Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc
(1938)– Dirc van Delf– Auteursrecht onbekend
Regelnummers proza verbergen
| |
Dat seste capittel is vander bitter passie ons Heren Ihesu Cristi ende van haer salicheit, die si ons heeft verworven.4Die heilighe passie ons lieves Heren Ihesu Cristi en wil ic 5 Ga naar margenoot5niet nader historien scriven, want dat is ghemeen. Mer ic wil 6 die materie des lidens ons Heren setten op drie articulen, na 7 dat Cristus inden cruce hinc mit lijf, siel ende godheit. Dat | |
[pagina 70]
| |
8 lichaem voelde dat bitter wee ende sware pijn der passien. Die 9 siel versan die lelike smaetheit ende scaemte sijnre passien. 10 Die godheit verwarf die orbaerlike vruchte ende salicheit der 11 passien. Alsoe schijnt in corten sin dat meeste ondersceit des 12 verstants inden ghelove ons Heren passie. Dit ghelijct den 13 drien ingaendeGa naar voetnoot13 hout des cruus, want Cristus onse Heer binnen 14 ende buten ghecruust was. 15Dat eerste artikel dat [17b] uter ghecruuster passien gaetGa naar voetnoot15 16 <an>den sueten lichaem, <is>: hoe wi sijn bitter wee en-17de sware pijn sellen verstaen; ende die wil ic mit veel teykenen 18 Ga naar margenoot18-24bewisen. Eerst nader tijt sijns levens. Onse lieve Heer Ihesus 19 woude doghen in sijn volle iaren, als in drien dertich iaren. 20 Dan is een man eerst vol bloets ende moets. Op-datmen niet 21 dencken noch spreken en mochte, dat hi niet liden en woude, 22 Ga naar margenoot22noch niet liden en dorste. Hi is gheoffert, seit Ysaias, want 23 hijt woude. Ende hi hevet macht sijn siel van hem te setten 24 ende weder op te nemen, ghelijc als hi self heeft ghesproken. 25 Ga naar margenoot25Anderwarf schijnt sijn bitter passie ende wee nader tijt van-26den iaer, als in den maent van Maert, dair alle die natuer 27 haer in vernuwet ende verandert. Die son clymt, die hemel 28 glymt, die aerde spruut, die lover bloeyen, alle wortelen 29 groeyen ende alle gheesten hem verbliden yeghen der toeco-30Ga naar margenoot30mender tijt. Ghelijc als die minnende bruut seit: Laet ons 31 uutgaen inden hof ende sien of die wijngaert bloeyet; die 32 winter is ghegaen, die bloemen sijn in onse lande wide ont- | |
[pagina 71]
| |
33Ga naar margenoot33-40daen. In dier tijt woude Ihesus tot sijnre passien gaen. Derde-34warve schijnt sijn bitter wee ende pijn sijnre passien ander 35 stede daer hi liden woude. Si cruusten opten berch van Calva-36rien, dat een stede was des gherechtes, daermen die morde-37naers ende quadyen plach te verdoenGa naar voetnoot37 mit swaren tormenten 38 van crucen. Want daer alle die leden zwaerlic ghepinicht wer-39den ende gheen lit nerghent vrij ghehouden [17c] en wert, 40 Ga naar margenoot40Ga naar margenoot40-48als David seit: Si hebben al mijn ghebeenten ghetelt. Vier-41dewarf schijnt sijn bitter wee an die complexie sijns lichaems, 42 want hi van edelen bloede was gheboren, sonderlinge van een-43re ioncfrouwen natuer ende hi was gheformt vanden heilighen 44 Gheest sonder mans toedoen ende daerom was hi soe teder 45 ende tsairts ende sijn complexie edelre, sijn bloet claerre, sijn 46 huyt dunre, sijn vleisch weker, sijn zeenen voelligher. Als 47 van David in sijnre figurenGa naar voetnoot47 staet ghescreven, dat hi was onder 48 Ga naar margenoot48-63die edele als een cleyn wormkijn des houtes. Vijftewarf soe 49 schijnt sijn sware pijn der passien an dat hi met onrecht ver-50Ga naar margenoot50ordelt wort, als die rechter self seide: Ic en vinde gheen saec 51 des doots in hem. Mer si beclaechden hem ende wroechden 52 hem in drien saken: eerst dat hi soude verboden hebben den | |
