Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc

Regelnummers proza verbergen

Dat dertiende capittel hoe menichwarf dat onse Heer Ihesus na sijnre verrisenisse sijn iongheren intghemeen ende bisonder hem openbaerde. Ende of sinte Pieter dootlike sonde dede.

6Die suete Heer Ihesus, die niet en verlaet diegheen die in 7 hem hopen, openbaerde hem menichwarf bisonder ende in 8 tghemeen sinen lieven ionge-[52a]ren, dien hi mit menighen 9 argumenten ende opeliken betoech bewijsde, dat hi waerliken 10 van den dode waer verresen; ende dat in menighen stonden, 11 als ick nu bewisen sal. Die eerste openbaringhe na die ic 12 voerseit hebbe, die hi dede sijnre sueter Moeder ende sijnre 13 liever vriendinne Magdalena, was dat hi sinte Pieter hem 14 ^14-26openbaerde. Die meester inder historien seit, dat doe hi onsen^14-22

14-26 De Hist. Scholastica wordt ter plaatse door de Leg. aur. eveneens (Graesse³, p. 240) geciteerd. Alles wijst er echter op dat D.v.D. de Leg. aur. heeft gevolgd en niet de Hist. schol., waarin we slechts lezen (Migne, t. 198, col. 1623): Et conversus Dominus respexit Petrum. Et recordatus Petrus verbi, quod Dominus dixerat, egressus foras flevit amare, fugiens in caveam, quae modo Gallicantus appellatur, in quo aedificata est ecclesia. - Meer overeenkomst toont de Leg. aur.: Tertio apparuit Simoni, sed ubi aut quando nescitur... Vel forte in cavea sive spelunca. Dicitur enim in eadem Historia, quod, quando Christum negavit, fugit in caveam, quae modo dicitur Gallicantus, in qua ut dicitur per tres dies flevisse ex eo quod Christum negavit. Et ibi Christus sibi apparuit et eum confortatur. (Luc. 22:32) - Petrus autem interpretatur obediens et gerit typum obedientium, quibus Dominus apparet. - Wellicht aangevuld met Lud. II, c. 75, n^o 1: Dominus autem sibi (Petro) peccata dimittens, et eum consolando confortans, dicit ei, ut confirmet etiam fratres suos.

14-22 De constructie van dezen zin is niet fraai, maar de bet. is duidelijk.

[p. 198]

15 Heer hadde driewarf ghelochent ende missaect mit woorden, 16 mit zweren ende mit bannen, ende doe onse Heer op hem¹⁶ 17 hadde ghesien ende uut sinen oghen raeyen ghinghen, die hem 18 sulken inslach¹⁸ gaven, dat hijt bekende ende ghinc uut in een 19 hoel der steenroedse ende screyde daer bitterlic alle die tijt 20 over der passien ende begravinghe ende hi en dorste daer 21 niet uut gaen, noch voer die apostolen comen, ende hi en 22 rekende hem niet wairdich apostol te wesen. In deser steden 23 die noch hiet Gallicantus, dats des hanen sanc, so openbaer-24de hem onse Heer ende gruete hem ende seide: Symon, dat 25 beduut ghehoorsamich, di sullen ghehoorsaem wesen alle dijn 26 broeders, ganc ende starcse, als ic di ghestarct heb.

27^27-44Die ander openbaringhe was, doe die twee jongheren Cleo-28phas ende Lucas ghingen in dat casteel Emaus ende spraken 29 te samen van allen dinghen die doe bi hem ghesciet [52b] 30 waren, doe Ihesus quam onder hem wanderen, mer si en 31 kends niet, want hi voor hem ghinghe als een peregrijn. Ende 32 doe hi hem die scriftuer ondecte, naecten si biden casteel, 33 daer si gaen souden. Hi scheen of hi verrer woude gaen, mer 34 si dwonghen hem dat hi mede volchde, want die dach was 35 seer gheleden. Ende doe si ten eten waren gheseten, nam hi 36 dat broet ende ghebenedidet ende braet ende gaft hem ende 37 daer kenden si hem ende hi verzwan van haren oghen. Si 38 stonden op ende ghinghen inder selver uren tot Iherusalem 39 ende vonden die elf vergadert ende die met hem waren, die 40 seiden: Hoe dat wairlic die Heer waer opghestaen ende 41 hadde hem Symon geopenbaert. Ende si vertelden wat daer 42 inden weghe waer ghesciet ende hoe hi hem hadde gheopen-43baert ende hoe si hem bekenden in een brekinghe des 44 broets.

