangelies wille, T 237; dEvangelis sin, T 325, subst. of adj.?; Evangelis verstant, T 1146 adj.(?).

Eva, fig. bij Br 194 vlgg..

Evangelijc, T 371, Evangelisch, volgens het Evangelie.

Evangelisch, - leeraer, dramatis persona in E; des woordts - s leerare, E 327; de - leere, T 208; - e waerheyt, T 1846. Zie Evangelie, gloss..

eveldader, T: 1205 A, boosdoener.

even, - dicke, E 95 A, steeds.

examineren, enen -, T: 1043 A, iem. ondervragen, een verhoor afnemen.

excelentie, T: 600 A, uitnemendheid, verdienste.

excellent, Br: 295 A, T: 1657, verheven, uitmuntend.

exces, Br: 175 A, 2102, buitensporigheid, ontaarding.

exempele, T: 1113, 2066, voorbeeld.

exploot, T: 241 A, T: 2028, verklaring, woorden; T: 2388 A, na der hebreeuscher -, hier: volgens de Hebreeuwse kanon.

exponeren, T: 451 A, T 638, 666, 1962, uiteenzetten, uitleggen.

exposicie, T 363, uitleg.

expres, Br: 36 A; T: 1544 A, nadrukkelijk.

fabule, T 992, fabel (1 Tim. I, 4).

faelen, - in, Br: 127 A, tekortschieten in.

faelgeren, de leden - my, T 74 A, ik verlies mijn bezinning.

falinghe, T: 212 A, het in gebreke blijven.

fallatie, T: 703 A, bedrog.

favuer, tot onsen - e, T: 1972 A, tot ons heil.

feest, de -, T 1458 A, het feest.

feestelick, - e daghen, Br 98 A, feestdag, gewijde dag.

fenijn, T 954, 1234, boosaardigheid

fenijnd, T 323, boosaardig.

fenijnich, T 414, 693, T 348 A: - int wesen, boosaardig in z'n manier van doen.

figuere, Br passim: toogh; E 131: figueren waerby ghy afgoderye hebt bedreven, beelden(?); E: 398, ‘rol’, houding(?); T: 1661 A, beeld(?); T 472, T: 679 A, 787, T: 845, T: 1774, 1795, T: 2066 (exempelen en legenden), T: 2172, T: 2390, beeld, zinnebeeld, voor-beeld; soms meer speciaal gelijkenis (T: 531).

fynaert, E 44 A, slimmerd.

fyn, ten - e, Br: 152, 412; E: 321; T: 285, T: 1012, T: 1862, ten slotte (rijmwoord zonder veel betekenis).

fineren, E: 59 A, beëindigen.

flau, T 191, flauw.

flouweel, T 1363, fluweel.

fondament, Br: 17; T 2323, overdr.: grondslag.

fondatie, T: 1078 A, instelling.

fonderen, gefondeert sijn in, T 2311 A, gebaseerd zijn op.

fonteyne, E 70 A, bron, oorsprong.

foreest, Br: 518 A, gebied.

fornays, Br 476 A, vurig oven.

forts, T 1930 A, adv. hevig.

fortse, Br 197 A, T 1976, kracht, vooral in slechte zin: gewelddaad. heerschappij.

Franciscus, sinte -, T 1609.

fransoys, de - en, T 2224 A, syphilis.

[p. 337]

fu, E: 162 A, foei.

gaen, van hem selven -, T 2126, het bewustzijn verliezen.

gaepsel, T 1916 A, schouwspel (Statenvertaling).

gag(i)e, T: 25 A, wat iemand toekomt(?); E: 30 A, winst, rente(?).

galge, snooder zijn dan thout daer de - af gemaect is, T 955 A, spreekw..

Galilee, T 1054.

gans macht, T 514.

gans macht, by - -, T 655,

gans lijf, bij - -, T 174 A.

garen, E: 40, bijeengaren, opzamelen, sparen.

gast, T 644 A, T: 1331, T: 2278, kerel.

gauderen, - in, T 703 A, behagen scheppen in.

ge-, T 152 A en passim voor infinitieven, indien deze afhangen van één der hulpwerkwoorden: laten, mogen, kunnen, willen en zullen.

gebenedijen, T: 2359 A, prijzen (God, subject), Br: 207: ‘Godt de vader ghebenedijdt’. (God object).

ghebyen, E: 384 A.

gheblaect, zie i.v. blaecken, T: 954 A.

gebreck, daer en heb ick geen - of, T: 1885 A, daar voel ik niets voor.

gebreken, het gebreekt aen, T: 387 A, er ontbreekt.

gebueren, T: 1880 A, te beurt vallen.

ghedaeght, iongh -, Br: 446 A, jong van jaren.

gedachtich, - zijn c. gen., T: 2425 A, gedenken.

gedicht, T: 2122 A, verzinsel.

geexcuseren, hem -, T: 1042 A, zich verontschuldigen.

gehappen, T: 139 A, happen, vangen, betrappen.

gheheel, wt - der liefden, Br 296 A.

gheheeligh, Br: 276, adv., volkomen.

ghehelt, Br: 300 A, Br: 512, geneigd.

ghehijnghen, Br: 366 A, E: 317, gedogen, toelaten.

ghehuldigh, E: 13 A, getrouw, genegen.

gheiven, E passim, geven.

gekakele, T: 862 A, geklets.

ghecken, T 425, spotten.

geclanc, met so -, T: 2112, met deze woorden; - maken, T: 1787.

gheclap, T 632, ijdel gepraat.

gecrijgen, T 152, krijgen.

gelaten, hem -, T 149 A, zich gedragen.

Geldere, T 1026.

gheleerd, de - e, Br 27, de niet-leken.

ghelijck.... sghelijcx..., Br 443, zoals.... zó.... Vgl. M. de Casteleyn, Const van Reth., strophe 53-54: ‘Ghelijck.... Tsgelijcks....’.

gelijck, van - en, T 325 A. T: 783, evenzo.

gelijcken, enen - als, T: 956, iemand vergelijken met; gelijcken, enen - by, T: 1469, 1649, 1655, 1658, iem. vergelijken met.

gelijcx, T 1064, insgelijks, evenzo.

geloeyen, T 1939, gloeien.

gheloof, passim Br, T.

geltfeeste, tis claer -, T 2140, 't is alleen om het geld te doen.

ghemeen(e), Br: 13, Br: 448; T: 2142, algemeen.

gemeyn, het - puepel, T 1512, gewoon.

gemoeten, T: 2537 A, treffen.

ghenadigheid, Br: 219, Br: 331, genade.

Ghendtsch, Br 518.

gheneghentheid, gheneghenthede hebben tot, E: 462 A, neiging hebben tot.

generael, int generale, T: 449, in het algemeen.

generalijck, T 206, stoplap(?).

generacye, E: 74, (goddelijk) geslacht, geest.

ghenezen, van het staerven -, Br: 407 A, de dood ontkomen.

genoegen, T: 1082 A, aangenaam zijn; - met, T: 122 A, zich vergenoegen met.

ghenoughdoen, Br 172 A, 432, voldoening, verlossing.

gheqwel, buten - le, Br: 340 A, bevrijd van leed.

gherakelic, - zijn, E 246, geraken

gereeder, T 2205 A, comparatief van gereed.

ghaerstenbrood, van - e zijn, E 312 A, minderwaardig zijn.

gherucht, Br: 420 A, onaangename toestand.

geschettere, T 524 A, gepoch.

gheschien, Br: 287 A, subst.: het plaats grijpen, het beschikken (door een hogere macht); T: 519, T: 625, T: 771, geschieden; salich -, T: 2360, zalig worden.

geschict, T 1629 A, goed (van karakter).

gheschille, vry van - le, Br: 410 A, zonder enige tweedracht, zonder verschil van mening.

[p. 338]

ghezegh, Br: 236 A, uitspraak, woorden.

gesellinne, T 2235, gezellin, echtgenote.

gheset, T 375 A, T 412, instelling.

gezijn, T: 247, zijn. Zie gloss.: ge-.

geslagen, twee - uren, T 1725 A, twee volle uren.

gesnap, T: 441, geklets.

ghespan, sdoots -, Br: 436 A, de samenspanning, de dreiging van de dood(?).

gesuyckerd, - e wijn, T 1276 A.

geswol, T 875 A, gezwel.

getiere, siecten, quaet van -, T: 870 A.

getoonen, T 917, tonen. Zie gloss., ge-.

getruer, T: 1773, droefenis.

gheval, Br: 337, lot, lotsbestemming.

geven, het gevet u vry, T 2209 A, het verwondert u.

geveyst, hem - houden, T: 978 A, zich onoprecht gedragen, veinzen.

ghevijnghe, Br 10 A, het schenken, de gave.

gevlien, T: 518, (ont)vlieden. Zie gloss., ge-.

ghevough, om ons -, Br: 267 A, ten onzen behoeve, in ons belang; naer u -, Br: 113 A, overeenkomstig uw wens; sijn gevoech horen, T: 1607 A, horen wat nodig, nuttig is.

gevoegen, T: 1083 A, aangenaam zijn, behagen.

ghewach gebruycken, T: 24 A, vermelden.

ghewagen, T: 1371, vermelden.

gewerden, - laten, T 1220 A, laten betijen.

gewerden, T: 171, geworden, te beurt vallen.

ghewaerk, Br. passim, handeling, werk, speciaal plur., in de zin van: werken der christelijke deugd, ‘goede werken’ (Mnl. Wdb., II, 1899, 3a).

ghewinnen, Br: 197, Br: 215, verwerven, verkrijgen.

gewoonheyt, T 1328 A, gewoonte.

ghije, T 706, gij.

ghylien, T 551, gijlieden.

ghylier, Br 165 A, gijlieden (nominatief).

ghift(e), Br 13, 24, gave; E 336, gave om niet, genade.

gloedich, T: 1835 A, T: 2183, vurig.

gloyen, Br 477, gloeien.

glorye, Br 182 A en E: 246, heerlijkheid, genade; E 480 genade; E 99, 278, 441, roem, lof.

glorieren, T: 576 A, 1849, roemen, triomferen.

glose, T 1312 A, verklaring.

gloosen, T: 1951 A, acht slaan op.

go, T 118, 125, 147, 428, 503, 619, 776, 907, 987, 989, interjectie. Ook bij -, T 297.

God, Br, E en T passim.

Godemakers, T 1719, ‘beeldemakers’ (T 1701).

goeddienstigh, Br 155 A, een hapax?

Goes, T 1215 (ter -).

goethertigh, Br 349, genadig; Br 520, welwillend.

goetionstigh, Br 450 A, welwillend.

goed ront(s), E 21 A, T 1213, eenvoudig, zonder er verder woorden over vuil te maken.

goetwilligh, E 281, 400, van goeden wille blijk gevend.

golgh, T 83 A, golf.

Golyan, Br 466.

Gomoriet, T 1410.

gorden, ghegort zijn tot (met), T: 173 A, T: 814, E: 344. Vgl. Br: 155 A.

gracht, T 533, wat gegraven is, de waterput.

gracye, Br, E, T passim, genade.

grammig. T 602 A, toornig.

gratie, passim, o.a. T: 1596 A, (Gods) genade.

Gregorius, T 1706, 2398, 2400.

greyen, Br: 157 A, behagen.

Grieckenlant, T 267.

griffyen, gegriffyt in, T 268 A, geënt in, vaststaand in.

groen, T 1121 A, vals, bedriegelijk.

groffelijc, T 994 A, in hoge mate, zeer, deerlijk; T: 1260, rechtaf, met nadruk.

gront, T 1528 A, aard, karakter; Br: 51 A, binnenste.

groot, T 1915, grotelijks, zeer.

groot, - maken, E: 41, tot welstand brengen.

groot, - maecken, Br 360 A, verheerlijken.

groot, - en smal, Br: 172 A, allen zonder uitzondering. Vgl. - en cleene, T: 2267; - noch cleene, T: 1268, T: 2439; Br: 325 (‘totaal niets’); cleyn metten - en, T: 2271. 't Wordt tot een stopwoord zonder veel betekenis, zie T: 2439.