[pagina 72]
| |
53 keyser tribuyt te gheven; voirt dat hi hem coninc van Ysra-54hel soude ghenoemt hebben; voirt dat hi hem selven die Gods 55 soon maecte. Ieghen dese drie claghen doen opten gueden Vri-56dach twie priesteren onsculdeGa naar voetnoot56 inder personen des crucifixen, 57 datsi dreghen. Eerst dat hise verlost had vanden tribuyt inden 58 lande van Egypten; voirt dat hise vergadert had ende uut-59leide inder woestinen ende mit hemelschen broede voede; 60 voort dat hise tot enen vercoren wijngaert had gheplant ende 61 ewe ghegheven Gode an te bidden, als den Gods soon toe be-62hoort te doen. Hierom schijntet dat hi mit onrecht ten dode 63 Ga naar margenoot63Ga naar margenoot63-74gheordelt was, als Ysayas seit. Sestewarf soe schijnt [17d] sijn 64 bitter wee meerre an dier wise ende manier sijnre passien, 65 om-datsi hem doden in die hoechtijt van Paesschen, doe alle 66 dat lant te Iherusalem, in die overste stat des rijcs, vergadert 67 was, daer oec die bisschop liet roepenGa naar voetnoot67, datsi uutghinghen en-68de saghen horen bedriegher crucen. Daer Ihesus leet niet al-69leen den smadeliken doot voor sijn bekenden, die hem groot 70 hildenGa naar voetnoot69 ende an hem gheloofden, mer oec voor sijn uutverco-71ren vrienden, die hem mitter herten minden, daerre veel of 72 int leste van hem vielenGa naar voetnoot72 ende an hem misloofden, als David 73 Ga naar margenoot73van hem had ghescreven: Mijn vrienden ende mijn naesten 74 Ga naar margenoot74-86gheboren, die sijn als vremde lude van mi gegaen. Sevende-75warf soe schijnt sijn pijnlike doot zwaer, indien dat sijn pas-76sie alden vijf uutwendighen sinnen des lichaems was ghemeen, | |
[pagina 73]
| |
77 Ga naar margenoot77also dat vanden hoele des voetsGa naar voetnoot77 hent tot sinen voerhoefde soe 78 en was niet heels in hem ghebleven, als die propheet tevoren 79 had van hem ghescreven. Ende die waerheit betuucht sinte 80 Bernaert, daer hi dus seit: Nym, wende ende keer omme dat 81 heilighe ghecruuste lichaem Ihesu Cristi ende du en selste 82 daer niet anders an sien noch vinden dan bloet ende pijn; 83 nerghent en is hi ghespaert, die voor alle sonde woude vol-84doen. Alle weghe is hi ghepijnt, die alre lude misdaet 85 Ga naar margenoot85woude boeten ende beteren. Als Ysayas seide: Waerlic, hi 86 Ga naar margenoot86-96heeft onse wee ende quelle ghedraghen op dat hout. Achtende-87warf soe schijnt sijn pijnlike wee an die eerste sin sijns li-88chaems als [18a] bevoelen, welcke wairheit betoecht Aristoti-89les, dair hi seit: dat die edele lichamen ghevoeliker sijn dan 90 dan die groeve lichamen om der subtylre gheest wil des bloetsGa naar voetnoot90. 91 Nu was Cristus lichaem van miraculen ghewrocht. Dairom wast 92 noch hogher ende boven al natuerliker wijs ghevoeligher. En-93de daer toe boven alle ghemeen pijn, die an sinen live stont 94 ghemeen, wart hi ghevestGa naar voetnoot94 an die stede der handen ende der 95 voeten, daer die senenGa naar voetnoot95 meest sijn, die daer doghen die meeste 96 pijn, als David te voren van hem prophetierde: Si hebben 97 Ga naar margenoot97Ga naar margenoot97-109mijn handen ende mijn voeten doirgraven. Neghendewarf soe 98 schijnt dat bitter wee ons Heren passie meer an die ander sin-99ne des lichaems: als sien mit sinen oghen, die onder sijn pas-100sie saghen menich leet dat si hem deden, menich quaet ghe-101baer datsi hem toechden, menich iammer dat sijn vrienden an | |