45Die derde openbaringhe was, doe die iongheren waren op 46 een stede vergadert ende die doiren waren ghesloten om vrese 47 der ioden. Doe quam Ihesus ende stont int middel onder hem 48 ende seide: vrede si met u. Ende doe hi dit hadde gheseit,

16 ban: plechtige verklaring.

18 inslach: beroering van het hart door Gods geest tot bekeering; - bekende: inzag.

27-44 Vgl. Luc. 24:13-15 en 27-31; 33-35. - Lud. II, c. 76, n^o 1: Unius istorum duorum nomen exprimit Lucas, ‘cui’, inquiens, ‘nomen Cleophas’; alterius vero nomen tacet causa humilitatis, quia, secundum Gregorium, creditur fuisse ipse Lucas. - Vgl. ook Hist. schol. l.c. col. 1639: quorum unus dicebatur Cleophas, tacito nomine alterius putabatur se Lucas innuisse.

[p. 199]

49 ⁴⁹ toochde hi hem die handen ende die voten. Doe worden si 50 verblijt, als si den Heer hadden ghesien. Doe seide hi hem 51 toe anderwarf: vrede si mit u; ende als mi mijn Vader 52 ghesent heeft, also send ic u. Ende als hi dit geseit heeft, 53 blies hi in hem ende seide: Ontfangt den heilighen Gheest. 54 Wien ghi haer sonden vergheeft [52c], dien werdse quijt ghe-55laten ende vergheven.

56^56-68Die vierde openbaringhe was, dat over achte daghen Ihesus 57 weder quam ende stont midden onder hem ende seide: Vrede 58 si mit u. Ende doe was daer mede Thomas, die daer niet bi 59 en hadde gheweest, doe Ihesus sijn iongheren openbaerde 60 ende daerom seide hi aldus: Tensi dat ic mijn vingher steec 61 in die stede der naghelen ende mijn handen in sijn zijd, soe en 62 sal ics niet geloven. Ende daerom seide Ihesus tot hem: com 63 ende neem dijn vingher ende steecse in mijnre hant ende 64 brenghe dijn bant ende legse in mijnre ziden ende en wil 65 niet wesen onghelovich mer getrouwe. Thomas antwoorde: 66 Mijn Heer, mijn God. Doe seide hem Ihesus weder toe: Want 67 du mi ghesien hebste, so hebste gheloeft. Salich sijn die ghene, 68 dies niet en hebben ghesien ende doch ghelooft hebben.

69^69-82Die vijfte openbaringhe was, doe daer waren te samen 70 Petrus ende Thomas, Nathanael, Jacobus ende Iohannes, Ze-71bedeus kinderen, ende twee anderen van sinen iongheren. Doe 72 sprac Symon Pieter: ic gae visschen. Doe seiden die ander: 73 wi comen mitti, ende clommen in een scip, mer des nachts en 74 vinghen si niet. Des morghens stont die heer inden oever 75 ende seide tot hem: Kinderkijn en hebdi gheen pap. Doe 76 seiden si: neen. Ende hi hiet hem uutwerpen hoer neth ende 77 doe vinghen si hondert ende drie ende vijftich visschen. Als 78 Peter [52d] vernam dattet die Heer was, toech hi enen rock 79 aen ende viel in die zee; die ander iongheren quamen te 80 sceep epde daer aten si mit Ihesu. Ende niement van hem 81 allen en dorste vraghen: du wie biste, wantsi wistent wel 82 dattet die Heer was.

