Logo DBNL
Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc (1938)

Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc

(1938)– Dirc van Delf–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Dat .XLVIII. capittel vanden morghenspraeck1 tusschen den ontfermhertichsten God Cristum ende den mistroostighen sondaer, die in wanhoep ghevallen is. Menich soet dinc van Gods ontfermherticheit ende troest den sondaren ende leren te sterven.

7Die mistroost ende wanhoop is een mistrouwen op Gods 8 8-294guedertierenheit ende een sonde inden heilighen Gheest, die 9 in deser tijt selden of nymmermeer en wert vergheven. Ende 10 wie mistroostich is, die is alreed veroordelt ende verdoemt, 11 vanden monde Gods vermaledijt ende uter hant Gods verlaten 12 van allen behoede. Die heilighe lerars segghen, dat die 13 mistroest boven allen sonden Gode mishaecht, want hi meent, 14 dat God die sonden niet vergheven en wil; ende so waer hi 15 hatich15 ende aefgunstich ende dat gaet teghen sijn alweldighe

16 moghentheit. Die mistroost behaecht den bosen gheest boven 17 alle sonden ende quaet, wanttis onse viant ende onse weder-1818saec17, die ons altijt omvaet ende soect hoe hi ons mach ver-19slinden. Ende als een mistroestich mensche die weer over-20gheeft ende hem selven verwonnen gheeft, so en is hi niet meer 21 te helpen, noch te raden. Die mistroost is die meeste sonde 22 daer ymmermeer die sondaer in comen mach, want hi wert 23 recht als een [173b] boem, die uut Gods acker gheroet is; hi 24 valt in enen put daer hi nemmermeer uut clymmen en mach; 25 hi wert ghewont, dat nemmermeer te helen en is; hi wert 26 uut ghedaen uten boec des levens ende uter vergaderinghe der 27 saligher.

28Die scrift wijst uut drierleye saken, daer die mistroost ende 29 wanhoep of comt, daer die sopdaer sijn claech teghen Gode 30 of stelt ende dair God berede30 boete of heeft gheset. Eerstwerf 31 seit hi aldus: Ach, heer God, hoe groot ende hoe menich-32voudich sijn mijn sonden. Ic mach wel segghen mit Caym 33 33den mistroostighen man: mere is mijn misdaet, dattic gena-34de mochte verwerven. Dair-toe antwoort die alre barmhertich-3535ste God: spreect niet als die gheen die verloren is; sijn dijn 36 sonden groot, so is mijn genade meerre. Die iammer dijnre 37 groter sonden sal den afgront beweghen mijnre ghenaden; be-38lastet di dijn consciencie van grootheit der sonden, merct hoe 39 die waechscael des cruus mit voldoen mijnre passien hoech39 40 heeft die sondaer op gheweghen. Sich an mijn open wonden, 41 daer medicijn alre wonden is in ghevonden.

42Die ander sake des wanhoep is, als die sondaer aldus seit: 43 Ach, heer God, ic val so dicke in die sonden, dat ic mi nauwe 44 een ure lanc daer can uut houden. Al had ic som wilen die 45 sonden ghelaten, die becoringhe sijn so veel ende soe [173c] 46 menigherhande, dat ic niet en hoep van enigherhande bate. 47 Mi dunct, ic bin van allen troost ende Gods behoeden ellen-48dich ghelaten47. Daer-toe antwoordt die alre ontfermhertichste 49 God: Spreck niet als die ghene, die niet verstaen en wil. Al 50 vals du dick, mijn hant is bereet di weder op te helpen. Wes 51 altijt van gueden wil; si mach di tot gueden wercken ghere-52kent werden. Al sijn veel ende menichvoudich dijns viants

53 scutten53, si werden snel ghelescht inden water mijnre ghena-54den, dattu selte in gueden ghelove ende hoep laten doer di 55 vlieten.