[pagina 74]
| |
102 hem saghen ende voir hem dreven, want hi sach sijn moeder 103 staen voir hem onder den cruce ende den discipel, dien hi 104 liefhad. Dese selve oghen worden in sijnre passien duuster 105 ende mit doots veruwen bevaen. Boven dat doe hi sijn gheestGa naar voetnoot105 106 soude gheven, doe screide hi mit sijn oghen, die corts souden 107 breken ende van tlicht beroeft werden. Daer sinte Barnaert 108 aldus of seit: Die oghen die boven [18b] der sonnen licht 109 Ga naar margenoot109-137blencken ende schinen, werden inden doot duuster. Tiende-110warf soe schijnt dat bitter wee ons Heren passie meer an die 111derde sinne des lichaemsGa naar voetnoot111, als in horen. Al sijn vier eer wort 112 belastert. Sijn oren werden mit blasphemie vervolt, die inden 113 hemel mit loven werden ghehouden. Si lasterden sijn ghebo-114ren edelheit, want die inden hemel was Gods soon ende inder 115 aerden vander coninghen gheslacht ende van eenre moeder-116Ga naar margenoot116maghet gheboren, soe seiden si: is dit niet Ioseph eens tim-117mermans soon ende hiet sijn moeder niet Maria ende sijn sijn 118 broederen niet mit ons; weten wi niet waen hi is? Si laster-119den sijn moghentheit, want in sinen naem soe waren hem alle 120 Ga naar margenoot120dinghen onderdaen. God hadden gheset boven alle sine hant-121wercken ende ghewelt ghegheven in hemel ende in aerde. Hier 122 Ga naar margenoot122seiden si of, dat hi ander luden behouden hadde, hem selven 123 en mocht hi niet helpen; ende wat hi anders had ghedaen, 124 was in des duvels macht ghesciet. Si lasterden sijn moghent-125heit ende waerheit, die ewich was ende van Gode ghecomen. 126 Want sijn woorden waren inder ewigher wijsheit soe ghefun-127Ga naar margenoot127deert, dat sulc seiden: Nie mensch en hevet also ghesproken | |
[pagina 75]
| |
128 Ga naar margenoot128als hi; sulc seide woorden des ewichs levens in hem te wesen. 129 Mer nu seiden si: hi had dat volck verleit mit woorden, van 130 Galyleen tot hier toe. Si vraechden [18c] hem van sijnre leer; 131 Pylatus vraechde nader wairheit, mer hi en woude soe lan-132ghe niet staen, dat hi daer of had moghen horen; si lasterden 133 sijn guetheit, die soe over-guet was, dat hem nie mensch en 134 Ga naar margenoot134badt, hem en wert ghegheven ende alle ghenade ende cracht 135 ghinc van hem, die die sieken ghesont makede. Si seiden, 136 Ga naar margenoot136dat hi van Gode niet en waer, mer een sonder ende een wijn-137Ga naar margenoot137-144drancker ende een vrient der publicanen. Elftewarf soe schijnt 138 die bitter wee ons lieves Heren passie meer an die vierde sin-139ne als ruken, doe si sijn aensicht vol spoghen, slijm van vulen 140 stanc, spekel, ende doe si hem onder die dode lichamen cruce-141den, daer veel blote, cale, stinckender hoofden laghen, als 142 inder historien staet ghescreven. Dit prophetierde die pro-143Ga naar margenoot143pheet Ezechiel, doe hi sach een acker vol doder luden benen, 144 daer die Gods soon op stont. Twalefte-warf soe schijnt dat bit-145ter wee ons Heren passie meer an die vijfte sinne, als smaken. 