[p. 339]

grootelijc, T 952, 2103, grotelijks, in hoge mate.

grouwel, - hebben voor, T 1822 A, verafschuwen.

grouwelen, my grouwelt, T 1194.

grouwelyck, grouwelic, adv. T 1647, gruwelijk, heel lelijk; T 2104, gruwelijk, onzinnig; T 2279, vreselijk; adj. T 1770, gruwelijk.

guyten, T: 695 A, spotten.

gunstich, - in boeverijen, T 2269, geneigd tot schelmenstreken.

haer, pron. pers., dat - acc. plur., o.a. T 937 A, 1518, 1523, 1689, 1723.

haer, pron. poss. 3de pers. plus., o.a. T 908 A, T 1632.

haerder, pron. poss., 3de pers. plur., T 1826 A.

haest, T 2505, weldra.

habundant, T: 1660 A, overvloedig gevend, genaderijk.

hayr, T 1941, 2052, subst., haar.

hals, aenden - dragen, T: 2190, veel op hebben met (?). Of letterlijk?

hanthieren, Br: 265 A, E: 144, T: 1451, bedrijven, betrachten.

handtgheschrift, Br 306 A, schuldbrief, bewijsstuk.

hantschrift, T 2462, zie handtgheschrift.

harde, T 543 A, zeer.

harderen, E 186 A, volharden, blijven. Zie herderen, E: 57 A.

hatye, Br: 196 A, Br: 380 A, haat, terging.

Hebreen, totten -, T 2374.

heden, ten daghe van -, Br: 44 A, heden ten dage.

heer, tonzen - e gaen, E: 35 A, naar het Sacrament des Altaars gaan.

Heere, de -, Br, E, T passim.

Heeroom, T 1493 A, 2304, 2498, benaming van R.K. geestelijke.

(h)eesch, E 219, 404, T: 235, eis; T: 1209 A, verlangen, lust; T: 342 A: na uwen heesch, naar wat ge verdient, naar wat de omstandigheden nodig maken.

heeschen, E 214, 337, eisen.

heet, T: 71, verwoed.

heet, de - e siecte, T 865 A, de pest.

heeten, T 1705, bevelen; Br 96, noemen.

Heydelberch, doctor Albertus -, T 977.

heylichdach, theylichdaechs, T 118, op een heiligedag.

helen, T: 29, verhelen, verzwijgen.

Hely, T 656.

Helia, T 1047, Elia.

heligh, Br 16 A, E 491, 492 enz. heilig.

helle, de -, o.a. T: 215, T: 2205, de hel.

hellen tot, E: 102 A, geneigd zijn tot.

hem, passim, o.a. T 10, zich.

hem, T 483 A, T 589 A, T 1477, hen.

her, E 301 A, kom, geef hier.

herderen, in iets -, E: 57 A, volharden in.

heretijc, T 986 A, ketter.

haercracht, E 486 A, legermacht, overmacht.

herte, van - n, T: 1253, van harte, welgemeend.

hertelijck, T 2498, van harte.

hertmoedich, T 2514 A, hardvochtig.

hertneckicheyt, T 1476, hardnekkigheid.

Hertoge van geldere, T 1026.

hertwee, T 869 A, een maagziekte.

hiel, in de - en bijten, T 1625 A, (verraderlijk) overvallen.

hiel, metten - en seynen, T 2544 A, verzaken, met minachting behandelen.

Hieremias, Jeremias, T 376, 1590, 1681, 1761, 1804, 1874, 1876, 1879, 2118.

Hieroboam, T 1914.

hijlicken, T 2240, 2253, 2267, huwen.

hypocrisie, T 1266 A, huichelarij.

hinder, subst., T 1772 A, kwelling; - geschiet enen, T 2106, iem. deert iets.

historywijs, E 412 A, volgens de historie.

hoe, o.a. T 713, 773, 1604, uitroep in 't begin van een vragende zin.

hoeymerct, een - houwen met, T 590 A, weinig waarde hechten aan.

hoochlijc, - noemen, T 1684, hoog weglopen met, prijzen, vereren.

hooft, rust u -, E 115 A, houd U kalm.

hoochwerdich, T 498, zeer waardig, verheven.

hoonen, sonder -, T: 465 A, waarachtig, ongelogen.

hoorye, Br: 199 A, nakomelingschap.

hoot, T: 88 A, hoofd.

hooveerdicheyt, T: 1362 A, hoogmoedigheid, eigenwaan.

hopich, E 362, hopend, hoopvol.

horen, messe -, Br 99, 105; vesper -, E 20, bijwonen.

[p. 340]

horrible, T 1772 A.

horten, T: 1920 A, stoten, voortdrijven.

houden, hem geveyst -, T 978 A, zich onoprecht voordoen, zich van de domme houden.

houden, wat hout ghy van haer, T 1887 A, hoe oordeelt ge over hen?

houden, hout, T 323 A, 324, pak aan.

houwelijck, de - e staet, T 2247, 2276, het huwelijk.

houwen, - als, T: 261, houden voor, beschouwen als.

houwen, een hoochtijt -, T 2384, een kerkelijke feestdag vieren.

hoven, T: 1939, oven.

hu, T: 180 A, u.

huere, talder -, Br: 383, Br: 431, steeds.

Hugo, - Cardinalis, T 161.

huylen, T 1095, schreeuwen, te keer gaan.

huyvetter, Simon, de -, T 1128 A, lederbereider.

hulpe, Br 42, hulp.

hulpen, E: 242, helpen.

hulper, T 46, helper.

ia, T 1624 A, toch ook.

iaergetijde, T 1454 A, H. Mis (met of zonder officie) voor de rust ener ziel gecelebreerd op de verjaardag van overlijden.

Jabel, borgers van -, T 1255.

Jacob, Br 426; de erve - s T 1325.

Jacobus, T 241, 512, 515, 522.

ialoersch, T 754 A, T 814, naijverig.

Jan, Br 426.

Jan, Sint -, T 650; Sint Jans nacht, T 739 A; 783, 1053, 1477, 2190.

ydel, tis quaet visschen met - en handen. T 52, spreekwoord(?).

ieloers, T 564, naijverig. Zie T 754 A: ‘ialoersch’.

ient, T: 2242 A, aardig.

Jericho, T 1785.

Jeronimus, T 1331.

Jerusalem, T 1304, 1685, 1828, 2380.

Jesabel, T 2022, Izebel.

Jesus, Br 506.

Jetron, T 1565.

Jerst, o.a. T 700, 897, eerst; in den - en, T 406 A, 430.

iet, o.a. E 380, T 81, 93, iets.

yewers, T 662, ergens.

- ig, Vele adjectieven gaan op - ig uit. Ze zijn op Rederijkersmanier gevormd, afgeleid van werkwoordelijke stammen en komen in betekenis overeen met participia praesentis. Vgl. Ned. Wdb., VI, 1389; Anna Bijns, gloss.; Cristenkercke, blz. 103, aant. regel 122.

icke, T: 77, ik.

imagineren, Br: 484 A, zich voorstellen, zich de betekenis realiseren.

impediment, T: 2516 A, belemmering.

informeren, E 348 A, inlichten.

inhechten, gheloove -, E: 351 A, vestigen, versterken.

incomst, E 270 A. (Job XIV, 2).

inne, daer -, T 716, daarin; waer -, T 848, waarin.

innocent, T: 1658 A, onnozel, onwijs.

inplanten, iet enen -, T: 1523 A, iem. toerusten met iets, iets iem. toedelen.

institutie, T 1975, instelling.

instrument, T: 585 A, middel (in Gods hand); T: 1615 A, hulpmiddel.

inventie, T: 5 A, bedenksel, vinding.

Joannes, T 438.

Iob, fig. bij Br 194 vlgg..

Johannes, - openbaringe, T 1117; na - schrijven, T 2367; - de Dooper, T 1986.

iock, T 1532, 2434, juk.

iolijs, T 104, opgewektheid; overredingskracht(?).

iolijselijck, T: 2344 A, vol vreugde.

ionc, T 2204, jong.

Jonas, E 473.

ionnen, Br: 369; T 181, gunnen, schenken.

ionst, Br 520, gunst, welwillendheid.

ionstigh, wt - er daet, Br: 64, vriendelijk; ,wt - en gronde, Br: 131 A.

Jood, de Joden, E 201; tsy Turck, tsy Jode, T 28; 1056, 1744, 1756, 1760.

Joseph, T 1191.

Josue, int boeck -, T 1784; T 1794.

ypocrijtich, T 1040 A, huichelachtig.

Isra(h)el, fig. bij Br 466 vlgg., Br 480; T 676, 728, 1130, 1567, 1771, 1785, 2063, 2583.

Judas, T 1714, 2380, 2385, 2386, 2473.

Judee, T 1055, 1058.

iudiceren, T 468, oordelen, vonnissen.

iugieren, Br 501, oordelen, vonnissen.

iusticye, in rechter -, E: 7, volgens het recht; T 988 rechtspleging; T 1019, het recht, de rechtsmacht. Voor deze drie bet. zie Mnl. Wdb.; III, 1080 en Ned. Wdb., VII, 570 vlgg.

justicier, T 846 A, iemand die met rechtsmacht bekleed is.

caetse, een - slaen, T: 687 A, fig.: een

[p. 341]

tegenwerping maken, een moeilijk te weerleggen opmerking maken.

Caym, ‘figuere’ bij Br 194 vlgg., 202; Caims ghebroet, T 1665 A, boosaardig geslacht.

Cayphas, T 1517.

cake, T: 381, wang.

kake, T 319, T: 2059, schandpaal.

calant, T: 2307 A, klant.

callen, T: 1246 A, T: 2048, kletsen, praten.

canonik, T 288, kapittelgeestelijke.

cans(e), T: 1475 A.

cappe, Br 257 A, monniksgewaad.

cassendragere, T: 737 A, ‘questierder van den aflaet’.

castijen, T: 187 A; E 390, 391, vermanen, door straf tot verbetering brengen.

casule, T 1364, kazuifel.

Katherina, sinte -, T 1611.

Cato, T 263.

kattijf, T: 1732 A, geestelijk beperkt persoon.

ke, T 107 A, T 223, 692, 698, 1045, 1196, interjectie.

keer, buten - e, E: 225 A, E: 277 A, uit de koers geslagen, ten einde raad.

keerle, T 1413, kerel.

keerne, T: 1192 A, pit kern, Spreekw.: ‘de schellen geven en de - eten’.

kennen, T 849 A, erkennen, belijden; T 1308: Dat kent de Heere, dat weet God; hem - voor, T 1886 A, zich kennen als, belijden dat men ... is.

ketelen, hi ketelt hem selven dat hij lacht, T 2054 A, spreekw..

kinsch, als de - e, T 1642, op kinderachtige manier.

claechlijc, T 1777, beklagenswaardig.

claer. int clare solveren. Br: 46, duidelijk oplossen; dats claer, Br: 263, dat is duidelijk.

claerheyt. Br: 237. duidelijkheid.

claerlijc, Br 239; T: 1678, 1790, duidelijk.

claghelijck, T 1305, droevig.

clap, T: 442 A, 740, praaties, branie.

clappen, T 454, 1044, 1051, praatjes maken; T: 2007, vermelden, verkondigen.

clare, E: 39, adv., duidelijk, evident.

clauwen, sijn hooft -, T 1219 A, met de handen in het haar zitten, verslagen zijn.

cleet, als een - van eender maencrancker vrouwen, T 230 A.

cleyn, T 2271, zie groot.

cleynodie, T 2167 A, ‘kleinood’ over de H. Mis gezegd.

claerc, clerc, E 374; T 459, 509, 567, geestelijke;

claercken, E: 215, met pharyzeeusche doctryne gheclaerct, opgevoed in, doordrenkt met (?). Een hapax?

cliesterhout, de tonge en is met geen - behanghen, T 735 A, er komt geen einde aan het praten.

cloeckelijc, T 2318, vrijmoediglijk.

cloc, - sonder clepel, T 2308 A, onding, zinledig iets.

cloostere, T: 2256, klooster.

cloot, hoort den -, T: 2175 A, let goed op.

cnaghen, E 157 A, E: 177, 275, kwellen (van alles wat de gemoedsrust verstoort).

knouen, knout desen tittele, T 778 A, overdenk dit goed.

koeckoeck, sy slachten den -, sy singhen al eenen sanck, T 743 A, 't is steeds hetzelfde liedje.

coene, hem - maken ter Evangelien, T: 218 A, zich laten voorstaan op het E.; hem - maken, T: 501, zich vermeten.

coffere, T: 900, geldkist.

Collosser, totten - en, T 1370.

kolve, T: 1582 A, knots, knuppel. commen, E: 111, komen.

comparatie, geen - hebben by, T: 1995, niet te vergelijken zijn met.

compositie, T: 54 A, geschrift.

condemneren, T: 9, T: 943, T: 2004, 2371, veroordelen, verdoemen.

conditie, T: 59 A, toestand; T: 801 A, staat, stand; T: 1588, rang, stand.

condt, - maken, T 467, verkondigen.

condute, Br: 66 A, bron, fontein; in swerelts -, T: 1159 A.

confessoor, liever - dan martelaer sterven, T 1855 A, spreekw..

confoort, troost en -, E: 158 A, E: 339, bijstand, troost; tot uwen confoorde, T: 316, om u ter wille te zijn(?).

confortatie, T: 1957 A, vertroosting, bijstand.

con(s)cientie, T: 601, 610, 652, 732, 928, 1433, geweten.

consenteren, T 56, T: 347, 386, T: 2262, toestaan; T: 942 toelaten, goedkeuren; - in iet, T 1890, instemmen met iets; - in iet, T: 2203 A, toestemmen in iets.