56Die derde sake des mistroosts is, als die sondaer aldus seit: 57 Ic heb so lang inden sonden geleeft ende ic bin daer in also 58 veroudt, al mochte ic al mijn beleefde tijt weder halen, ic 59 soud nauwelic mijn sonden in penitencie moghen beteren. Ist 60 als ons die predikers segghen, so en mach ic nemmermeer be-61houden werden. Daer-toe antwoordt die alre barmhertichste 62 God: Sprec niet als die ghene, die nu sterft: mijn tijt en is 63 niet meer; mer al hebstu langhe inden sonden gheleeft, een 64 dach of een ure van waren berouwe wederhaelt dusent iaer, 65 die toe-ghebrocht65 sijn in sonden. Also rijc is dese tijt der 66 ghenaden, niement en is so out, hi en mach noch wel sijn 67 siel panden66. Wat dat di die predikers segghen van mijnre 68 strengher rechtveerdicheit, [173d] dat saltu wederom verstaen 69 van mijn grondelose guedertierenheit ende outfermher-70ticheit.

71Die sondaer seit: Ach, ontfermhertighe God, ic bekenne 72 mi tegen dijn ghenade alte broecachtich72, want recht ghelijc 73 heb ic gheweest als een dief, die inder kercken steelt ende 74 roeft ende die74 der kercken ghien vriheit gheven en mach. 75 Die kerck is dat kersten gelove, daer in staen vijf vrie steden 76 van toevlucht dijnre heiligher vijf wonden. Dese kercke heb 76 ic beroeft, doe ic in wanhoep viel ende mistroost ende sondich-78de inden heilighen Gheest. Al had een man tien luden ver-79moert, hi waer inder kercken vry; hent also langhe dat hi 80 der kercken misdede, so en mocht hem die kerc niet vryen. 81 Van wat sonden ic ye beghinck, moch ic ghenade hebben 82 ghevonden. Daer-toe antwoordt onse lieve heer God aldus: 83 Daer-om so hebstu teghen mi meer misdaen dan Iudas dede, 84 die mi om ghelt vercofte, ende dan die loden deden, die mi 85 cruusten ende doden, want die misdeden teghen mijn 86 menscheit. Dat Iudas hem selven verhenc ende in mistroost 87 viel, daer an misdede hi mi teghen mijn godheit, ende dat 88 was die grootste sond. In welken litteyken soe is dat wanneer 89 datmen mijn menscheit versprac89, dat plach ic duldelic te

90 verdragen, [174a] mer alsmen mijn godheit blasphemierden, 91 dat plach ic nairstelic te verantwoorden91.

92Die sondaer seide: Ach, Heer, want ic nu troest, hoep ende 93 toeverlaet op dijnre ontfermherticheit ontfaen heb, so sal ic 94 den sonden mit waerre penitencien ontgaen, want ic so lelike 95 sonden heb ghedaen, so scame icx mi yement te biechten. 96 Mijn mont wert mi van mijnre scanden toe ghesloten. Dair-toe 97 antwoordt die wijsheit Gods aldus: Hoe mach dat dijn na-98tuerlike reden dencken, dattu di scaemste te segghen ende du 99 di niet en scaemste te doen? Scaemste di te biechten, dat 100 heilich is, ende en scaems di niet te sondighen, dat verdoem-101lic is? God is doch alle dinc openbaer, ia dat minste ghe-102dencken, die dijn herte overgaet; hoe wilstu dan hem dijn 103 sonden verberghen? Nem dese scaemte over di103 ende beghin 104 te biechten, want wanneer dattuse ghedencken wilste, so 105 wilse God vergheten; wanneer dattuse te voirscijn brengste, so 106 wilse God te male vergheten ende achter rug setten, ende106 107 wanneer dattuse beteren wilste, so wilse di God vergheven.

108Die sondaer seit: Ach, Heer, noch hindert mi an ware pe-109nitencien die swaerheit der beteringhe ende scarpheit mijnre 110 boete, die mi die biechter voor mijn sonden heeft gheset ende 111 beghint te setten, want ic teder ende swac bin, cleynlic111 van lijf 112 bin ende [174b] gheens onghemac ghewoen. Ick bin tsaertlic 113 ende leckerlic opghevoet van minen kintschen daghen. Daer-114toe antwoordt die guetheit Gods: Kint, waer voir wilstu di 115 ontsien guede werken der penitencien te bestaen, want een 116 mensch veel dings vermach inden ghenen dien sterct, al<s> 117 is vasten, beden, strenghe leven. Eerst waer swaer, die ghe-118nade117 Gods is daer in vermengt ende maect namels suet. Die 119 natuer is snel verwandelt van quaetheit tot duecht, als een 120 inder ghewoenten coemt. Die tijt is cort ende die penitencie 121 is alte licht teghen dat opghesicht121 der ewicheit der verdoe-122menisse ende der helscher brande ende pijn der hellen, die 123 nemmermeer en sal ophouden. Die dit wel oversiet, hem wert 124 wel die penitencie licht.