83^83-90Die seste openbaringhe was, doe die elf discipulen waren

49 Joes. 20:19-23 - die handen ende die voten; l.c. 20: ostendit eis manus et latus.

56-68 Joes. 20:26, 25, 27-29.

69-82 Joes. 21:2-5 (Pueri, numquid pulmentarium habetis? - Kindekijn, en hebdi gheen pap? - Gr. προσφάγιον = lat. obsonium, d.i. toespijs, vooral uit visch bestaande); 6, 11, 7, 8, 12.

83-90 Matth. 28:16-20. In v. 16 lezen we: ‘De elf leerlingen nu gingen naar Galilea, naar den berg, dien Jezus hun had aangewezen’. Nu zeiden sommige uitleggers, volgens Lud. II, c. 80, n^o 1, dien onze auteur zeker geraadpleegd heeft, dat ten noorden van den Olijfberg op een mijl afstands een berg lag, Galilea geheeten - et dicunt, quod ille est mons praedictus ad quem discipuli undecim abierunt, non quia mons sit in Galilea, cum sit in Judaea, sed quia mons iste appellatur Galilea; - anderen daarentegen meenden, dat het een berg was in Galilea en wel de Thabor, waar deze verschijning plaats had. - alii, quod magis videtur, dicunt hoc fuisse in monte Thabor... qui vere in Galilea consistit. D.v.D. maakt er nu twee verschijningen van (83-90 en 91-99). Bij de eerste laat hij Jezus de woorden spreken, die in Matth. 28:18-20 staan opgeteekend.

[p. 200]

84 ghegaen in Galyleen in enen berch, daer hem Ihesus ghewijst 85 hadde; dair quam hi hem over ende doe si hem saghen, doe 86 aenbeden si hem. Daer sprac Ihesus tot hem ende seide: Mi 87 is ghegheven alle macht in hemel ende in aerde. Gaet heen 88 ende leert den volc alle die dinghen te houden, die ic u be-89volen hebbe ende ic ben bi u tot allen daghen, went tot 90 besluten der werelt.

91^91-99Die sevende openbaringhe was inden berch Thabor. Daer 92 waren die iongheren te samen ende dair quam hem Ihesus 93 over ende seide aldus: Dit sijn die woorden, die ic tot u heb 94 ghesproken die wijl, dat ic bi u was. Want het was noot, dat 95 alle die dinghen vervolt souden warden ende van mi ghescre-96ven waren inder ewen Moysi, inden propheten ende inden 97 psalmen. Ende doe dede hi hem op den sinne, datse die 98 scrifture verstonden, datsi souden prediken in sinen naem 99 penitencie ende oflaet van sonden.

100^100-110Die achte openbaringhe was, doe die iongheren vergadert 101 waren in die zael, daer Ihesus mit hem had ghegheten sijn 102 avontmael ende [53a] over tafel soe openbaerde hem Ihesus 103 ende bescout haer onghelove ende die hardicheit haerre her-104ten, wantsi noch niet en geloofden den ghenen, die Ihesum 105 hadden ghesien verresen. Ende dair gheboot hi hem datse 106 van Iherusalem niet en ghinghen, sonder datse verbeiden die 107 loften des Vaders, diese van sinen weghe ende monde ghe-108hoort hadden, want sinte Iohan hadde ghedoopt inden water 109 ende si souden ghedoopt werden vanden heilighen Gheest niet 110 langhe na dese daghen.

111^111-120Die neghende openbaringhe was naden viertichsten dach

91-99 bij de andere ‘openbaringhe in den berch Thabor’ legt hij den verrezen Heiland de woorden van Luc. 24:44-49 in den mond, die echter, in verband met Hand. 1:4-8 niet bij de daar vermelde verschijning, maar bij een latere, onmiddellijk vóór de Hemelvaart, moeten gesproken zijn.

100-110 Marc. 16:14 en Hand. 1:4-5.

111-120 Luc. 24:50 (Eduxit autem foras in Bethaniam). Marc. 16:14-17. Ingelascht is daar Matth. 28:19 en ten slotte Marc. 16:20: Illi autem profecti praedicaverunt ubique Domino cooperante, et sermone confirmante, sequentibus signis.