[p. 342]

consaerven, zoet als -, E 392 A. Zie ook T 368, 880.

consolatie, T: 1378 A, 1944, T: 1996, 2067, T: 2403, vertroosting.

consoleren, T: 1948, vertroosten.

contemplacye, in reynder - n, E: 76, aanschouwing, overpeinzing.

conterfeyten, T 1647 A, nabootsen.

contrarye, Br 198, E 323, tegenover.

contrarie, T 529, het tegenovergestelde.

contreye, in gheender - n, T: 996 A, nergens.

contrelueren, T 1689 A, weerspreken.

convent, shemels -, E: 369 A, de hemelse zaligheid; T: 1435, gevolg, geestverwanten.

conversatie, T 2046. Zie T: 1577 A, converseren.

converseren, T: 1577 A, handelen, fig.: ‘wandelen’, z'n leven intichten.

coopmanschapen, E 37 A, handeldrijven, onderhandelen.

koot, op zijn koten spelen, T: 1634 A (met de nadruk op zijn): altijd in eigen voordeel spelen, zichzelf gelijk geven.

coppelersse, T 35, koppelaarster.

Koppijn, Nicolaus - de Montibus, T 941.

Corinthe, totten - n, T 1753, 1917, 2241, 2321.

corrumperen, T: 2351 A; T: 2423, te niet doen, verbreken.

corts, Br 213 A.

corts, - daer naer, Br 199, kort.

costume, E 34 A, gewoonte, gebruik dat kracht van wet gekregen heeft.

cot, erger dan een - vol slangen, T 885 A, spreekw..

cous, in coussen en schoen staerven, E 17 A, zonder enige angst sterven.

craemwaer, sijn - handelen met, T 2481 A, sjacheren met, banaal omgaan met.

cracht, met - en, T: 2248 A, met geweld.

cramer, T 1610, koopman, handelaar in 't klein.

cranc, T: 2113, kwetsbaar, teer; T 1277, zwak van geest.

crancken, Br 286 A, vernietigen.

creature, E: 130, T 310, T: 756, schepsel, in tegenstelling tot de godheid.

cryieren, E: 284 A, verkondigen, aanzeggen.

crijsschen, - op, T 1704, te keer gaan tegen, afgeven op.

cruycen, T 1212, kruisigen.

cruyt, T 2126 A, geneeskrachtig kruid.

crume, E: 209 A, het beste, de kern, de kracht.

crune, Br 257 A, tonsuur.

kueckenqueste, T: 2287, onbenullige kwestie.

cureren, T 1351 (?).

kuerieus, T 1893 A, aanmatigend, eigengereid.

cussen, enen in bedrogh -, E: 276, verraderlijk bejegenen.

qualijck, T 207, er slecht aan toe; Br 111, T 246, kwaad, slecht; T 623, 1029, slecht; T 2044, boos.

quant, T 142, T: 359, vocatief: kerel; T: 158, man, zegsman, autoriteit.

quelen, T: 98 A, treuren òf lamenteren.

questen, T: 2399 A, spreken.

questie, T 312, vraag, twistpunt.

queteren, T 878 A, spreken.

quispelen, T 2133 A, met een wijkwast besprenkelen.

quist, te - e dragen, T: 2055 A, doen verloren gaan, in de waagschaal stellen.

quyten, T: 1778 A, voldoen, verzoenen, vergeven.

labueren, T: 1432 A, werken.

laes, Br 92, helaas.

lamentatie, T: 1848 A, het klagen.

lanck, T: 1254, lang.

lant, te lande comen, T: 2150 A.

lanterne, een - sonder licht, T 2123 A, spreekw..

lappen, om - noch om luerene, T 226 A, niet om te knoeien.

lacen, Zie eylacen.

last(e), in laste stellen, T: 155 A, in het nauw brengen.

lasuer, T 2170 A, azuur, helderblauw.

leeck, - van cleender doctryne, Br 6, onontwikkeld persoon.

leere, T: 1914 A, les, waar men lering uit halen kan.

leerijnghe, Br 31 A, nut, lering; Br 124 A, wat gedoceerd wordt, leer.

legaet, T: 287, kardinaal, met de grootst mogelijke volmacht des pausen bekleed om in Kerkelijke moeilijkheden te komen beslissen.

leggen, T: 535 A, liggen.

leiven, E 434, leven.

leken, E: 232 A, vloeien, toestromen (fig.).

lecken, T: 2145 A, likken.

Lemt, T 66 A, venerische ziekte.

lep, Br 50, lip.

[p. 343]

lepel, niet een houten -, T: 2309 A, totaal niets.

lesse, de rechte - seggen, T: 2098, precies antwoord geven, nauwkeurig omschrijven; merct wel dees -, T: 2181, let goed op deze uitspraak.

letten, sonder -, T: 2521 A, zonder talmen, onmiddellijk; letten, sonder yemants -, T: 2467, zonder dat iemand het tegenhouden kan.

leven op, T 706 A, leven op kosten van.

leverije, T 2016 A, onderscheidings-, herkenningsteken.

Liber sentenciarum, T 157.

liberael, T 61 A, onbekrompen.

liberteyt, T 2 A, T: 40, vrijheid.

licht, lanterne sonder -, T: 2123 A,, spreekw..

lichtelic, lichtelijcken, Br 79, T 405., gemakkelijk.

licht, - van dueghden, Br 456 A, losbandig, wispelturig; - tot bloetstortinghe, E 145 A, geneigd tot.

liedekens, variant: luydekens, T 314 A, lieden, lui.

liefhebber, T 1863 (tegenover viant gesteld), vriend, aanhanger.

lyden, Br 22, voorbijgaan, geschieden.

lij(d)en, Br 112 A, mueght gy wat lyen, met Uw verlof; T 2202 A, gedogen, geen bezwaar hebben tegen.

lijf, by gans -, T 174 A, uitroep.

linagie, T: 23 A, afkomst, stam.

Lira, Nicolaes de -, T 160.

licenciaet, T 1510, iem. met academische graad, tussen baccalaureus en doctor in, die bevoegd is tot het geven van onderwijs in een bepaald vak (Ned. Wdb., VIII, 1880).

list, T: 169 A, schranderheid.

logeren, T: 714 A, verblijf houden, inwonen (overdr., vgl. het Bijbelse inwonen: 2 Cor. V, 8).

loyalich, loeyalyc, T 255 A, T: 1808 A, oprecht.

loopen, - aen, T: 797 A, lopen tot.

loos, - e boeven, T 1702, slechte mensen (tegenover: ‘goetwillige onnoosel menschen’).

looveren, T: 2138 A.

loven, God - van..., T 836, God prijzen om...

luegen, sonder - en, T: 2110 A, openhartig.

lueren, zie lappen.

Lueven, T 985, 1215.

luyden, soet in srechters oore -, T: 141 A. klinken.

Luyter, T 398, 400, 406, 442, 527, 593, 615, 642, 741, 1839, 1881, 1906, 2224, 2322, ketter. Steeds pluralis (ghy - s; dees - s, e.d.).

Luyterije, T 160 A, 401, 402, 403, T: 986, ketterij.

Luyteriaen, Lutheraen, T: 328, T: 360, 1960, T: 1974, T: 2226, ketter.

luyters(ch), adj., T 380, 567, 1931, 2152, ketters.

Lucifer, T 31, 911.

lusten, door een vrolijck -, T: 1385, blijmoedig.

Luther, T 50, 1435.

lutken, een -, T 715 A, een weinig, enigszins.

luxurie, T 1297 A, onkuisheid.

maencranck, T 230 A, T 938, menstruerend.

Machabeen, de -, T 71, 2379.

magnificentie, T: 1554 A, 1653, macht, roem.

maken, hem -, T 861 A, zich in een zekere toestand brengen; een kint -, T 2256 A, verwekken.

Malachia, T 1226, 1229, Maleachi.

malediccye, E 147 A, vervloeking.

malicye, E: 4 A, T: 392, boosheid, kwaadaardigheid.

Mammon, T 2255.

mandaet, T 1933 A, bevel(schrift).

mandament, T 984 A, bevelschrift.

manier, in eenigher - en, Br: 266, op enige wijze.

manierlijck, T: 1035 A, 1358, fatsoenlijk, welgemanierd, ingetogen.

Mantuanus den kettere, T 525.

Maria, T 2159.

mate, boven - n, T: 560, uitermate, zeer: boven - n zeere, Br 5.

matelijck, T 1338 A, matig.

Matheus, T 349, 504, 930, 1107, 1937, 2076, 2508.

materie, T 458, 1902, onderwerp, gesprekstof: T 2207, onderwerp, kwestie; T 1651 lett.: stof, materiaal; T 1636 A: tot zijnder - keeren, in zijn voordeel uitleggen.

meden. E: 141 A, mede.

meer, het -, T 1668, de zee.

meere, E: 224, meerder, meer.

meester, enen - heeten, T 1561 A, over iem. de baas zijn.

meestere, o.a. T 88, 2129, aanspreekvorm: heer.

meesteren, T 2497 A, helen, doen genezen.

meynen, o.a. T 393, 478, menen.

[p. 344]

meyninge, meeninge, T 1733, 2249, opvatting, mening; ter goeder - n, T: 1736 A, 1739, 1741, 1744.

melesoene, T: 869 A, buikloop.

memorye, memorie, E: 247, T 1292 A, T 1720, 2302, herinnering.

mencie maken, T: 67 A, spreken over, zich bezig houden met.

mer, T 950, 1861, maar.

merch, T: 976 A, binnenste, gemoed.

maerck, eender ghetughenesse -, E 376 A.

maercken, - voor, Br 440 A, aanzien voor, beschouwen als.

merckelijck, T: 721 A, duidelijk, evident.

merct, T 129, 1470, markt.

mesdoen, Br: 28 A, zondigen.

mesgrieven, E 458 A, hinderen.

meshopen, E 263 A, wanhopen.

mespaeyen, E: 218 A, misnoegen, bedroeven.

messchien, E 64 A, overkomen t.w. van een ramp.

messe, - hooren, Br 99, 105, de mis bijwonen.

messegghen, c. dat., E 122 A, iem. iets beledigends zeggen.

Messiam, T 629.

meszit, Br: 108 A, gebrek.

met, daer -, T 231, T 431, daarmee, waarmee.

Micheas, den propheet -, T 2007; Micha.

middel, int - des doodts, Br 473 A, 482; int - des duysterheyts, T 2483.

middelen, de sonden -, T 777, voorspraak zijn met het oog op de zonden.

midts. - dat, Br 6 A; Br 37, 437, daar, omdat; - desen, T: 2459 A, daarom, derhalve.

minioot, T: 1256 A, eerwaardig, beminnenswaardig (epitheton ornans).

minck, T: 1476 A, gemene streek(?).

minsche, T: 1641, mens.

minst, enen vanden - en zijn, T: 1928, iem. niet deren, iem. onverschillig laten.

mirakele, T: 863, wonder.

miraculues, T 2501, wonderdoen.

misbaren, T: 2025, jammeren, weeklagen; T: 1028 A, subst., rampzalige toestand, ramp.

Miseas, T 498, Micha.

myzerye, E 267 A, ellende.

miscómen. T 81 A, overkómen.

mispel, niet een -, T 547 A, niets.

Misphat, volck van -, T 1256. Mizpa.

misterye, Br 52 A, geheimenis, verborgenheid.

moedt, Br: 107 A, geweten(?); T 34:

met moede stolt, stoutmoedig.

moeyen, T 1395 A, hinderen, ergeren.

moeyen, hem - met (in), T: 109, 117, 122, T: 2207, z. bezighouden met.

moeten, T 1640 A, mogen.

mog(h)en, mueghen, passim, o.a. Br 73, 129, 130, T 167, 2062, 2162, 2201, kunnen; hoe muechdy de pijne, Br 7 A, T 539, hoe hebt ge er de moeite voor over; T 3; T 859, T 1082, mogen; T 702 A, gaarne willen; hoe muechdy varen, T 190; waer muechdy blyven, T 1019; mueght gy wat lyen, Br 112 A, met uw verlof.