146 Ga naar margenoot146-150Want doe hem dorstede, scencten si hem dranc, ghemaect van 147 edic, galle ende mirre, opdat hi oec inder tonghen ghepinicht 148 Ga naar margenoot148wort. Dit had gheprophetiert David, doe hi seide: Si hebben 149 in mijnre spisen ghegheven galle ende minen dorst ghescenct 150 edick. 151Ga naar margenoot151-205Van die inwendige passie ons Heren. 152Die selve pijn ende wee, die ic uutwendelic an sinen lichaem | |
[pagina 76]
| |
153 heb bewijst, wil ic inwaert treckenGa naar voetnoot153, ende bewisen of [18d] 154 beduden, hoe hi mit bitter wee meer wert ghecruust heimelic 155 an sijnre sueter herten. Eerstwarf hoe sijn herte was vol vre-156sen ende anxte, want hi begonde te beven ende te ontsien ende 157 die vrese stont in hem op, doe hi sijn toecomende liden, dat 158 hem soude overgaenGa naar voetnoot158, begreep. Want als sinte Augustijn seit: 159 hi lach int aensichte mitten ghebede ende sprac: eye, nu selste 160 cortelic ghevanghen warden ende als een dief ghesleept, ende 161 ghetoghen als een mordenaer, ghebonden als een misdader, 162 bespoghen als een loghenaer, ghecruust als een mordenaer, dieGa naar voetnoot162 163 den doot sculdich is verordelt. Ende van deser vresen wert hi 164 couts bloits dropen zwetende ende van doots noet sieltoichde 165 hi, dat hi nauwelic sijn adem en mochte verhalenGa naar voetnoot165. Ander-166warf, hoe sijn herte was vol rouwen ende droefenis. Doe hi 167 voor alre menschen sonden woude voldoen, toechde hi ware 168 rou ende leet in sijnre herten, die ghenoech waren voor alle 169 sonden vol te doen. Ende sonderlinghe doe hi willichlic on-170sculdelic in sijnre meester eren woude liden, doe was sijn rou-171we meerre, want wie ontsculdelic lijt mit wil, die doghet meer-172re rouwen van herten, dan die yeghen wil van verdienden scul-173deGa naar voetnoot172 lijt. Alst guet te begripen is, want die sonden, daer hem 174 een mensch in sculdich weet, leit inder sielen ende ghift der 175 pinen recht. Ghelijc als die een mordenaer seide totten ande-176Ga naar margenoot176ren: wi nemen onser wercken [19a] loen, mer dese mensch 177 is onnosel. Ende boven al doe hi sijn lieve siel soude overghe-178Ga naar margenoot178ven, wert hi noch meer bedroeft, als hi selve seide: Mijn siel 179 is droevich hent totter doot. Derdewarve, hoe dat sijn hert | |
[pagina 77]
| |
180 was vol mededoghens ende iammer. Doe hi sach sijn lieve 181 moeder ende al sijn ander vrienden ende vrouwen, die hem 182 mit minnen hadden beseten ende navolchden ende an hem 183 gheloofden, dat die soe herteliken om hem bedroeft <waren> 184 ende soe groet misbaer dreven, doe iammerde hem hoorre 185 Ga naar margenoot185ende seide: Screyet niet op mi, mer op iu selven ende op iu 186 kinderen. <Voort doe hi sach, dat sine jongheren hem ver-187lieten, missaecten ende van vloghen, des hadde hi al te pijnlic 188 doghen.