[p. 201]

112 sijnre verrisenisse, daer hise te samen vant¹¹² ende leidse in Be-113thanien inden berch van Oliveten, daer hi hem gheboot aldus: 114 Gaet heen in alder werelt ende predict dat ewangelium alle 115 creaturen ende wie ghelooft ende ghedoopt wert, die sel be-116houden wesen; doept dat volck inden naem des Vaders, des 117 Soons ende des heilighen Geests. Ende wie niet en ghelooft 118 noch ghedoopt en wert, die sal verloren bliven ende verdoemt 119 werden. Aldus toghen si heen ende predicten alre weghen mit 120 medehelp des Heren.

121^121-134Die tiende openbaringhe was, als Iosephus seit, dat sinte^121-123 122 Iacob die minre, Alpheus' soen, Cristus' broeder om sijnre 123 ghelijcheit willen was ghenoemt rechtveerdich. Dese gheloofde 124 Gode upten gueden Vridach onder ons Heren passie, dat hi 125 [53b] ghien spijs smaken en soude, eer hi den Heer had sien 126 verresen vander doot ende opten paeschdach soe openbaerde 127 hem onse heer Ihesus ende alle die gheen, die bi hem waren 128 ende seiden tot hem aldus: Dect die tafel ende legt dair 129 broet op. Ende als dit was ghedaen, nam hi dat broet in 130 sijnre hant ende ghebenedidet ende bract ende gaft Iacobo 131 ende seide: Stant op, broeder mijn, ende ett, want des men-132schen soon is vander doot verresen. Dat was dat eerste broet, 133 dat sinte Iacob na ons Heren avontmael hadde gegheten, doe 134 bi ons Heren lichaem had ontfaen.

112 van, lees: vant.

121-134 Leg. aur. (De S. Jacobo minore) - Graesse³, p. 297 - Frater quidam Domini dicitur ex eo quod simillimus sibi fuisse perhibetur a Deo, ut plerique in eorum specie fallerentur... Dicitur etiam Jacobus justus propter meritum excellentissimae sanctitatis... In Parasceve autem, mortuo Domino, sicut dicit Josepbus et Hieronymus in Libro de viris illustribus, Jacobus votum vovit se non comesturum, donec videret Dominum a mortuis surrexisse. In ipsa autem die resurrectionis, cum usque ad diem illam Jacobus non gustasset cibum, eidem Dominus apparuit ac eis qui cum so erant, sic dicit: Ponite mensam et panem. Deinde panem accipiens benedixit et dedit Jacobo justo, dicens: Surge, frater mi, et comede, quia Filius hominis a mortuis resurrexit. Zie ook: Lud. II, c. 75, n^o 3, maar de Tafel volgt de Leg. aur., want daar staat eveneens: vovit se non comesturum, terwijl Lud. schrijft: non comesturum panem. Deze legende vindt haar oorsprong in I Cor. 15:7: Deinde visus est Jacobo.

121-123 Deze zin schijnt corrupt. Het klinkt althans vreemd: Die tiende openbaringhe was... dat s. I.... was ghenoemt rechtvaerdich. Men leze waarschijnlijk: Die tiende openbaringhe was aen sinte Iacob die minre... enz.... die was ghenoemt rechtvaerdich om verdiente sijnre hogher heilicheit.

[p. 202]

135^135-144Die elfte openbaringhe was alsmen in Nycodemus ewange-136lium leest. Doe die ioden hoorden dat Ioseph van Aromathien¹³⁶ 137 ons Heren lichaem van Pylato hadde ghebeden ende gheleit 138 in sijn eighen graf, doe namen si Ioseph ende leiden in een 139 camer ende seiden: Zeghelt die mit naerste toe, ende 140 waecten, wantsi wouden hem nader hoechtijt doden. Ende 141 opten paeschdaghe quam Ihesus mit luchte tot hem inder 142 camer ende grueteden ende droechde syn aensicht ende cus-143seden ende leiden uut in Aromathien in sijn eyghen huus, dat 144 die zeghelen bleven gheheel ende onghebroken.