Mo(y)ses, Br. 48, 57, fig. bij 466 vlgg.; T 468, 531, 532, 722, 727, 788, 921, 1389, 1446, 1448, 1565, 1674, 1768.

mondelinge, - spreken, T 1566, zelf het woord doen.

monick, T 1892, monnik.

monstrantie, T: 1648 A, monstrans. Hier misschien meer algemeen: dat waarmee men God voorstelt, Gods-voorstelling.

mont, iet al de werelt inden - geven, T: 1491, ergens mee te koop lopen, 't aan iedereen vertellen; wt monden, Br: 520 A, uitdrukkelijk; enen bal inden - steken, T 381 A, 1214, een straf.

moraliseren, tis tot onser salicheyt gemoraliseert, T: 2134 A, het heeft betrekking op onze zaligheid.

morellen, T: 121 A, een spel.

mouwe, Christus in de - hebben, T: 149 A, Chr. bezitten, als bondgenoot hebben (met de bijgedachte: doen alsof...).

muegelijc, T: 197, mogelijk.

muysenest, thooft vol - en hebben, T: 2400 A.

murmuratie, T 196, gemopper, tegenspreken; - maken, T: 704, mopperen.

murmureren, T: 658, mopperen, tegenspreken.

na, T 2360, vervolgens.

na(e), passim, o.a. T 75, 1018, 1055, 1084, 1086, 1366, 1571, 1839, naar.

naect, T 101 A, 995, armzalig (als scheldwoord).

naer, voren en -, T: 1697, voor en achter; naer, Br 146, na; Br 406, daer naer, daarna.

naerdat, Br 62 A, daar, dewijl; E 120

[p. 345]

A; overeenkomstig, al naar dat. Zie E 365.

naerder, adj. T 810 A, nauwkeuriger.

naerder, E 190, nader.

Nabuchodonozor, T 363, 367. Nebucadnezar.

nacht, - of dach, T 21, steeds (stoplap).

nagaen, enen (3de nvl.) -, T: 137 A, indruk maken op iemand.

namaels, adv., T 305, 336, later.

Nazarene, Christus van - (n), T 495, 1375.

nacye, Br: 133, E: 77, volk.

Nathan, T 1949.

natuere, Br: 382 A, natuurlijke macht; Br 396, van natuere, uit der aard, zoals uit de natuurlijke orde van zaken voortkomt.

nau, T 73, 114, nauwelijks.

neeringe, T 2129, zie erve.

neerstelyck, T 11, 159, adv., vol ijver, met aandacht.

neerstich, T 32 A, nadrukkelijk, speciaal; T 41, 2590, vol ijver, met aandacht.

neersticheyt, T 1511, 1874, ijver, aandacht.

nemmermeer, T 639, nooit (meer); T 2417, nooit.

net, E: 313, E: 316, als stoplap gebruikt.

niet, Br 371, 373, 441; T 29, 545, 2124, 2130, 2157, niets.

niet, te - e doen, Br 309, krachteloos maken, vernietigen.

niet, te - en schenden, E 372 A, krachteloos maken.

nieumare, E: 330 A, nieuwe (‘blijde’) boodschap.

nieuwers, T 757 A, 972, nergens.

Niniviet, T 1253.

nommen, E: 110, noemen.

noodt, het is enen -, Br 47 A, het is voor iemand noodzakelijk; T 2176, (‘De schaduwe en is ons geen noot’).

nood, ter -, Br: 314 A, als de nood nijpt.

nootsakelijcheyt, T 796 A, een dringende zaak.

notabel, Br 515 A, aanspreekvorm tot het publiek.

nueswijsig, T 442 A, neuswijs, al te critisch.

Numeri, T 531, 787.

nummermeer, T 642, nooit.

nutten, E 76 A, met nut gebruiken, zich ten goede doen komen, genieten.

Observant, T 1465.

of(t), E 237, in de hoop dat; T 133 A, 153, 207, 1163, 1165, 2208, indien; T 1005, of.

officie, T: 800 A, T: 1587, ambt, betrekking; T: 57, ambt, rol op het toneel.

om, met infinitief zonder te, Br 186 A, 245, 334, 443; E 84; T 236, 825, 1356, 1442.

om, met een inf. c. gen., T 1054 A, - duechs verwecken; T 1695, - volcx verdullen.

ommers, T 2055, 2239, immers.

onbequaem, T: 1295, nergens toe in staat; T: 1738 A, niet deugend, het doel missend.

onbelast, T: 1262 A, ongedwongen, uit eigen beweging.

onbeschamelijcke, T: 3, vrij uit, zonder uit schaamte iets achter te houden.

onbesneen, T 924 A, T: 1447, onbekeerd, verstokt.

onbeveyst, T 2239 A, oprecht, duidelijk.

onbinden, T: 304 A, uiteenzetten, verklaren.

onbly, onblije, T: 91 A, T: 2503, bedroefd.

ondanck, E: 299 A, treurige omstandigheid.

onderwinden, hem -, T 1091 A, T: 1594, zich verstouten.

oneerlijc, T 1224 A, op schandelijke wijze.

ongheblaemt van, E: 75 A, vrij van, onbevlekt van.

ongefenijnicht, T: 1313 A, niet met slechte bedoeling, goed.

onghelaect, Br: 359 A, ongetwijfeld.

onghelet, E: 181 A, onverwijld.

ongeloghen, E 108 A, E: 148, ongetwijfeld, stellig.

ongemeten, T: 1967 A, oneindig veel(?).

ongeschaedt, T: 2525 A, ‘onbeschadigd.’

ongeschict, T 1285 A, ongebonden, ongepast.

ongevioleert, T: 346 A, 2261, ongeschonden, onbesmet.

onhueghelyc, T: 196 A, onaangenaam, treurig.

onnoosel, T 1641, 1703, eenvoudig van geest; T 1579, onschuldig.

onredelijck, T 221 A, niet met rede begaafd, redeloos.

[p. 346]

onreynigen, T: 710 A, verontreinigen.

onzacht, E: 197 A, hevig.

onzaghtigh, E: 129 A, vreselijk.

onschoeyen, T: 723, ontschoeien.

onsprekelijck, T 608 A, onuitsprekelijk groot.

tonswaerts, troost -, Br 345, tot ons, aan ons bewezen.

ontbeyden, T 489, wachten, zich kalm houden.

ontbinden, de sonden binden en -, T 1125 A.

ontdecken, hem -, T: 1298 A, zich openbaren, blijken.

ontdoen, Br: 499 A, opendoen; ontdaen, T: 366, met de takken wijd uiteen gegroeid.

ontfermen, enen -, T: 2117 A, zich over iem. ontfermen.

ontfouwen, een werc -, T: 229, ten toon spreiden, verrichten; T: 259, 550, T: 939, uiteenzetten, toelichten (vgl. Trauwe, 1394: ‘sijn namen ontfouwen’).

ontgaen, hem -, T 2273 A, T 2316, zich misdragen.

onthalsen, T 1708, 1985, 1987, onthoofden.

ontygen, ontogen worden, T: 1759, ontnomen worden.

ontcnoopen, E: 182 A, T: 796, uiteenzetten, verklaren.

ontlasten, Br: 256, ontheffen (van schuld), vrijpleiten, verzoenen; ontlast sijn van, T: 2277 A, vrij zijn van.

ontleden, de rebben -, T 2229 A, martelen, doden.

ontlijven, T: 604 A, T: 1978, doden.

ontluyken, zie i.v. vlogel.

ontrent, T: 1302, nabij.

ontschakelic, E: 245 A, ‘ontvoerd kunnende worden.’

ontschuldig, T 1921, onschuldig.

ontsien, T: 1820, 2199, T: 2406, vrezen; hem -, c. gen. E 37 A, vrezen.

ontslaen, part. perf.: ontslegen van, T 2174, verlost van; hem - af, T: 940 A, zich onttrekken aan.

ontslapen, - worden, T 1913 A, ontslapen, den geest geven; - zijn, T: 2233 A, ingeslapen zijn.

ontsteken, part. ontsteken, T: 999 A.

ontsticken, T: 1941 A, vernielen, krenken.

ontsueren, E: 128 A, duidelijk maken.

ontwee, - wrijven, T 2435 A, vermorzelen.

ontwaert worden, E 465 A, onthouden worden, ontnomen worden.

onverbeent, T: 2257 A, waarachtig(?).

onverbolgen, T: 289 A, onverstoord.

onverborgen, T: 1868 A, T: 2584, openlijk.

onversaet, onverzayt, T: 1315, E: 482, onverzadigd.

onverzints, E 104 A, onverwacht, op ongedachte wijze.

onverwaten, T: 2118 A, zonder schroom (?).

onvreedsaem, T: 1296 A, twistziek.

onvry, T: 802 A, onderworpen aan (hartstocht).

onvrome, tot uwer - n, T: 1671 A, tot uw nadeel, ongeluk.

onwetelijck, niet -, T 2262 A, niet in onwetendheid, met opzet.

onwetenheyt, T 211, 212, onwetendheid.

oock, T 615 A, toch (in uitroep).

oorboorlijck, Br 15 A, T 794 (orbaerlijc), heilzaam.

oorde, in - n stellen, E: 230, vaststellen, verordineren.

oorconde, tot mijnen -, T: 275, ‘tot mijn onderrichting, opdat ge mij getuigenis geeft’(?).

oorconden, E: 331; T: 776 A, getuigen, uitleggen, verklaren.

oorlof, Br 515 A, vaarwel.

oorspronck, T 2107, oorsprong.

ootmoedigh, Br: 277 A, genadig; T 1575, nederig.

op, Br 273 A, opdat.

openbaerlijc(k), T 982, 1050, in 't openbaar.

openbaren, T 1729 A, openlijk verklaren; T: 552, getuigen.

opinie, T 418 A, 1072, opvatting, vooral ketterse.

opclemmen, subst., Br 353 A, hemelvaart.

oppe, T: 1956, op.

oprechten, - aen tcruyce, T 1779 A.

opslaen, respect -, E 359 A.

opstaen, subst., Br 342, opstanding.

opsteken, T: 527 A, opstandig worden.

opstelder, Br 516 A, organisator.

orbooren, de misse -, T: 2104 A, aanwenden, gebruiken, bezigen.

ordonneiren, ordineren, Br 356, verordineren (Rom. VIII, 30); Br 405; T 130, 't te zeggen hebben.

oud, de - en, T 1105 A, de oudsten, de overheden; ouder, de - en, T 1263 A, 1783 (ons ouders), het voorgeslacht, de oude (= goede) Christe-

[p. 347]

nen. Zie ook E 21: der ouderen pade volghen. Vgl. Hfdst. III D, Meenene, aant. 3.

outaer, T 1461, 1463, 1712, altaar.

over, - duysent iaer, T 2035, duizend jaar geleden.

overbringen, T: 1818, brengen, aandoen.

overheer, T 845 A, gebieder.

overhoot, T 407 A, 527, 552, 553, 554, 555, 558, gebieder.

overleggen, T: 402, uitleggen; T: 699 bedenken.

overseggen, enen iet -, T: 2591 A, iem. van iets beschuldigen.

overspeilder, overspeelder, E 5 A, T 1754, echtbreker.

overtuygen, T 2217 A, overtuigend bewijzen, aantonen.

paeyen, E 124, geruststellen, verzekerdheid geven. Speciaal: tegen de wil van de vrager in, dus ‘de waarheid vertellen’; of hetzelfde als: Br 113 A, tevreden stellen door een bevredigend antwoord; Br: 79 A, T: 805, geruststellen.

paep, pape, T 144, 484, 1179, 1978, 2269, 2567, priester.

paert, - noch deel hebben, Br. 346 A.

pays, stellen in payze, Br: 210 A, (met God) verzoenen.

pack, hem - en maken, T 1896 A, zich het leven moeilijk maken, veeleisend zijn tegenover zichzelf.

packen, hem -, T 329 A, maken dat men ergens vandaan komt.

palster, Br 257 A, pelgrimsstaf.

pant, E: 304 A, (geloofs)bezit, (geloofs)-zekerheid.

pant, te pande stellen, Br 302 A, veil hebben.

papisch, de papissche papen, T 484 A. schimpend gebruikt.

papist, T 1979 A, goed-Katholiek (schimpnaam).

parabole, T 2524 A, gelijkenis.

partije, T 2545 A.

pas, Br 49, tempus opportunum (Kiliaen), zie Ned. Wdb., XII, 605-606; opdat -, T: 2517 A, toentertijd, op dat ogenblik.

passage, E: 27 A, 220, vindplaats, bepaalde plaats in een geschrift.

passen, niet - op (om), T 420 A, gering achten, niet tellen.

passeren, Br: 483, de zee -, doortrekken.

passye, passie, Br 351, T 1244, het Lijden van Christus; Passionael, T 1605; T 156?

pasto(o)r, T 45, 46, 51, 62, synoniem van prochiaen; Br 37: pastuer.

patientie, T 2037, 2068, geduld.

patryarck, propheit of -, E 368; patriarken, propheten, propheterssen, T 675.