125Die sondaer seit: Ach, Heer, ic wil ymmer mi des ghetrou-126wen, dat ic langher sal leven ende daer na mi seer beteren.

127 Mi waer nu te swaer, te laten127 mijn lichaem van ghenuechten, 128 mijn guet van rijcdoem, mijn staet van eren, want dat hemel-129rijc is altijt open. Ic wil noch langher op dijn ghenade die tijt 130 ghebruken. Dijn ontfermherticheit is also onendich ende son-131der ghetal, datse niement tot gheenre tijt en wert ghewey-132ghert, diese begheert, wantsi wil van hoirre guede, dat alle 133 menschen salich werden. Daer-toe antwoordt die gherech-134ticheit Gods ende seit: Kint, waer om laet-[174c]stu di dus 135 vander werlt verleiden mit valschen dinghen, die bedrighelic 136 sijn? Du wetest wel, dat des menschen tijt ende sijn daghen 137 cort sijn, ende niet so cort als onseker, ende mit veel iammers 138 ende onsalicheden vervolt. Hoe coemt di nu swaer te laten138, 139 dattu niet en weetest, ofstuut morghen hebben salt ende dijn 140 siel wech ghevoert139. God die coemt onversiens, als een dief 141 inder nacht; hoe dorstu di op die ontfermherticheit Gods so 142 groet vermeten, dat een sond is inden heilighen Gheest? Also 143 als God langhe duldeliken biedet143, also veel swaerliker rechtet 144 hi, als hi ghien betering en vindt. Doch nu als die wise, werck 145 guet, als du den tijt hebs, ende en blijf in gheenre dwaling.

146Die sondaer seit: Heer, in dinen woorden hebbes mi ver-147blijt ende dijn gheest heeft mi ghesterct, die in onsprekeliker 148 guetheit van di vloeyet, ende al bin ic asch ende pulver, op 149 ghetrouwen sal ic tot minen God noch langher spreken ende 150 begheren een leer van dijnre <on;>ghemetender wijsheit, 151 151-161daer ic mijn leven mach na regieren. Dair-toe antwoordt die 152 ewighe wijsheit Gods aldus: Kint, en verhef di niet in dinen 153 sinnen hoghe dinghen te verstaen, die niet en baten, noch en 154 vromen154, mer leer lessen, die di wisen an dat ewighe leven. 155 Die hoechste conste ende die subtijlste lesse is: kennen te 156 sterven. Want die conste gaet boven allen philosophien, want 157 dese conste den mensche leert, dat sijn leven is van corten 158 tiden; dat sijn [174d] wercken sijn van veel onnutteliche-159den; ende dat sijn leven ende staet, sijn inganc, sijn voort-

160ganc ende sijn uutganc is van veel onsienlicheden160 ende iam-161merheden. Dese waerdighe conste: kennen te sterven leert den 162 menschen bet connen te spreken dan Gramatica, wantsi seit 163 in alre tijt: Ic ga sterven; ende leert den mensche bet reden 164 te vinden dan logyca, wantsi seit: in alre tijt op ydelheit 165 die mensch steit; ende leert den mensche bet tucht ende zede 166 te houden dan Ethica, wantsi seit: Salich is die man, die in 167 sinen lesten dach ghien smette noch valscheit en hevet in 168 sinen hant. Dese selve salighe conste: connen te sterven, leert 169 boven allen consten bet den mensche die sonden te scuwen 170 ende te vlien, die duecht te leven ende nader waerheit te 171 staen ende te dyen171. Die hovairdicheit wert van hair ghebo-172ghen, wantsi seit, waer-om verhefstu di, slijc ende worme der 173 aerden? Als een hoye, dat huden bloyet ende morghen dorret. 174 Die oncuuscheit die wert van haer ghewandelt, wantsi seit: 175 het is cort dat lustet, mer ewich dat pinicht; die ghepuecht 176 gaet, die sonden bliven. Die ghiericheit wert van haer ver-177dreven, wantsi seit: als een mensche ondergaet, so en sal hi 178 niet mit hem mede nemen.