145^145-151Die twalefte openbaringhe was daer sinte Pouwels of seit 146 tot dien van Corinthien, dat hi quam tot meer dan vijfhondert 147 broeders te samen, daer noch bi sinte Pouwels tiden sommich 148 of levende waren ende daer veel of waren gestorven. [53c] 149 Mer wanneer of waer dat dese openbaringhe ghesciede en 150 seyt noch Paulus inden text, noch die scriftuer inder 151 glosen.

152^152-165Die dertiende openbaringe was doe sinte Pouwels schuumde¹⁵² 153 ende blies drieghens inden jongheren ons Heren ende brie-154ven hadde vanden vorsten der paepscap in Damascum wat hi 155 vonde van wijf ende man, die den naem Ihesu riepen aen, 156 gevanghen soude brenghen tot Iherusalem. In dien weghe 157 openbairde hem God inder luchten, recht als doemen cruusten 158 ende mit eenre donreslach sloech hi hem terneder ende

135-144 Leg. aur. (Graesse³, p. 241): Alia, qua ipsa die apparuisse dicitur Joseph, sicut legitur in Evangelio Nicodemi. Nam cum audissent Judaei, quod Joseph a Pilato corpus Jesu petiisset et ipsum in monumento suo posuisset, indignati adversus eum, ipsum ceperunt et in quodam cubiculo diligenter clauso et sigillato recluserunt, post Sabbatum eum occidere volentes. Et ecce Jesus in ipsa nocte resurrectionis suspensa domo a quatuor Angelis, ad eum intravit et faciem ejus extersit et osculum dedit, et inde, salvis sigillis, eum educens, in domum suam in Arimathia ipsum adduxit. Lud. l.c. geeft met eenige wijzigingen hetzelfde verhaal, door hem echter ontleend aan het ‘evangelium Nazaraeorum’; daar lezen we ook: Dominus ad eum intravit et ei laetus (mit luchte) apparuit.

136 Aromathien lees: Arimathien.

145-151 I Cor. 15:6: Deinde visus est plus quam quingentibus fratribus simul, ex quibus multi manent usque adhuc, quidam autem dormierunt. Vgl. Lud. II, c. 80, n^o 1.

152-165 Alleen door de Tafel als verschijning van den verrezen Christus vermeld. Vermoedelijk in verband met I Cor. 5:8: Novissime autem omnium tamquam abortivo visus est et mihi. Zie verder: Hand. 9:1-4; 8-9; 17-20.

152 M: schimde, lees: schuumde.

[p. 203]

159 seide: Saule, Saule, wairom vervolchstu mi. Ende daer wert 160 hi blint ende gheleit van sinen gheselscap inder stat ende bleef 161 daer drie daghe lanc sonder eten ende drincken. Ende een 162 heilich jongher hiet Ananyas, die las over hem ende tehant 163 vielen hem squamen¹⁶³ ende schilveren van sijn oghen ende nam 164 spijs ende wart te starcker ende ghinc inder synagogen ende 165 bewijsde, dat dese man Ihesus waer Cristus.

166Die heilighe lerars beduden dese openbaringhe in gheeste-167liken sinne, die seer suverlic sijn, wantsi hebben in veel 168 godlics verstants. Mer want dat veel reden ende woorde moest 169 hebben, soe wil ict om dier corte wil after laten bliven ende 170 op dese tijt wil ic nader letter sijn ander materie scriven.