Paulus, Br 4, 29, 77, 131, 304, 320; E 361; T 187, 201, 671, 742, 765, 819, 991, 1018, 1089, 1103, 1112, 1150, 1269, 1371, 1461, 1463, 1551, 1707, 1753, 1776, 1807, 1847, 1951, 1988, 2044, 2109, 2180, 2237, 2240, 2241, 2246, 2258, 2321, 2363, 2374, 2453, 2487, 2566.

peysen, T: 492, denken.

pelser, T 1404 A, 1563, bontwerker, ook linnenwever.

pene, bij - van, T 1614 A, op straffe van.

penitentie, - doen, T 1254; in - zijn, T 1257, boetedoening doen.

penninck, T 2523, penning.

peperkoec, om een -, T 1189 A, om een kleine versnapering, om een kleinigheid.

perdoenbrief, Br 258 A, aflaat.

perfect, T: 46, 208, nauwgezet; T: 267, T: 1006, T: 1416, volmaakt.

perijckel, Br 372; T: 640 A, T; 1496, gevaar.

perck, der Arckens - en, T: 1946, ruimte.

perket, in povers - brengen, T: 2197 A, in moeilijkheden brengen, vastzetten.

persequeren, Br: 481; T: 577 A, vervolgen.

personagie, personage op 't toneel, rol, figuur, T 40, 57; zijn - verchieren, T 5; zijn - defenderen, T 6; zijn - spelen, T 18, 26, 27; zijn - bedieden, T 38; spreken voor zijn -, T 44; zijn - beschermen, T 61.

persoon, in - e, Br: 53 A, persoonlijk, zelf.

persse, E 263 A, het lijden, zware druk.

pestilentie, T: 65 A, T: 692, plaag, bezoeking.

Peter Sinte -, T 1714; Sinte - s stoel, T 1079.

Petrus, T 1089, 1109, 1124, 1126, 1127, 1539, 1829, 1988.

Phamur, T 1875, Pashur.

Pieter, Br 426, Petrus.

[p. 348]

Pharizeus, Br 84; de Pharizeen, T 332; 411, 921, 925, 931, 934, 952, 956, 959, 973, 981, 993, 997, 999, 1002 enz..

Pharizeeus(ch), o.a. T 648, 945, 958; E 215, Pharizeïsch.

philosophie, T: 1016 A, wetenschap.

pijne, hoe mueght ghy de -, Br: 7 A, T 539, hoe hebt ge er de moeite voor over.

pijnen, T: 1048 A, kwellen; T 1930 A, de marteldood doen ondergaan.

pijnen, T 457 A, T 482, zich beijveren, zich uitsloven.

pijpen, T 1471 A, 1474, op de fluit spelen.

Pilatum, T 960.

playsant, T: 1860 A, als epitheton ornans.

pilgremage, pilgrymage, Br 97, 255, pelgrimstocht, bedevaart; E: 29 A, - gaen, een pelgrimstocht ondernemen.

planten, geplant met benautheyt, T: 1983 A, vervuld van; geplant int hemelrijc, T 2469 (vgl. Ps. XCII, 14).

plegen, lijf en goet en eere voor Christum -, T: 292, in dienst stellen van, over hebben voor; quaet saet in goede ackers -, T: 1663, zaaien; T: 1858, doen in 't algemeen (Ned. Wdb., 2496, I, 4).

plecken, T: 1837 A, pleisteren, stucadoren.

plecker, T 1837, pleisteraar, stucadoor.

ploech, de hant aenden - houden, T: 2407 A, spreekwoord.

polen, E 27 A, doorvorsen, zich verdiepen in.

Pool, Polen, T 1143.

popelen, T 2357 A, prevelen, bidden.

popelcie, T 400 A, apoplexie.

pot, gheenen - soo slim, hy en heefter een dexsel touwe, T 1637 A, spreekwoord.

potentie, T: 1172, T: 1555, macht, autoriteit.

prachten, T: 1489 A, zich verhovaardigen.

practijcke, T: 165 A, behendigheid, overredingskracht (?).

pramen, E: 325 A.

predestinatie, T: 1595 A, voorbeschikking, voorzienigheid.

predicant, T: 1464 A, 1990, prediker.

Prediker, de -, T 2315.

precaer, Br 37 A, prediker, òf: Dominicaan.

prekinge, T 542, de verkondiging.

prenten, geprent liggen in enen, E: 370, indruk op iemand gemaakt hebben.

present, achter rugghe oft -, T: 1228 A, in iemands afwezigheid of bijzijn; T: 1273 A, nu?

present, T: 17 A, kort toneelspel; eig. geschenk.

precyoos, precieus, Br 343 A, T 2458, dierbaar.

preusch, T 924 A, 950, in ongunstige zin: overmoedig; T 1035 A, rechtschapen.

priem, T 696, ‘hora prima’, morgenkerkdienst.

prij, stinckende -, E: 381 A, scheldwoord: verachtelijk wezen; zie ook T: 2270, een ialoersche prije.

prijsbaer, T 1652 A, lofwaardig.

prince, de - des waerelts, Br 323, duivel; E 326, vorst; Br 517, hoofd van de Rederijkerskamer.

principael, adv., T 431, 742, in 't bijzonder, vooral.

principael, subst., Br 387 A, het eigenlijke, de hoofdzaak.

principalijc, principalich, T 100, 800, 2137 A, vooral, in het bijzonder, bij uitstek.

prochiaen, personage in T, pastoor (zie de aantek. bij Titel).

proeven, T: 2089 A, 2329, 2339, T: 2350, op de proef stellen, onderzoeken; Br: 396 A, dits an Chr, gheprouft, dit is aan Chr, gebleken, dit blijkt uit Christus' woorden.

proevinge, T 1850 A, 1851, beproeving.

proffijt, Br: 167, Br: 357; T: 124, 152, 900, 2264, 2403, voordeel, goed gevolg.

profijtelijc, T 248, tot nut, zó, dat 't voordeel geeft.

procureerder, procuruerder, T: 766 A, 896, voorspreker, heilige.

procurersse, T 766, voorspreekster, heilige.

proper, T 240 A, bijzonder; T 313 A, eigen.

properheit, met properheden, T 148 A, op innemende wijze(?).

prope(r)lijc, T 675 A, bepaaldelijk, in het bijzonder; T 950 A, in eigen persoon; T 1150, nauwkeurig, met nadruk.

properlijcheyt, T: 2581, eigenaardigheid, bijzonderheid.

prophetersse, T 677, profetes.

prophetissche, T 1257, profetes.

[p. 349]

propoost, van goeden - e, T: 1879 A, voornemen, bedoeling; T 2347, wil, voornemen.

prouven, gheprouit sijn an, Br: 396 A, blijken uit, zonneklaar bewezen zijn door.

Psalter, de -, T 1819, de Psalm.

publicaen, T: 444 A, tollenaar, verachtelijk mens.

puepel, T 1512 A, lagere volk.

pueren, - in, Br 7 A, zich verdiepen in.

punicye, E: 5 A, straf.

punct, T 518, 746, T: 2201, punt, onderwerp. Ook wordt punt gebruikt, T 889.

purgatie, T: 2404, reiniging, loutering.

purgeren, T 1294, T: 2372 A, reinigen, louteren; T: 2492 A, gelouterd worden.

purpur, - en, T 1363, purperen, van purper.

Raab, T 294, Rachab.

rancket, T 688 A.

rappoort, sijn - doen, T: 33 A. T: 798, zich uitspreken, z'n woord doen; enes - doen, T: 760, iemands zaken behartigen.

rasschelijck, T 466, snel.

rebbe, T: 2229, 2234, rib.

rebel, - zijn, T 974 A, afvallig zijn; - vallen, T: 2227, zie hiervoor ook T 974 A.

recht, te - e gaen met, T: 2510, in het recht treden met.

recht, hem te - e werpen, T 137 A, zich als autoriteit opwerpen(?).

recht, T 793 A. de door God ingestelde ordonnantiën.

rechte, so - quaet niet, T 2101, zo erg kwaad niet.

rechten, T: 846 rechtspreken; T 1888, beoordelen.

rechts, T 135 A, met recht, terecht, naar verdienste.

rechtstoel, T 2336 A, rechterstoel.

rechtveerdelijc, adv. T 2512. rechtvaardig.

rechtveerdicheyt, T 258, 440, e.a., rechtvaardigheid.

rechtveerdigen, T 2450 A.

redelic, adj., en adv., Br. 44, T 1293, 1427, 2399, e.a. verstandig, begaafd met rede, met oordeel des onderscheids tussen goed en kwaad. (Mnl. Wdb., VI, 1160).

redelic, adv., T 156, tamelijk, ‘nog al aardig’.

reden, Br: 213 A, gereed maken, volbrengen.

reden, buyten -, T 2519, onredelijk.

redene, - geven, Br 418 A, rekenschap geven; met -, Br 249 A.

reen(e), Br: 494, zuiver; Br: 12. E: 348, heilig; T: 819, keurig, duidelijk.

refereyn, T 16 A.

refugeren, T: 2424, ontvluchten, schuwen, mijden.

refuus, Br: 102 A, uitschot, afval.

regardt, - en wachte houden, T 1533 A, de wacht houden.

reycken, - na, T: 424 A, hoog weglopen met.

reynen, - op, T: 2543, ‘regenen’ op, neerkomen op (fig.).

religie, T 1704 A, godsdienst, of: orde, priesterstand.

repareren, E 289 A, herstellen in geestelijke zin: de goede verhouding tot God herstellen, dus: verzoenen.

respect, E 359 A, uiterlijk gezag.

respijt, sonder -, T: 1236 A, zonder tussenpoos, aan één stuk.

Rethorijcke, T: 1, T 8, T 14, de kunst der Rederijkers.

reverentie, T: 7 A, T: 1106, T: 1171, 1603, eerbied.

rijden, heerschen, - en rennen, T 1182 A.

riguer, T 482 A, strengheid.

rijsen, T 385, ontstaan; - wt, T 750 A, voortspruiten uit, voortkomen uit.

rijzen, E: 300: weist gherezen, richt u op, zit recht op.

rimpe, sonder - en, T: 550 A, vlekkeloos.

rinnen wt, T: 12 A, voortkomen uit.

roeperije, de - crijghen, T: 426 A, aan 't roepen, gillen slaan(?).

roeren, hoe men ons dinc meer roert, hoe quadere, T 146 A, T: 889 A, aanroeren, te berde brengen; E: 133, in beweging komen, z. laten gelden.

Romeyn, totten - en, T 1103, 2154, 2486; de - en, T 1221, 1648.

rondeel, T 17 A.

Ronse, pact u na Ronse en laet u daer bemanen, T 329 A, spreekw..

Roome, den stoel van - (n), T 286, 362, 365.

roos, inde - en baeyen, T 2013 A, spreekw..

rou, T 1522, ruw, onontwikkeld.

ru, E: 162 A (variant), ruw.

rueren, zie roeren.

rugghe, achter - oft present, T 1128

[p. 350]

A, in iemands afwezigheid of bijzijn.

ruym, dicht noch -, T 167, stoplap (vgl. ‘verre of nabij’).

rusten, - op, T: 1386 A, zich verlaten op.

rusten, trans., E 115 A, T 1866, kalm houden.

rustigen, T: 1326 A, geruststellen.

zaen, Br: 335 A, Br: 498, voorwaar; E: 88, 100, spoedig.

Saboth, E 6, Sabbath. Ook Sabaoth, o.a. T 1369.

Zacharias, T 2112.

Saduceen, T 2391.

zayzoen, E: 58 A, T: 257, tijd, omstandigheden.

sake, ist dat - dat, T 356 A, voor het geval dat, indien; twaer noch cleyn - dat, T 103 A, 't was nog het ergste niet, 't zou er nog mee doorkunnen, dat.

sack, T 338 A, zak waarin men vastgenaaid werd, om zo verdronken te worden.

sack, T: 1899, last, ‘pak’, moeilijkheid.

sacrificeren, T 1793 A, offeren.

sacrificye, Br 209, 213, T: 393, 2061, offerande.

sallatie, T: 703, lees fallatie.

Salomon, T 1765, 1962, 1972, 2580.

salueren, T 245 A, redden.

Samarie, koeyen van - n, T 994 A.

Samaritaensch, de - e vrouwe, T 730.

sanck, sy slachten den koeckoeck, sy singhen al eenen -, T: 743 A, 't is steeds hetzelfde liedje.

zant (sant), Br 101, 110 en T passim, heilige.

zantin, Br 101, vr. heilige.

Sara, T 2043.

zate, E: 175 A, woning.

Sathan, T 12 enz..