> Voert doe hi sach, dat soe menich mensche con-189fuustGa naar voetnoot188 werden in sijnre doet, want si waenden dat hi <met 190 glorien> dat lant van Ysrahel soude vrien, ende si saghen, 191 datmen hem soe leliken verdeden, doe worden si confuust in 192 hem selven van sijnre weghen. Voort doe hi sach, dat die ioden 193 Ga naar margenoot198soe veel an hem misdeden ende datsi daerof soe swaren plaghe 194 souden liden. Voort alre meest, doe hi oversach datGa naar voetnoot194 sijn iam-195merliken doot ende sijn hete bloet in soe menich mensche 196 verloren soude warden ende hem ondancsaemGa naar voetnoot196 wesen, doe dreef 197 hi in al sijnre herten die rouwe meest, als die propheet seide: 198 Die craften, die [19b] dorden hem als een testGa naar voetnoot198 in sinen live 199 ende sijn tonghe henc an sijn wanghen of clevede. – Aldus 200 heb ic dat eerste artikel der passien overghegaenGa naar voetnoot200, hoe dat hi 201 mit bitter wee, mit sware pijn buten anden lichaem ende bin-202nen ander herten was bevaen. Daerom seide die propheet 203 Ga naar margenoot203uut sinen monde: O, alle diegheen, die doer die weghe gaen, 204 merct ende siet of enighen rouwe die mijn ghelijc mach we-205sen. | |
[pagina 78]
| |
206Dat ander artikel als die ander cluft, die uter ghecruuster 207 passien ons Heren gaetGa naar voetnoot207, is hoe die heilighe siel Cristi versan, 208 datmen hem lelike smaetheit ende veel scaemten deden an, 209 die moghen wi mit veel teykenen mercken ende verstaen. 210Ga naar margenoot210-220Eerstwarf wert onse Heer Ihesus Cristus leliken mishandelt 211 inden hof van Oliveten. Daer ghinc Ihesus den ioden te moet, 212 doe si hem vanghen wouden. Ende hi vraechde hen wien si 213 sochten. Ende si seiden: Ihesum van Nazareth. Ende doe hi 214 seide: ic bent, vielen si achterwaerts om neder ter aerden. 215 Ende dit ghesciede driewarf. Ach, wat wonder was dat, dat 216 een stemme uuter verburghender Godheit die wrede, ghewa-217pende, vaerlikeGa naar voetnoot217 scare werpet neder inder aerden. Hoe sellen 218 si dan storten laghe int afgront, als hi sel sijn Godheit toghen, 219 ordelen ende regnieren, die dit doet, als hi sterven sel ende 220 Ga naar margenoot220gheordelt warden! In dier uren sprack Ihesus tot hem: Recht 221 als tot enen mordenaer sijt ghi uutghegaen mit zwaerden en-222de mit staven ende mit fackelen om mi [19c] te gripen. Dage-223ghelix heb ic bi u gheweest lerende inden tempel ende ghi 224 en hilt mi niet, mer dit is u macht der duusternisse; ende doe 225 sloghen si hoor handen an hem ende vinghen ende bonden 226 ende leiden tot Iherusalem. Hoe smadeliken datsi hem broch-227ten is guet te vermoeden, na datsi mit hem eynden, mer die 228 ewangelisten en hebben dair niet of ghescreven. Ic heb wel | |
[pagina 79]
| |
229 Ga naar margenoot229-234dicke ghelesen, hoe datten sulc toghen, sulc stieten hem, sulc 230 worpen neder, sulc staken die fackelen an sijn hooft ende barn-231den sijn haere. Alsoe datsi mit groten rumoere quamen tot 232 Iherusalem, alsoe dat Cristus onse Heer enen rechten voetstap 233 niet gaen en mochte. 