171^171-198Die eerste is nader eerster openbaringhe in desen Capittel: 172 of oec sinte Peter dootliken sondichde, dat hi onse Heer 173 Ihesum soe dick missaect? [53d] Dat dat wair is bewisen die 174 lerars in drie manieren. Die eerste is: hi settede achter 175 rugghe dat beste goet om dat minste, als dat belien den naem 176 Gods teghen dat tijtlike leven. Ende wie om vresen wil der 177 doot vanden live den naem Cristi of ghinghe, die worden on-178ghelovich. Mer aldus so dede Peter ende dair so heeft hi 179 teghen God dootliken ghesondicht. Die ander wise is, als die 180 mensch beroert wert in sinnen of in moeden, dat daer of sijn 181 wille gheordiniert wert teghen dat beste aen te nemen. Dat 182 is noch een daghelixse sonde ende is een voirbevoelen der son-183den. Mer coemtet dat hi hem beraden mach ende sinen moet 184 bedwinghen ende dat versuumt ende valt teghen den wille 185 Gods mit sijn verkeerden wille, so doet hi een dootlike sonde. 186 Als nu Peter van anxt beroert wart, hi mochte wel in beraet 187 dat beste ghecoren hebben als sijns Meesters te ghelien. Want 188 men hem driewarf beteech¹⁸⁸, daer hi alle tijt teghen sprac, 189 meer ende meer, als ic voirseide. Die derde manier is: hi 190 hadde hem des avonts vermeten mit sinen vrient inden dode 191 ende carker te gaen ende dat seide hi hem starckelike toe.

163 squamen: navolging van het lat. squamae: schubben.

171-198 Bron onbekend. Summa theol. IIa IIae, qu. 24, a. 12, ad 2 geeft de grondgedachte terloops aan: (Charitas amittitur) indirecte, quando committitur aliquid contrarium charitati, propter aliquam passionem concupiscentiae vel timoris; et hoc modo Petrus contra charitatem faciens, charitatem amisit, sed eam cito recuperavit.

188 beteech van betiën: betichten. Zie o.a. O.H. Passien, 15, 317 (V d. I, 1157): Doe dese deerne Petrum sach, beteech si hem, dat hi oec plach van Ihesus jonghers een te wesen.

[p. 204]

192 Al waert datsi alle van hem vielen, hi en souds niet doen. 193 Mer doe hi sijn vrient missaecte, wert hi trouloes ende dede¹⁹³ 194 teghen eer, dat ghenen gueden man en boirt. Ende daerom 195 [54a] na gueden zeden ende ewe ende love te spreken, so was 196 Petrus infamis, dat beduut: een die eerloes is ende in ghenen 197 stat en mochte comen, hi en waer vanden keyser ghedeelt¹⁹⁷ of 198 gheëdelt. Recht alsoe ist mit hem ghesciet.

199Die ander questi is: of sinte Thomas daer an misdede, dat 200 hi an ons Heren verrisenis soe seer twivelde? Daerin ontscul-201dighen die lerars mit drie scone reden. Die eerste is meester 202 Albertus magnus. Want hi ghesien hadde veel teykenen sijnre 203 crancheit, als dat hi ghevanghen, gheslaghen, veroordelt, 204 ghecruust was, dat hi te lancsamer te gheloven was vander 205 macht sijnre Godheit. Ende al wast, dat hi daeraen versle-206ghen²⁰⁵ was van moede, also dat hi dat een noch dat ander niet 207 vast en hilt, hi en soude nochtan gheen contrarie daer teghen 208 wesen, mer slecht²⁰⁸ hi woudet noch verbeiden. Ende aldus soe 209 was hi een die traech waren te gheloven ende hert van har-210ten, dien God bereespte. Ende dit schinet Salomon te prisen 211 dattet bevoelic²¹¹ soude wesen een ongheproeft dinc niet te rasch 212 te gheloven, dair hi seit aldus: Wie rasch ende snel gheloeft, 213 ^213-223die is licht van herten. Die ander reden is naden gheloef 214 ende gheeft sinte Gregorius uut, daer hi seit aldus: Mi heeft 215 veel myn ghebaet Maria Magdalena, die rasch gheloofde, dan 216 Thomas, die lang twivelde. Thomas in sinen twivel [54b] 217 betastede die wonden <Cristi ende heeft van ons die won-218den> twivels ende onghelove ofghesneden. Des ghelijcs vin-219den wi, dat Pharao, Coninc van Egypten, bleef verhart in 220 onghelove ende starf. Petrus viel vanden gelove ende beterde 221 hem. Thomas was traech ende lancsom ende hem twivelde.