Saul, T 1741.

zaulter, E 137, souter, boek der Psalmen.

sause, zijn - zijn, T: 135 A, zijn verdiende loon zijn.

schaker, Br 462, T 621 A; de moordenaar aan het kruis.

schalck, adj., T 1422 A, boosaardig; T 2465, listig.

schame, T 772 A, ‘beschaming’, schande, straf.

schamp, T 1021 A, hoon.

schandaliseren, T: 1277 A, T 2003, ergeren, aanstoot geven.

schave, Syn tonghe wert gheheeten -, Watter op coemt dat moeter ave, T: 1494, 1495, spreekwoord.

scheeden, Br: 371, scheiden.

scheen, T: 318 A, scheiden.

scheyen, T: 701, scheiden.

schel, T 1192 A, schil. Spreekwoord, zie keerne.

schelp, Br: 257 A, door pelgrims gedragen sieraad.

schenden, te nieten -, E: 372 A, zwak werkw., te niet doen, krachteloos maken; dooden en -, T: 2023 A; Gods naem -, T: 1751.

sciencie, T: 690 A, kennis, wetenschap.

schier, Br: 42, bijna.

schijnen, T 976 A, blijken.

schicken, hem - om, T 20 A, zich beijveren om.

schillen, T 1013, verschillen, een verschil geven.

schoen, in coussen en - staerven, E 17 A, zonder enige angst sterven.

scossen, T: 969 A, schrokken, overdadig eten.

Scotus, (doctor) -, T 170, 587.

scouwe, inde - hangen, T: 1025 A.

scribe, T 411 A, 925, schriftgeleerde.

schrijven, hem -, Br: 88 A, Br: 422; T: 993, zich noemen, zich verklaren tot.

schrift, de -, passim in T, de Bijbel.

schriftuere, passim Br, E en T. Zie T 1433 A.

scriftuerelijc, schriftuerlijck, adj., T 666, 2239, Bijbels.

schriftuerlijcken, adv., T: 1281, Bijbels.

Sebaoth, T 1227.

sede, aard, kracht: van soeter - n, T 784 A; met cloecken - n, T: 1743; duer gheloovighe -, Br: 462 A.

seynen, zie i.v. hiel.

secreet, T: 433, T: 1353, geheim; T: 90, T: 512, heilsgeheim, mysterie. (In T 512 stoplap: soet vol secreten).

secte, T 1486, ongeloof.

selfs, hy -, T 1957, hij zelf.

selsaem, T 687, buitengewoon zeldzaam.

selve, T 495 A, 516, 844, 997, 1954 enz., zelfde.

selver, Christus -, T 1174 A; ick -, T 1920; Christus noch Paulus -, T 2240; hij -, T 2464.

Seneca, T 266.

Sentenciarum, Liber -, T 157 A.

sententie, sentencye, Br 180 A, vonnis (de gewone, vaak voorkomende bet.); T: 4 A, 2315, (tekst)woord:

[p. 351]

T 2537 tekstwoord, òf: vonnis?; T 157 A.

Centurio, T 843, 848, hoofdman over honderd.

Cerinthus, - geslachte, T 2464 A.

sermoon, sermoen, T: 313, 622, T: 637, T: 1686, preek, preekdienst.

serpent, T 1768, T: 1795, koperen slang (Num. XXI, 8, 9); helsche -, T 1777, slang, duivel; T 2435, slang, duivel. (Gen. III, 15).

certeyn, B: 57, T 885, 955, zeker, waarachtig.

cesseren, T: 1772 A, ophouden.

setten, tot gesetten termyne, T: 502, zie i.v. termijn.

sevenste, T 1053, zevende.

Severinus Sinte -, T 1607.

Severus, Sinte -, T 1606.

sghelijcx, Br 303, 443 A, insgelijks, evenzo.

sieden, T 1132 A, 1984, (levend) verbranden.

sielebrand(en), T 1454 A.

sije, te sijen stellen, T: 1340 A, laten rusten, terzij stellen; bezijen stellen, Br: 110 A, versmaden, niet tellen.

Silas, T 1951.

silencye, E: 167, rust.

Symeon, Zie Br 505; E 489 A.

Simon, - de huyvetter, T 1128.

Symon - magus, T 1145.

Synay, E 239.

simpel, Br 9; T 1515, 1721, 2104, eenvoudig, naïef.

simpelheyt, T 314, 1015, eenvoud van van geest.

simpelijc, adv., T 369, 372, 1576, eenvoudig, zonder pretentie.

sin, wt sijn vijf sinnen comen, T: 2547 A, gek worden (van droefheid).

sin, spel van sinne, T 15 A.

zin, met - ne, Br: 296 A, met verstand.

sin, hoort edel - nen, T: 1718 A, aanspreekvorm.

zijncken, E: 81, fig.: neerdalen.

zinnelicheyt, E 364, gemoed.

Cicero, T 54, 263.

ciste(e)rne, T: 1191 A, T 2120, waterput.

sitten, neder -, E 264, gaan zitten. Vgl. Mnl. Wdb., VII, 1176, 6.

slach, T: 414 A, soort; T: 536 A, gevangenschap, band.

slachten c. dat., Br: 84, T 743, gelijken op.

slaen, zie geslagen uren, T 1725 A.

slackelijck, T: 2433 A, langzaam.

slecht, T 314, 689, eenvoudig.

slijncx, E 251, links; te slincker hant, T 2355.

slim, T 1646 A, scheef.

slot, Br: 356 A, de slotsom; T: 858 A, de zin, de reden, de grond.

slueren, T: 225 A, slordig behandelen, minachten; T 817 A, - noch trekken, trekken.

smakelic, de doot - zijn, E: 244, de dood smaken.

smaken, T 2418, proeven.

smeer, metten - van Roome gesalft zijn, T 1553 A.

smeikin, Br 109 A, smidje.

smijten, stooten en -, T: 2279 A, stompen en slaan.

sneven, zonder -, Br: 350 A, zeker, voorwaar.

sneven, inder saken -, T: 63 A, in gebreke blijven, tekort schieten.

snijden, T 1822 A, bewerken (van beelden).

snorcken, T 1559 A, bluffen, pochen.

zo, lancx - meer, E 197 A, hoe langer hoe meer.

soet, tsy - oft suer, T 2561, in voorof tegenspoed; soet, T 438, 512, T: 830, 831, 1174, aangenaam, schoon, liefelijk; - int aenschouwen, T 1829 A, stoplap.

soetelijck, - clincken, T 145, 479, aangenaam klinken; - couten, T 615, mooie praatjes verkopen.

soetheyt, T 1129, zachtheid, beminnelijkheid.

soflet, T: 321 A, soufflet, oorveeg.

Socrates, T 264.

solemniteyt, T 1360 A, hoogtijd, plechtigheid.

solucye, Br 67 A, 75, 447; T 429, oplossing, antwoord.

solveren, Br 40 A, 46, oplossen.

somme, T: 298, het geheel, de hoofdzaak.

sonderling, T 864 A, apart, aan één persoon toebehorend.

sophist, T: 170, 2597, scherpzinnig wijsgeer. Meestal in malam partem: spitsvondig man en ook: verkondigen van een dwaalleer, T: 1198 A.

sorghe, - draghen, T 755 A, vrezen.

sorgen, T 1221 A, 1759, 1918, 2019, 2197, 2576, vrezen, duchten, bekommerd zijn; - voor, T: 1869 A, T: 2585, 2586, bezorgd zijn voor; -

[p. 352]

voor, T: 2114 A, zorg dragen voor.

spade, E: 446, T: 1194, laat; zie ook i.v. vrouch (T: 593 A).

spacye, - crijghen, E: 45 A, gelegenheid krijgen.

speene, T 865 A, aambeien.

spel, te - e comen met, T: 741, in het geding brengen, aan de orde stellen.

spellen, T 370 A, mededelen.

spieghel, kerstenen -, T 166 A.

spijzen, T 2583 A, 2584, spijzigen.

spijt, enen - doen, T 1654 A, iem. honen, versmaden.

spil, -len vallen in dasschen, T 2305 A, alles is mislukt, alle plannen vallen in duigen.

spot, een - werden, T: 1116 A, tot een bespotting worden.

sprake, plur. spraken, E: 85, E: 388, woorden, het spreken, de spraak. met vieriger - n, T: 1729, vurig, met overtuiging.

spruten ut, Br: 65, voortkomen uit.

staet, van staten, T 7(?).

staeck, aen eenen - knoopen, T 232 A, op de brandstapel vastbinden.

staen, - op, T: 1100 A, rusten op.

stad, in steden en in dorpen, T 570 A, T 2419, overal; teenigher stede, Br: 463, ergens.

stadthouder, T 1171, stedehouder, plaatsbekleder.

staken, sonder -, T: 1673, onophoudelijk.

staken, E: 385 A, bevestigen, grondvesten, scheppen.

stantachtigh, E: 124 A, standvastig.

steecken, de walge steect my, T 322, T: 557, zie i.v. walge.

steen, Br 435 A, rots.

steen, T 876 A, graveel, steen in de blaas.

steenen, T 949 A, stenigen.

steenrootse, T 752, fig.: rotssteen.

steken, de hant aen werck -, T: 1342, de hand aan het werk slaan.

stecke, zie i.v. voet.

stellen, zijn troost - an, E 130 A, vestigen op; hem - tegen, T: 398, zich verzetten tegen, zich richten tot, disputeren met.

stelpen, stulpen, Br 347 A; E 242; T: 160, doen ophouden, doen verminderen, stuiten.

Stephanus, T 1912.

stercheyt, T 1821, sterkte, kracht.

sterre, T: 1324, ster.

Steven, sint -, T 663.

stick, in dezen - e, E: 94 A, in deze zaak, in dit opzicht; van - e tot - e, T 490 A, van stukje tot beetje, in finesses.

stillen, den moedt -, Br 107 A; den twijfel -, Br: 248, doen ophouden; - van, T: 233 A, ophouden met; den gramschap -, T 2164, doen ophouden, tot bedaren brengen.

stijncken, het zondigh -, Br: 398 A.

stincken, stinckende pry, E 381 A, scheldwoord.

stofferen, T: 715 A, fantaseren, verzinnen.

stolt, T: 34 A, moedig, onversaagd.

stuycken, stooten en -, T 60 A, eig. stoten, hier: uit de hoek komen, zich gedragen.

stooten,- en smijten, T 2279 A, stompen en slaan; - en stuycken, T 60 A, eig.: stoten, hier: uit de hoek komen, zich gedragen.

storen, hem -, T 544 A, T 633, zich boos maken.

stort, E 148 A, strot, keel.

storten in, T: 351 A, doen nederdalen op.

stout, T 153, T: 1960, overmoedig; hem - maken, T: 861 A, zich verstouten; epitheton ornans bij Christus, T: 2324.

stouwen, T 1028 A, opstoken, aandrijven tot iets.

straf, T: 898, bars, gestreng.

straffe, T 2408, straf.

straffelijc, T 361 A, gestrengelijk.

straffinghe, T 2088 A, bestraffing, beproeving.

strafheyt, T 770 A, gestrengheid.

strale, Br 329 A, prikkel, pijl (des doods).

strang, T 769, gestreng.

straven, T: 341, straffen, berispen.

strecken, - tot, E: 453, gericht zijn op; - in, T: 988 A, zich uitstrekken tot, betrekking hebben op.

strijcken, gaen -, T 379, zich verwijderen, zich uit de voeten maken; gaet -, T 322 A, scheer je weg.

structuere, E: 464 A, betoog.

stueren, het herte - na, T: 757, het hart richten tot.

stuypen, T 1179 A, buigen, eerbied betonen.

stuyten, T: 1909 A, pochen, (blasen en -).

stuck, T: 97 A, aangelegenheid, zaak.

[p. 353]

stulpen, T: 160 A, doen ophouden.

zu, Br 139 A, zij.

substantie, T: 16 A, inhoud; T: 1647, wezen.

subtyl, T 2465, listig, doortrapt.

zuere, - vallen, E: 400 A, moeilijk vallen. Ook T: 2091, al vallet my suere; tsy soet of -, T 2561, in alle geval.

zughen, E: 180 A, fig.: in zich opnemen.

suyckeren, zie gesuyckerde wijn, T 1276 A.

zulc..., zulc..., E 418, 419, zoals... zo...

sulck, - mensche, T 204, menig mens.

sulcx, T 2031, zulk een.

sullen, T 2161, moeten, behoeven.

superstitieus, T 1893 A, bijgelovig.

Susanna, Br 472, fig. bij 466 vlgg.

suspect, T: 645, verdacht (van ketterij).

sussen, toorn -, E: 273, doen bedaren. Vgl. ‘Doerloghe es wegh, twist es ghesust’, M. de Casteleyn, Const. v. Reth., blz. 72; Ned. Wdb., XVI, 591.

swager, T 1565 A, schoonvader.

sweert, o.a. T 282, 338, 1707, zwaard.

sweet, Enghels -, T: 66 A, een ziekte.

sweren, boven en beneen -, T 744 A, bij hoog en bij laag zweren.

swerck, T: 50, met vierigen - e, vurig(?).

swercdaechs, T 123, op een werkdag.

swermer, T 1074 A, ketter, geestdrijver.

swevel, T 1907, zwavel.

swijghen, T 1528, T 1631, verzwijgen, voor zich houden.