234Ga naar margenoot234-236Anderwarf wert onse Heer leliken mishandelt ende mit veel 235 smaetheden bevaen, doe si in Annas huys quamen, daer si 236 Ga naar margenoot236-240hem vraechden van sijnre leer ende van sijn iongheren. Hi 237 zweech van sijn discipulen ende van sijn apostolen, want si 238 scandelic ghevloghen waren. Ende doe hi niet guets van hem 239 segghen en mochte, doe zweech hi dat quade; mer van sijn-240Ga naar margenoot240-245re leer seide hi, dat openbaer was. Dair wert hi mit kinne-241backslaghen gesleghen in sijn lieflic aensicht, daer die enghe-242len in begheren te scouwen; wart mitter ioden spekel bespo-243ghen ende die oghen, die boven die morghensterre licht 244 blencken, worden verdectGa naar voetnoot244. Ende die ewighe Wijsheit wert 245 gheheten, dat hi prophetieren soude: wie dat hem had ghe-246slaghen; ende noch vele ander verdriet, datsi hem deden an 247 ende blasphemie in hem seiden. [19d] Noch pleghen dese 248 blasphemie veel menschen te doen onsen Heer, als die gheen | |
[pagina 80]
| |
249 die die waerheit zwighen ende after rugghe stekenGa naar voetnoot249; of die 250 die quaetheit ende loghen voortset, dese bedecken ons Heren 251 aensicht; die van guede luden of heilighe menschen of vrome 252 mannen aftersprake doet of hem yet tot onneren seit, die be-253spuwet ons Heren aensicht. Die ieghen guede leer ende vaste 254 waerheit spreket, of die ieghens tghelove sprect of seit, die 255 blasphemiert Gode. Ende wie den armen ende onnoselen ver-256Ga naar margenoot256druct, die slaet onse Heer in sijn hals. Dit sijn diegheen die 257 anderwarf onsen Heer crucen ende sijns bloits sculdich wer-258den, als Sinte Pouwels seit. 259Ga naar margenoot259-269Derdewarve wart onse Heer smadeliken mishandelt, doe hi 260 in Cayphas huse ghebrocht wort, daer hi een groot boeck 261 voir hem ontsloet ende beswoer hem biden levenden God, dat 262 hi seide of hi Cristus die levende Gods soon waer. Ende als 263 onse Heer seide, datsi hem noch sien souden comen inden 264 wolken mit veel macht ende ghewelt ende die enghelen mit 265 hem, doe scoerde Cayphas sijn cleder ende seide, dat Ihesus 266 blasphemie Gode seide, lasterGa naar voetnoot266 ende scande. Daer si alle ge-267meenliken toe seiden, dat hi des doots sculdich waer. Doe qua-268men die mannen, die onsen Heer hielden ende speelden in 269 spotte mit hem. Dit rekenen die lerars al te groot, dat die 270 glori ende ere Gods woude confuust wesen, die ewighe wijsheit 271 bespot werden, die godlike waer- [20a] heit ghelochent woude 272 worden. Mer dat ghesciede om deser reden wil, dat hi soude 273 contrari mit contrari beteren. Die mensche sette hem ieghens 274 der eren Gods, doe hi sijn ghebode niet en was onderdaen; 275 ende oec sette hi hem ieghens die wijsheit Gods, doe hi weten 276 woude goet ende quaet; hi sette hem yeghens die waerheit 277 Gods, doe hi dat in twivel settede, dat God had ghesproken, | |
[pagina 81]
| |
278 doe hi hem toeseide: Op wat dach ghi die vrucht etet, soe 279 seldi sterven moeten. Hierom is dit al ghesciet, want anders 280 en stondet niet te beteren. 281Ga naar margenoot281-291Vierdewerve wort onse Heer leliken ghehantiert, doe hi in 282 Herodes palaes mit enen witten clede bespot wert voor een 283 dwaes ende waendeGa naar voetnoot282 dat hi niet gesont van sinnen en waer. 284 Doe hi hem boet, dat hi en vanden ioden woude verlossen, 285 den keiser presentieren ende grote staet verwerven, <dat hi 286 zweech>, - doe hi hem vriendeliken bat, dat hi hem enich 287 teiken ende mirakel woude laten sien ende dat veronwaerde 288 hi, - doe hi hem om veel saken vraghede ende hi daertoe 289 niet en antwoorde, verwonderde hem Herodes seer ende hil-290ten voor enen gheck, want nader werlt te verstaenGa naar voetnoot290, was dit 291 Ga naar margenoot291-300seer