193 M: wer, lees: wert.

197 ghedeelt; onbekend, maar bet. hier misschien: tot zijn deel, bezit verklaard; gheedelt: in eere hersteld.

205 versleghen van moede: kleinmoedig.

208 slecht: alleen, slechts.

211 bevoelic: verstandig, schrander (in deze bet. niet bij V d.).

213-223 S. Gregorius. (Lud. II, c. 78, n^o 4): Minus enim mihi Maria Magdalena praestitit, quae citius credidit quam Thomas qui diu dubitavit. Ille etenim vulnerum cicatrices tetigit et de nostro pectore dubietatis vulnus amputavit. D.v.D. spreekt van ‘wonden twivels ende onghelove’, wellicht in verband met een anderen tekst van Gregorius, die door Lud. is aangehaald: (ut) in nobis vulnera sanaret infidelitatis. - 212 Eccli. 19:4.

[p. 205]

222 Dit ondersceit is al vander voirsichticheit ons gheschict ter²²² 223 ^223-229leer. Die derde reden is nader duecht ons te troosten ende 224 gheeft uut Crisostomus, daer hi seit aldus: Hoe groot schijnt 225 an desen ons heren Ihesus guedertierenheit, die om eenre 226 sielen wil te behouden, coemt self ende betoecht hem, dat hi 227 self die gheen is, die om haren wil ghecruust is, ende sijn 228 wonden laet betasten ende handelen²²⁸ ende woude hem waer 229 ^229-232sekere teyken gheven. Want niement an hem en sal werden 230 bedroghen ende dits dat woort, dat onse heer Ihesus seide 231 totten heilighen man Carpus: Ic ben bereet noch om ééns 232 ^232-235menschen wil anderwarf ghecruust te werden. Seide hi niet 233 tot sinte Peter: Ic gae te Romen noch eens ghecruust te 234 werden? - of hi segghen woude: waer dat niet ghedaen, 235 noch waer ic bereit om des menschen wil den doot te liden.

236^236-249Die derde questi is: wairom dat onse Heer Ihesus na sijnre 237 verrisenisse sijn iongheren heimelic ende openbaer int ghe-238meen ende bisonder mit so veel argumenten betoechde ende 239 openbaerde? Die eerste reden is nader [54c] letter, want twee 240 saken stonden van sijnre weghen gheopenbaert te wesen. Als 241 eerst die wairheit sijnre verrisenisse ende die glorie sijnre ver-242claringhe. Om die waerheit sijnre verrisenisse te toghen, soe 243 wanderde hi mit sinen iongheren, hi sprac mit hem, hi at 244 mit hem ende liet sijn wonden handelen, opdatsi dese ghe-

222 Dit ondersceit... leer: Dit onderscheid is door de Voorzienigheid bestemd tot onze leering.

223-229 S. Chrisostomus (Lud. l.c.): Considera Dominatoris clementiam, qualiter etiam pro una anima ostendit seipsum vulnera habentem, et accedit ut salvet unum.

228 handelen: aanraken.

229-232 Leg. aur. (Graesse³, p. 237): Dixit Dionysius in epistola ad Demophylum Christum etiam post ascensionem cuidam sancto viro, nomine Carpo, dixisse: paratus sum rursum pro hominibus salvandis pati. Zie ook: Lud. II, c. 58, n^o 12).

232-235 Leg. aur. (Graesse³, p. 374) - de sancto Petro; Et cum venisset ad portam, ut Leo et Linus testantur, ad locum, ubi nunc dicitur: sancta Maria ad passus, vidit Christum sibi occurrentem et ait: Domine, quo vadis? Qui respondit: Venio Romam iterum crucifigi.

236-249 Summa theol. III, qu. 55 a. 3 (c.): Respondeo dicendum quod circa resurrectionem Christi duo erant discipulis declaranda, scilicet ipsa veritas resurrectionis et gloria resurgentis. Ad veritatem autem resurrectionis manifestandam sufficit quod pluries eis apparuit et cum eis familiariter est locutus, et comedit et bibit et se eis palpandum praebuit. Ad gloriam autem resurgentis manifestandam noluit continue conversari cum eis, sicut prius fecerat ne videretur ad talem vitam resurrexisse, qualem prius habuerat.