179Die sondaer seit: Ach, Heer, die const is groot, mer van 180 menighen mensche onwaert, die niet veel nu en wert gheacht, 181 noch in scolen ghelesen noch gheleert. Heeft yement [175a] 182 eerst dese const ghevonden, of is daer yement ghevonden of 183 gheweest in heydenschap, ioedscap of kerstendom, diese hem 184 heeft onderwonden. Die goede God antwoordt aldus, die daer184 185 guet is: Die sonden hebben eerst dese conste int lant ghe-186brocht. Die eerste ouder der menschen hebbense eerst gheleert 187 ende voort so is si een slot van allen vleisch, dat ye ghewart. 188 Die heydensche meesters gheerdense te leren, Socrates, Plato 189 ende Seneca, die daer over een seiden, dat al des wisen mans 190 leven, ghedencken ende weten waer connen wel te sterven. 191 Die ioedsche vaderen gheerden dese consten, als was Sampson, 192 Helyas ende Ionas, die al uut enen herte begheerden, dat hair 193 sielen mitten gherechtighen mochte sterven. Den kersten 194 heiligen verlangheden seer na deser consten, als Paulus, doe 195 195hi seide: Ic beghere ontbonden te wesen ende mit Cristo te 196 leven of te wesen. Ic, onsalighe mensche; wie sal my verlossen 197 vanden lichaem des dodes?

198Die sondaer seit: Ach Heer, waer-bi ende waer-mede so 199 sal ic dese lesse onthouden, dat icker ymmer niet en ver-200200-205ghete? Die goede God antwoordt ende seide: Kint, laet voor 201 dinen oghen inwendelic alle tijt staen dat dode beeld eens ion-202ghelincs, die onversiens ende rokeloes vander werlt ghesceiden 203 is; daer-bi so salte dese conste alre best ghedencken, die di 204 brenghen sal die sonden te scuwen, die duecht te wercken 205 ende te [175b] verdienen dat ewighe leven.

206Die sondaer seit: O, waerdighe God, mijn gheest is verblijt 207 in dien woerden, dattu hebste gheseit, dat ic inder consten 208 mach vinden wercken die mi moghen gheven dat ewighe 209 leven. Woutstu mi nu gheven die wercken bescreven? Die 210 210guede God antwoorde ende seide: Dat selve wert mi eer ghe-211vraecht, daer ic toe seide: houdt Gods ghebot. Min dinen heer 212 dinen God. Mer wanttu nu bist een kint der verstandenisse, 213 so leer ic di nu aldus. Drie dinghen wil ic di nu gheven van 214 mijnre hant ghescreven, daer du mede verdienen moghes dat 215 ewighe leven. Dat eerste is: du salte wesen guedertieren ende 216 enen ontfermhertighen gront op allen bedroefden menschen 217 draghen. Want dat is een sause of condiment217, die tot allen 218 gueden wercken wel smaken. Ic heb self ghesproken, dat 219 219salich sijn die ontfermhertighe, want ontfermherticheit sellen 220 si vercrighen. Is dat een guedertieren mensch in vleischelike 221 sonden valt, ic sal hem gheescelen ende castien, mer en sals 222 nymmermeer laten verloren, ende des hebben si oec die gue-223dertierenen te voren222, datsi gaern enen gueden naem hebben, 224 noch nemmermeer quader doot en sterven. Die ander scrift 225 ende lesse is: dijn tijt saltu gaern wel ghebruken ende emmer 226 alle daghe wat guets doen, dair du dijn hope op moghes set-227ten, want anders is dijn leven onnut ende recht als een 228 dor-[165c]re boem, die die aerde beslet228. Wiltu weten, oftu 229 biste vercoren totten ewighen leven, vraechs dijn werken

230 ende si sullent die wel segghen, ende tuuch der waerheit ghe-231ven. Hier-om saltu di die tijt oorbairliken maken231 ende hantie-232ren guede saken, wiltu te Gode raken. Die derde lesse is: du 233 salte wesen ghehorich, datmen di anwisen233 mach, ende opten 234 234wech Gods, ende die wairheit te verstaen. Wes naeradich234, want 235 wie een minre der waerheit is, gheeft van binnen een ghe-236tuuch, dat hi van Gods gheslacht is. Want wie van Gode is, 237 die hoort gaern Gods woort, want niement en mach te Gode 238 comen, hi en moet eerst gheloven. Dat ghelove is uten horen, 239 tis doorden woirden Gods, welcken woorden ic di nu wil be-240velen, mit welken woorden ic di wil ghebenedien ende van 241 allen sonden vryen, op-dattu mijnre ghenaden voir alle oghen 242 moghes belyen.