Tabor, Br 426 A, berg der verheerlijking.

taey, T 1027 A, meegaand(?).

taelman, T 760 A, advocaat.

tale, wel ter - n zijn, T 151, welbespraaktheid.

tand, metten - en nemen, T: 49 A, aanpakken, hanteren.

taxeren, T 477 A, bepalen.

teem, T: 609 A, denkbeeld, opvatting.

teerlinc, weten wat op den - loopt, T 2097 A, weten wat er in de wereld te koop is.

tegenseggen, sonder -, T: 534 A, zonder tegenspraak.

teylbier, naer - stijncken, T: 2220 A, minderwaardig zijn.

tempeest, T: 189 A, ellende; T: 1622 A, boze drift; T: 2531 A; verdoemlijc -, verdoemenis.

temptatie, T: 839, verzoeking.

tempus, in illo tempore, T 2032 A, in die (vervlogen) tijd.

terden, E 190; T: 172 A, T: 1873, T: 2291, T: 2483, treden, gaan.

termijn, in tswerelts -, T: 852 A, periode, tijdruimte; op dit -, T: 1915 en tot gesetten - e, T: 502 A, tijdstip, ogenblik; voor uwen -, T: 1440(?).

Tessalonicens, totten - en, T 1112.

tetragrammaton, T 2186 A, toverformule.

theylichdaechs, T 118 A, op een heilige dag.

Thomas de Aquino, T 162.

Thedeus, T 2033.

Thomas, sint -, T 1709.

tian, T 142 A, 299, interjectie.

tijd, tot allen tijen, T: 1339, steeds; telcken tije, T: 572, steeds; ten selven tije, T: 516.

tierandelijc, tyrannelijck, T 962, 1046, 2022, gewelddadig, wreed.

tijgen, ter doot -, trans., T: 1745, ter dood brengen.

tyranschap, T 1977 A, dwingelandij.

tyrant, E: 320 A; T: 2470, tiran.

tierannich, tirannich, T 1038, 1127, wreed.

tijt, goeden - hebben, T: 125, geluk hebben, in goede omstandigheden zijn.

tictacken, T 120 A, een soort dobbelspel.

timmeren, - op, T: 1832 A, T 2325 A, T 2345, bouwen op, vertrouwen op.

Timothee, T 779.

Timotheus, T 2237.

tittele, merct, knout, verwacht desen -, T: 377 A, T: 778 A, T: 1052; ook T: 1312, uitspraak, woorden. In T: 1052 is de bet.: uitspraak, vonnis.

toedoen, by - e van enen, Br 196, door toedoen van iemand.

toeganc, T 2165, 2461, toegang.

toeschicken, Br: 149 A, toebedelen, schenken.

toeschrijven, Br: 439 A, op rekening stellen van, iem. iets ‘toedichten’.

toestaen, T 1811 A, toegeven.

toestellen, offerhanden -, T: 1792 A, aanbieden.

toetseren, T 1929 A, raken, treffen, (fig.).

toeven, trans., T: 2349 A, onthalen.

tonswaerts, Br 345 A, tot ons.

tooghen, E 167, E: 337, 463, E: 473, tonen, laten zien; Br 484, subst.: het

[p. 354]

vertonen van een toogh of figuere.

top, met den - pe hebben, T: 396 A, in zijn macht hebben.

torment, T 1817 A, 1869, kwelling.

touwe, T: 148 A, T: 971, T: 1637, toe.

tracteren, T: 2135 A, behandelen, hanteren; T: 2519 A, behandelen, ironisch: onthalen.

treek, T: 386, streek, daad; T: 1251, misdrijf.

treck, een - hebben of, T: 1884 A, iets weg hebben van.

tribulatie, T: 838 A. T: 1849, 1850, 1873, 1940, T: 1958, kommer, ellende.

triestere, T 447 A (?).

triumphant, Br 516 A adj., groots, prachtig.

triumphe, Gods -, T 1747, Gods heerlijkheid, grootheid.

trompet, dat - blasen, T 1798 A, luide verkondigen (?).

Troost, der Sielen -, T 169.

troost, in - e stellen, E 461, vertroosten.

troostbaer, T 1935, 2414, troostbrengend.

troostbarigh, Br 241 A, troostbrengend.

troost(e)lijc, T 2028 A, 2419, troostvol, bemoedigend.

troostere, T: 2255, trooster.

trouwe, en - n, T 429 A, T 454, waarlijk.

tughen, tuygen, E 180, 293, 447; T 678, 2347, getuigen, bewijzen.

turberen, participium geturbeert, T: 2520 A, ontsteld, bewogen.

Turck, tsy -, tsy Jode, T 28.

Turnom, T 158.

tweedrachtigheyt, E 168 A, verdeeldheid, strijd.

tweeste, T 526, tweede.

tweestere, ons -, E: 64 A, ons beiden.

twelf, T 2381, twaalf.

twist, T 707 A, moeilijkheden; onzekere droevige toestand.

uere, huere, passim, uur; zie i.v. huere.

ulier, Br 154 A, acc.: ulieden. Zie ghylier, Br 165.

up, Br 222, op.

uzeren, vruecht -, E: 60 A, genieten.

usantie, T: 14, gebruik, gewoonte.

wtdoen, de sonden -, T: 500 A, teniet doen, vergeven.

wten, Br: 63, uitspreken.

uthouwen, sommige puncten -, T: 2201, staande houden.

wtnemer, T 916 A, hij die uitzonderingen maakt, die onderscheid maakt tussen de mensen (‘aannemer des persoons’).

wtpreecken, T 1991, ten volle verkondigen.

wtrecken, E: 454, zich uitstrekken.

wtro(e)den, T: 1080 A, uitroeien, te niet doen.

wtseycen, de ratten hebbent (sc. vaghevier) utgeseyct, T 425 A, spreekwoord.

wtvaert, T 1454 A, lijkdienst.

vaer, vare, Br: 322 A, T: 1503, vrees

vaetkin, E 101, fig.: ‘vat’; vgl. Handel. IX, 15. Zie T 1893 A.

vagen, T 2145 A, vegen.

valiant, T: 239 A, T: 1131, T: 1708, voortreffelijk.

valschelijc, T 620, vals, boosaardig.

valuere, T: 806 A, T: 1504, waarde.

vallen, tonder -, E 414 A, te kort schieten.

vare, T: 1503, vrees.

vare, E: 329, vader.

varen, - als, T: 263, 't maken als, in dezelfde toestand zijn als; hoe muechdy al -, T 190, hoe gaat 't; qualijc -, T: 1029, slecht te land komen.

vast, passim, o.a. T 1908 A, flink, of: steeds (?); T 590, 2198, steeds; T 592 A, vurig, innig.

vasten, - van spijse, T 1267, zich onthouden van voedsel.

vat, T 1893 A, figuurlijk, vgl. Handel. IX, 15.

vaten, E: 114 A (een woord -), E: 220, begrijpen, toepassen.

veerdich, - van spraken, T 738 A, wel ter tale.

veil, E 3, 22 enz., veel.

veysen, zie hem geveyst houden, T: 978 A.

vellen, Br: 303 A, te niet doen.

velt, inde velden comen, T: 2212 A, in het strijdperk treden, zich laten gelden.

veltpape, T 1188 A, eenvoudig geestelijke (?).

verantwoorden, T 21 A, 45, 50, verdedigen, opkomen voor.

verbaest, E 260, T: 2011 A, verbijsterd, verslagen.

verberren, T: 523, verbranden.

verbeten, T 302 A, woedend.

verbien, T: 1782, verbieden.

verbijten, T: 2301 A, T: 2478, te gronde richten.

verblenden, E: 367, verblinden; ver-

[p. 355]

blent, T 1840, verblind.

verblijden, T: 336 A, T: 1245, T: 1938, T: 2331; Br: 477, zich verblijden; subst. T: 2010, het verblijden, de reden tot blijdschap; duer een vrolijc -, T: 435 blijmoedig.

verborgen, T: 1166, T: 1506, verbergen.

verborgen, T: 2115, borg staan voor?

verbreyen, in scrifs -, T 972, in de gehele schrift.

verchieren, - met, T 5, 598, voorzien van, tooien met.

verdempen, T 1506 A, verstikken.

verdiente, E 18, 61, verdienste.

verdoemlijc, - tempeest, T 2531 A, verdoemenis.

verdommen, E: 113 A, verdoemen, veroordelen.

verdommenesse, Br: 174, Br 338, verdoemenis.

verdooven, T: 1603 A, misleiden overbluffen.

verdrach, sonder -, T: 537 A, zonder uitstel, onverwijld.

verdriet, helsche -, T: 1139 A, hellepijn; sonder -, T: 2249, stopwoord.

verduldigh, E: 12 A, standvastig.

verdullen, T: 388 A, T: 1695, misleiden, voor de gek houden; verdult, dwaas (T 388).

vereenigen, T: 711 A, verenigd worden door een geestelijke band.

vereysen, hem - voor, T: 493 A, schrikken voor, een afschuw hebben van.

vererren, hem - op, T: 522 A, zich boosmaken op.

verexcellenten, niet om -, T: 18, onovertrefbaar.

verflauwen, zonder -, Br: 429 A, zonder vertragen.

verfraeyen, T: 804 A, T: 2431, verheugen, verkwikken, rust geven.

verganck, sonder -, Br: 510 A, eeuwig.

verghevenesse, E 471, vergeving.

vergrijsen, T: 431 A, een afschuw hebben (krijgen). Blijkens het rijm bedoelde de schrijver het frequentativum: vergrijselen.

verheyzijnghe, E: 235 A, afschuw, afschuwlijke toestand.

verheven, van der waerelt -, E: 32, boven de wereld verheven.

verhinderen, enen iet -, T: 1573 A, onthouden.

veriolijsen, T: 2587 A, zich verblijden, vrolijk zijn.

verkeeren, T 121 A, een spel.

vercken, segt dat u t - gestolen is// dat ghy noyt en saecht, T 1196 A, spreekwoord.

verkeren, E: 419, intrans., veranderen.

verkillen, T: 612 A, ‘koud maken’, fig. gebruikt (‘in de kou laten staan’).

verclagen, enen iet -, T: 1898 A, iem. ergens van beschuldigen.

verclaren, T: 202, verlichten, verheugen; substantivisch: zijn duechsaem -, T: 266, zijn schitteren in deugd(?).

vercleenigen, T: 1436 A, kleineren, beledigen.

vercleynen, sdoots -, T: 1989, de vernedering van (door) de dood.

vercleyninge, vercleeninghe, T: 832 A, T: 1735, het gering achten, de minachting.

vercoren, broeders -, T: 1985, geliefde broeders.

vercout, T: 142 A, verkouden.

verquicken, T 804 A, 2431, verkwikken, rust geven (in geestelijke zin).

verleeden, Br: 373, verleiden.

verleyen, T 935, verleiden.

verlichten, T: 520 A, verlicht, opgevrolijkt worden.

verlichter, T: 768 A, die ‘licht’ geeft, zaligmaker.

verlichtheyt, E 325, licht, vertroosting.

verlustigen, verlusticht zijn, T: 1325, zich verlustigen.

vermaken, T 804 A; T 2431, verkwikken, rust geven.

vermaledyen, E: 152, 172, 173, 252, 303, 309; T 559, 855, T: 857, 860, 903, T: 1096, T: 1138, 1140, 1144, T: 2009, vervloeken.

vermaen, E: 89 A, antwoord; hoort dit -, T: 1929 A, woorden, mededeling; - geven, T: 1249, mededelen.

vermaenen, T: 185 A, vermelden, spreken over, onder woorden brengen; T: 361 A, T: 2225, aansporen, berispen.

vermaeren, enen -, T: 2285 A, iemands roem verkondigen, iemand bekend maken.

vermeeren, E 440, T: 906 A, T: 1747, vermeerderen, vergroten.

vermeien, hem -, E 183 A, 193, zich verheugen (zich beroemen op?).

vermetelijc, T 2275 A, adj., aanmatigend, uit de hoogte neerziend op.

vermonden, E: 333; T: 438 A, T: 680, T: 1174, T: 2318, verkondigen, gewag

[p. 356]

maken, vermelden.

vermueghen, subst., Br: 123, kracht, vermogen.

verneiren, verneirt zijn tot, E: 146 A. verlaagd, achteruitgegaan zijn.

vernielen, hem -, E: 169 A, ten onder gaan.

vernuft, T 1427, menselijk inzicht.

vernuftheyt, Br 422 A, E dramatis persona, menselijk beperkt inzicht, eigenwilligheid.

verobligeren, T: 452 A, zich verbinden(?).

veronwerdichen, T: 574 A, van geen waarde achten, verachten.