[p. 206]

245warighe verrisenisse in allen haren sinnen mochten bevoelen²⁴⁵, 246 als ic voirseide. Mer om die glorie sijnre verclaringhe te be-247toghen, soe boorde, dat hi verswinden soude van horen oghen 248 ende somwijl weder bi hem verschinen, als enen gloriosen 249 ^249-261lichaem wel boort te doen. Die ander reden is naden ghelove, 250 want in dien lande, dair Cristus in plach te wanderen ende 251 miraculen ende wonder hadde ghedaen ende sonderlinghe 252 dair hi gecruust was, woude hi hem openbaren ende niet 253 in anderen vreemden landen, daermens noch niet en kende, 254 opdatmen mochte nemen uut hem die waerheit der verrisenis, 255 daermen kende die wise sijnre passien ende sonderlinghe voir 256 die tughe, die van Gode voorsien²⁵⁶ waren sinen naem voor 257 coninghen ende vorsten te brenghen want totten lesten eynde 258 vander werelt. Ende dese openbaringe en soude niet eens noch 259 eenre hande gheschien, want God in menigherhande wijs ende 260 manier voor die tijt sijn waerheit ende wille hadde ghe-261^261-281toocht. [54d] Die derde reden is nader duecht, waerom dat 262 onse Heer hem menichvoudelic heeft gheopenbairt, want hi 263 in sijnre openbaringe alle staet der menschen heeft geleert. 264 Eerst den sondaren, doe hi verscheen Magdalenen; na die. 265 simpelen ende oetmoedighen, doe hi verscheen der vrouwen; 266 na den prelaten, doe hi verscheen Symon Petro; na den 267 armen ende ellendighen, doe hi verscheen in een peregrijns 268 wise; na den ofghesceiden menschen, die haer sinnen sluten, 269 doe hi verscheen inder zalen beslotenre doiren; na den 270 swaermoedighen, doe hi verscheen Thome den visker; na 271 den predicaren, doe hi verscheen den visschers; na den be-272scouweden menschen, doe hi verscheen opten berch van Tha-273bor; na den ridderen ende gueden luden, doe hi verscheen 274 Ioseph van Aromathien; na den heilighen menschen, doe hi

245 bevoelen: gewaarworden.

249-261 l.c. ad 4um: Non in longinquam quamdam regionem, ut eis appareat, vadit, sed in ipsa gente et in ipsis fere regionibus in quibus cum eo plurimum fuerant conversati; ut et hinc crederent, quoniam qui crucifixus est, ipse est et qui resurrexit.

256 voorsien: voorbeschikt waren (vgl. Act. 9:15).

261-281 Leg. aur. (Graesse³, p. 239): Magdalena: quae typum gerit poenitentium; vrouwen: quae typum gerunt humilium; Petro: Tafel: den prelaten - L.A.: qui gerit typum obedientium; Emmaus: significat pauperes; in der zalen beslotenre doiren: religiosos; Thome: Tafel: den swaermoedighen - L.A.: haesitantes in fide; den visschers: praedicatores qui sunt piscatores hominum; op Thabor: contemplativos. De verdere toepassingen zijn niet aan L.A. ontleend.

[p. 207]

275 verscheen sinte Iacob, Gods broeder van ghelijcheden; na 276 alle ghemene luden, doe hi verscheen vijfhondert menschen 277 teffens²⁷⁷; na oec rover, moerder, overdader ende quadyen, doe 278 hi verscheen Paulo, die hi sloech ter aerden. Aldus woude hi 279 in sijnre verrisenis alle staet der menschen leren, die na sinen 280 behaghen²⁸⁰ woude, dat alle menschen salich werden. Dat ons 281 allen God verleen. Amen.

277 teffens: tegelijk.

280 behaghen: welgevallen.