243Die sondaer antwoorde: Ghebenedijt si, Heer, dat woort 244 244dijns monts, dat mijn oren sueter luut dan zeiden spul, sueter 245 smaect dan honich-zeem ende al mijn rouwe bet troost dan 246 der cruden roke. In alle minen leven wil ic, Heer, dijn lof 247 ende eer in mijnre mont dragen. Wes mach ic di, Heer, anders 248 wedergheven, dair voir dattu mi dus gheleert hebbes ende 249 alle mine sonden vergheves. Wil mi doch nu leren leiden een 250 heilich, salich, volmaect leven. [175d] Die guede God seit 251 aldus: Kint, du biste vernemel ende dijn sinnen sijn verlicht 252 ende dijn begheerten sijn groot. Ic sal di een reghel gheven 253 volmaects levens. Ist dattu die houdes, du salte sonder twivel 254 dat ewige, salighe heilighe leven dair voir vercrighen254. Eerst-255warf, du salte die werelt haten ende al dat hoor is willichlic 256 van herten laten, want wie dat doet die soect God. Anderwerf, 257 so suldi duldichlic liden ende verdraghen wat dat God op di 258 verhengt258, want wie dat doet, die vindet God. Derdewarf, du 259 salte in alle dijns evenen menschen liden ende droefnisse na 260 dijnre macht ontfermen ende te hulpe comen, want wie dat 261 doet, die coept God. Vierdewerf, wattu des daghes sondichste 262 ende misdoeste, dat saltu des avonts mit rouwen ende mit tra-263nen of wasschen, want wie sonder sonden slaepen gaet, die 264 voedt sijn siel inden hemel. Vijftewerf, du en salte mijns 265 lidens, mijnre passien ende ghecruusten doot nemmermeer

266 vergheten, want wie mijn cruce na mi draecht, sijn knecht wil 267 ic wesen. Sestewerf, so seltu alle der menschen dinghen ende 268 wercken altijt int best keren268, want wie dat doet, die coopt mit 269 minnen tot hem der luden weldaet. Sevendewerf, du salte mit 270 allen menschen na dijnre macht vrientscap ende minne heb-271ben, want wie vrientscap maect mit sijn evenmensch ende 272 vreedsamich is, die ontfangt God ter herberghe. [176a] Acht-273werf, du salte in allen dingen mit leven, mit leere ende mit 274 wercken der waerheit helien, want wie een minre der waer-275heit is, die is een recht navolgher Cristi.

276Die iongher Gods seit: Heer dijn woorden sijn crachtich 277 ende die sinne is claer, onverwinlic sijn haer wercken. Dese 278 lesse heb ic wel verstaen, mer ic woude oic voort nemen ende 279 hogher gaen. Die guede God seide: Kint, wildi niet te 280 hoghe onderwinden, of die glorie di mocht onderbreken280 ende 281 verdrucken. Du <en> salte dat een niet leren en dat ander 282 vergheten. Na mine gheboden volghen minen raden ende ic 283 sal di gheven te kennen mine alre liefste wille ende mijn 284 behaghen. Die mensche, die na den oort der volmaectheit wil 285 iaghen, die sal al sijn sinnen besluten ieghen alle uutwen-286dicheit; hi sal sijn herte vrien van sorghen alre tijtlicheit; 287 hi sal sijn craften samenen in sijnre sielen ynnicheit; hi sal 288 waer nemen wat God spreect in sijnre sielen heymelicheit; 289 hi sal sijn siele vervollen mit formen ende beelden godliker 290 ghelijcheit; hi sal hem selven verheffen boven alle natuerlike 291 lijflicheit291; hi sal werden een beelde ende een spieghel alre 292 doechsamicheit. Aldus so moechstu comen anden staet der 293 volcomenheit, dair di toe brenghe genade, waerheit ende 294 wijsheit. Amen.


Vorige Volgende