verplayzanten, niet om -, T: 157, onovertrefbaar.

verpletten, T: 1224, fig.: vertreden, smadelijk geen acht slaan op.

verplicht, - zijn met, T: 1299 A, verbonden zijn met.

verre, - of naer, Br 30 A, in 't algemeen.

verryzijnghe, Br 352, verrijzenis.

versaecken, T: 904 A, T: 2363, loochenen, ontkennen; T 1539 A, verloochenen.

verzaemen, versamen, E: 73 A, T: 1993, bijeenbrengen, verenigen.

versaet, T 1936 A, verzadigd.

verzame, E: 488, de vereniging, het bijeenkomen.

verschoonen, T 2336 A.

verscheyden, T: 1391 A, verschil maken tussen, onderscheiden.

verzeer, Br: 347 A, verdriet; pijnlijke onzekerheid.

verzeren, Br: 517 A, kwelling, het pijn lijden.

verzeiren, E: 147 A.

versieren, T 976 A, 1335, T: 1450, verzinnen.

verzijck, ten helschen verzijcke, Br: 223 A, ter helle.

versinnen, T: 2016 A, T: 2216, T: 2409, begrijpen, (her)kennen; T: 1183 A, overwegen, bedenken.

verslaen, T: 128 A, terneerslaan, somber stemmen.

versmaen, T: 1216, versmaden.

verslonden, T: 1536 A, verslinden.

verzoenen, enen - an, Br 277, iem. verzoenen met.

versoeten, niet om -, T: 668 A, onovertrefbaar.

versoort, T 35 A, verduiveld, verwenst.

verzoucken, an enen raedt -, Br 62 A, raad vragen aan iemand.

verstaen, Br: 35, begrijpen; hem -, T: 68 A, begrip hebben.

verstandt, Br, E, T, passim, in de gewone bet.: begrip; Br 227, 228, T 304 betekenis (vgl. Grote Hel, 1088); E 97: zijn zelfs bloot verstant, eigenwilligheid; E 367, 414, menselijke, dus beperkte denkwijze; T: 297, geen verstant hebben af.

versteent, T 536 A, T: 1177, verstokt.

versteker, T 758 A, hij die iemand verwerpt, links laat liggen.

verstect, - sijn op, T: 2033(?).

versterven, T: 1720 A, overlijden.

verstooren, sonder -, T: 1611 A, zonder boos te worden; hem -, E: 159 A, ontstellen.

verstouten, hem - op, T: 614 A, zijn kracht zoeken in, vertrouwen op.

verstranghen, T: 734 A en T: 2514, gestrengheid; niet om -, T: 958, T: 984. Zie T: 734 A.

versuymenisse, in -, T: 1931 A, nalatend, verwaarlozend.

vertoonen, T: 636 A, zich vertonen, z. openbaren.

vertrecken, T 97 A, T: 1836, verhalen, vertellen.

vertrecken, T 271, opstaan, van zijn plaats wijken.

vervaeren, E: 485, vrezen, vervaard zijn.

vervolch, - lijden, T 1937, vervolgd worden.

vervremen, Br: 154 A, verre blijven, onthouden worden.

vervullen, T 1761 A, vervuld worden, in vervulling gaan.

verwachten, Br 102 A, behoeden, beschermen.

verwandelinge, T: 915 A, verandering, het anders worden.

verwanen, hem -, Br 136 A, zich verhovaardigen, laatdunkend zijn.

verwaten, T: 506 A, vervloeken.

verwegen, T: 603 A, overtreffen.

verwecken, T: 43 A, scheppen, tot stand brengen, beschrijven; T 1249 A, opwekken uit de doden; T: 1417, een woort -, doen gesproken worden; T: 1054 A, om duechs -.

verwaeren, E: 185 A, beletten, tegengaan, voorkomen.

verwaeren, E: 444 A, behoeden; zie ook verwaeren, T 1592 A, hoeden.

verwerpen, hem -, E 296, ‘zich vergooien’, de moed opgeven.

verwerret, T 1004 A, ontstemd, boos.

verwijsen, enen voor ketter -, T:

[p. 357]

1485 A, iem. als ketter veroordelen, iem. voor ketter uitmaken.

verwinnen, Br 317, 332; T: 10, T: 755, overwinnen.

verwinnijnghe, Br 330, overwinning.

verwoeyt, T: 961, verwoed.

verwoetheyt, T 866, (honds-)dolheid.

verworgen, T 2437 A, verderven, te gronde richten.

verworpen, T: 571, 2122, verwerpen.

vesper, - horen, E 20, de vesperdienst bijwonen.

vessemen, E 464 A, vestigen (?).

vestigen, hem - op, T 592, bouwen op, vertrouwen op.

vesten, Br 107 A, vastmaken, zetten, stellen.

veter, T 94 A, T 546 A, boei, band.

veteren, T: 1864 A, aan banden leggen.

vyandt, Br, E, passim, duivel, (bijv. Br 196: ‘den vyandt vul hatye’).

vier, vyer, T 1907, 2205 enz., vuur.

vierich, vyerich, T 44, 564, 813, enz., vurig, geestdriftig.

vigilie, T 2357 A, lijkdienst.

vijselen, T: 432 A, fluisteren.

vileynich, T 2464 A, slecht, boosaardig.

vinger, met - en wijsen, T 2081, spreekw.: met de vinger nawijzen.

violeerder, T: 767 A, hij die schendt, geweld aandoet

virtuut, virtuyt, E 278 A, lof, heerlijkheid (v. God); T 1803 A, de kracht, het vermogen (v. heiligenbeelden).

visagie, T 175, gezicht.

visenteren, T 599 A, bezoeken.

visschen, tis quaet - met ydelen handen, T 52 A.

vlien, T: 237, T: 1279, T: 1821, T: 2405, T: 2476, vluchten; - van, T: 624, vluchten van.

vlogel, sijn - en ontluycken, T 62 A, zijn vleugelen uitbreiden, fig.: zich laten gaan.

vluegen, T: 2111 A, vleugel.

voet, - by stecke staen, T: 136 A, voet bij stuk houden.

voghel, men kent den voghel best an zijn vlaerken, E 121 A, spreekw.,

voys, E 79, 91, E: 260, 293, stem(geluid).

volherdich, T 882 A, bestendig, volledig.

volcomen, T 2495 A, volmaken, volvoeren, uitvoeren.

volleeskeere, T: 334 A. Lees: volleestere.

volleesten, T: 586 A, voltooien; T: 1741 A, subst.: de daad.

volsegghen, T: 700 A, ten einde toe zeggen.

volwassen, E 416, rijp, ervaren.

voor, - prologhe ghezeyt, Br 61; anzien -, Br 427, als.

voordachtich, iets - zijn, T: 1627 A, in acht nemen, niet buiten beschouwing laten.

voorder, T 458, voorts, vervolgens.

vooren, enen iet - legghen, Br 327, iem. iets in de weg leggen.

voorzate, mijn ouders - n, E: 407 A, voorgeslacht.

voorspraker, T 789 A, 824, pleitbezorger. Ook voorspreker, T 759, 823.

voorstáen, T 22, opkomen voor, verdedigen.

voort, Br 133, 2094 enz., voorts.

voortbrijnghen, Br 167, vóortbrengen.

voren, te - brenghen, T 1057 A, voorstellen, voorleggen.

voren, van -, T: 291 A, voornoemd (?).

vrede, in - n stellen, Br: 45; te - n stellen, Br 53, Br: 143, 513, E: 136; T 2454; te - n zijn, Br: 471; E: 187; T: 785, T: 1152, T: 1405; met - n laten, T: 983, T: 2218, gracye en -, Br 1 A.

vredelijc, T 1008, vreedzaam, vriendelijk, genadig.

vredigen, T 1326 A, vrede geven, geruststellen.

vrient, enen ten - hebben, T 1841, iem. tot vriend hebben.

vry, passim, o.a. T 163, 278, T: 253; Br 359, waarlijk.

vry, het gevet u -, T 2209 A, het verwondert u.

vrijlijc, T 776, waarlijk.

vroech, - ende spade, T 593 A; Br 353; E 20, altijd; - en late, E 44.

vrolijck, de - e bootschap, T 1518 A, het Evangelie, de ‘blijde boodschap’.

vrome, subst., tot onser - n, T: 878, T: 794, T: 1516, T: 2527; tot sijnder - n, T: 1220, nut, voordeel, heil.

vromen, T: 151, te pas komen; T: 457, te pas komen, bijstaan; T: 618 A, bevorderen, bewerken; T: 1373, te beurt vallen, gebeuren.

vuere, van -, E: 204, van voren.

vuyl, T 2219, gemeen, minderwaardig.

vul, Br, E, passim, vol, volledig.

[p. 358]

vueren, achter en -, T: 616 A, overal.

vulbrijnghen, Br: 168, volbrengen.

vuldoen, gods wille -, E 403, volbrengen.

vullen, te -, Br 164, volledig, geheel en al.

vulmaeckt, Br: 10, volmaakt.

wa, T 217 A, uitroep.

waey, T 743 A, uitroep.

waeyen, T: 2014, waden.

Waal, Walen, T 1143.

waen, T 78 A, waarvandaan, hoe.

waerschuwen van, Br 27 A, waarschuwen voor.

wacharmen, T 86, helaas.

wachten, - voor, T 1578, zich hoeden voor.

wage, T 601 A, 610, weegschaal.

wagen, T: 1336 A, T 902, gewagen, vermelden.

walge, die - steect mi, T 322 A, T 557, ik walg, heb een afkeer.

wanof, Br 288 A, waarvan.

wat, c. gen. plur., T 811 A, welke ook, alle, ieder.

water, te -, te lande, T 1613 A, overal.

weder, E 78 A, noch.

wederom, T 244 A, omgekeerd, daarentegen.

ween, Br: 493 A, E: 346, droefheid.

weer, - ...., oft ...., T 613 A, of...., of....

weerde, T: 127, T: 1652, waarde; nemen in - n, T: 559 A, zegenen.

weerdich, de doot -, T: 1766, de dood schuldig; mijns niet -, T 1868; Gods Rijcke niet -, T: 244.

weerlijck, T 802 A, wereldlijk, nietgeestelijk.

weert, T 818 A, geliefd.

weert, subst. T 1343: gelt of gelts -

weyden, tvolck - met, T 1230; de schaepkens - met, T 1556, spijzigen met.

weilde, E: 432, weelde.

welgesint, T: 752 A, edelaardig.

welvaert, Br 65 A, heil, geestelijk welzijn.

welven, hem - tot, T: 922 A, zich richten naar; sijn herte - tot, T: 2563, 't hart richten op.

wensch, naer dwenschen, E: 1 A; naer huer wenschen, T: 116, T: 854, naer der Phariseen wenschen, T: 981; naer ons wenschen, T: 1903; Br: 40 A, Br: 251, volgens de zin van....

wenschen, - op de religie, T: 1704 A, afgeven op de godsdienst.

waerde, met grooter -, Br: 414 A, eerbiedig.

werden, passim, o.a. T 589 A, worden.

werden, T: 2292 A, te beurt vallen, geworden.

waerc, der apostelen -, E: 371 A, De Handelingen der Apostelen.

waerck, zijn waercken waercken, E 2.

werck, cleyn - maken van, T 421 A, gering achten, verwaarlozen; min wercx maken van, T 2057.

werck, den text der Evangelis te - e stellen, T: 283, hier: laten spreken, gehoorzamen.

wercheylige, T 861 A, werkheilige.

Westen, int - of Oosten, met ontkenning, T 1817, nergens.

wet, passim, Br, E, T.

weten, dat weet ons Heere, T 210 A.

wetenheyt, T 1809 A, wetenschap, het weten.

wever, personage in T, zie A bij titel.

wicht, boose - en, T 1617 A.

wijn, gesuyckerde -, T 1276.

wijs, iet - zijn, Br: 75 A, iets weten; - maken, E 207 A, T: 105, mededelen.

wys, de - e man, T 370 A, 1544, de Spreukendichter.

wijse, de -, T: 1266, de gewoonte.

wijsen, enen met vingeren -, T: 2081 A, iem. bespotten, minachten.

wijsheyt, dat boek der, T 1767 A, het apocriefe ‘Boek der Wijsheid’.

wind, T: 2369, windstreek.

windel, T 1500 A, windsel.

winnen, den hemel -, E 110 A, verdienen.

wispelen, - met, T: 2132 A, te keer gaan met.

woestelijc, T 340, wild, ondoordacht.

wolfs, T 867 A, een ziekte.

wondere, het geeft enen -, T 655 A, het verbaast iemand.

wonderlijcken, adv., T 2210, wonderlijk.

woonst, der hellen -, E 394 A.

worden, Onv. Verl. Tijd, worde, T 980 A.

wulpen, E: 241 A, kerel.