dwaesliken ghedaen. Die lerars vraghen hierop, waerom 292 dat onse Heer aldus stil sweech. Die eerste sake was, want si 293 niet waerdich en waren sijn antwoort te horen. Die an- [20b] 294 der was, want Eva ghesondicht had mit spreken. Die derde 295 was, want si al sijn woorden verkeerdenGa naar voetnoot295 ende qualiken ont-296finghen ende verstonden. Die vierde was, want hi die tijt sijnre 297 pinen niet en woude letten. Dit prophetierde David, daer hi 298 uut sinen monde seide: Ic heb stom gheweest ende ben ver-299oetmoedicht ende sweech van gueden saken ende mijn rouwe 300 is vernuwet. 301Ga naar margenoot301-308Vijftewarf wart onse Heer leliken mismaket ende spotteli-302ken mishandelt in Pylatus huus, daer si hem gheescelden an | |
[pagina 82]
| |
303 eenre calumpnen, daer si hem mit purpuren cledenGa naar voetnoot303, mit door-304nen croenden ende een riet gafGa naar voetnoot304in sijn hant voor een scep-305trum, daer si hem mede sloghen op sijn hooft, ende daer si 306 voer hem knielden ende seiden: wes gegruet, coninc der 307 ioden. Van deser manier heb ic voor een sonderlinge capittel 308 Ga naar margenoot308-324of ghescreven. Hierop vraghen die lerars, waerom Pylatus 309 vraechde om die wairheit, wat si waer; ende niet en verbeide 310 der antwoorde? Die eerste sake is, want hi na die waerheit 311 niet en ordelde; al wast dat hi sijn rechtGa naar voetnoot311 vander wairheit 312 began, hi en bleef daer niet in staen. Ende daerom wasset 313 billix, dat hi die antwoort der wairheit niet en soude ont-314faen. Die ander sake is, want hem quam inden moet van des 315 Paesschens ghewoent, hoemen den ioden enen ghevanghen 316 quijt soude laten. Ende daerom [20c] ghinc hi haestelic weder 317 uut ende vraechde hem: wie si hebben wouden van Ihesu of 318 van Barrabam. Die derde sake was: die ioden maecten soe 319 groten gherucht voir die vierscaer ende hi wert so nairstelic 320 gheroepen, dat hi haestelic is tot hem uutghegaen ende en 321 heeft die waerheit noch niet verstaen. Die vierde saec was, 322 want hem docht dat die vraech soe hoech was, datsi wel be-323hoefde langhe tijt te ontbinden ende hierom en dorste hi dier 324 Ga naar margenoot324-332questien niet langher onderwindenGa naar voetnoot324. Mer Nycodemus seit: Doe | |
[pagina 83]
| |
325 hem Pylatus vraechde, waen hi waer, seide Cristus: hi waer 326 ghecomen daer-om in die werelt een ghetuuch der wairheit 327 te gheven. Doe sprac Pylatus: wat is die waerheit? Cristus 328 seide hem: die waerheit is vanden hemel. Ende Pylatus 329 vraechde hem: Is die wairheit niet inder aerden? Cristus 330 sprac: hoe mocht die wairheit wesen inder aerden, die 331 verordelt wart vanden ghenen, die macht hebben inder 332 aerden. 333Ga naar margenoot333-347Sestewarf wert onse Heer leliken ghehantiert, als doe hi 334 naect inden cruus hinc, daer hem die princen ende vorsten be-335spotten ende seiden: Is hi coninc der ioden of coninc van 336 Ysrahel, hi clym neder vanden cruce ende wi gheloven hem! 337 Die phariseen ende scriben bespotteden hem ende seiden: 338 Ander luden heeft hi gheholpen ende ghesont ghemaect, hem 339 selven en mach hi niet helpen noch behouden. Die papen 340 bespotteden ende riepen: Wach, dwaes, die den tempel Gods 341 brect [20d] of nederwerpt ende binnen drien daghen weder 342 optymmert. Dat ghemeen volc scuddeden hoer hooft ende sei-343den: Hi gheloofde in Gode, hi verlos hem nu, of hi wil, want 344 hi heeft gheseit: Ic ben die Gods soon. Die mordenaer, die 345 an sijnre siden hinc, blasphemierde ende seide: Bistu Cristus, 346 soe behoude di selven ende oec ons. Dese woorden ende veel 347 Ga naar margenoot347-350ander desghelijc seiden si spottendeGa naar voetnoot347 in hem. Onder al dese 348 woorden toecht onse lieve Heer sijn verduldicheit, hi leert 349 mitten wercken die oetmoedicheit, hi vervolt die ghehoersaem-350Ga naar margenoot350heit ende volbrocht die minne. Als Paulus seit: Cristus hevet | |
[pagina 84]
| |
351 inden cruus exempel der doghet bewijst ende ghelaten, des 352 wi na sellen volghen. 353Ga naar margenoot353-370Sevendewarf wart onse heer Ihesus leliken hantiert ende 354 smadeliken ghehandelt, doe die ioden sijn siel mit ghewelt 355 sochten op drie steden sijns lichaems, daer si ymmer in een 356 wesen most. Als in sinen hoofde, doe si hem mit doornen-357tacken sijn breyn ende harnenGa naar voetnoot357 ende voorhoeft doirbraken. 358 Voirt in sinen bloede, doe si hem ghecelden over al sijn lijf, 359 dat hi vanden bloet drope. Want die siel, als in Levitico staet, 360 inden bloede woent. Voort in sijnre herten, doe si mit een 361 speer lieten opbrekenGa naar voetnoot361 sijn borst, daer te hant cout water ende 362 heet bloet uutvloeyet. Dit hebben si al daerom ghedaen, waer 363 sijn siel inden hoefde of inden bloede of inder herten, si en 364 conde hem niet ontgaen. [21a] Ieghens dese drie smaetheden, 365 diese dus an sijn siel hebben bewiset, soe doen wi een gueden 366 Vridaghe drie voetvallen, daer wi hem mede aenbeden, drie-367warf eren ende Agyos ende o Theos yschiros singhen. Dat be-368duut: teyken des hoefts, leven des bloets, fonteyn der herten, 369 welcke drie prise die drie versmaetheden verwandelen in eren. 370 Aldus heb ic dat ander artikel ons Heren passie vertelt, hoe 371 sijn siel overdochte, dat hi mit leliker versmaetheit ende 372 Ga naar margenoot372scaemt was verlaghet. Als die propheet seide: Ic en heb mijn 373 aensicht niet ofghekeert vanden ghenen diet bespoghen, las-374terden ende bestraften. 375(Tertius arti<culus>) Die derde artikel. Als die derde 376 cluft, die uter ghecruuster passien gaet, is hoe die ghebenedide | |
[pagina 85]
| |
377 Godheit ons Heren die orbaerlike vrucht ende salicheit der 378 passien woude verwarven. Ende die moghen wi mit veel reden 379 Ga naar margenoot379-389mercken. Eerstwarf, want die passie ons Heren was die alre 380 ontfanclicste wise die toorne Gods mede te versoenen. Want 381 God te sterven <die> mensche was gheworden, was een ghe-382noech voldoen voor al onse sonden. Als Paulus seit: Hi heeft 383 hem selven overghelevert een offer Gode. Sinte AugustinusGa naar voetnoot383-388 384 die seit, dat Cristus was die priester, <die offerde; die of-385ferhande die men offerde; God selve dien men offerde; 386 <die> tempel daer men in offerde; <die> mensche daer 387 men voer offerde; ghenade ende salicheit, daer <om> men 388 offerde.> Dit is die offerhande Gods, een bedroeft gheest 389 ende een berouwet herte, dat God niet versmaden en sel. 390Ga naar margenoot390-396An- [21b] derwarf soe schijnt die vrucht sijnre passien, in- | |
[pagina 86]
| |
391 dien datsi was die alre bequaemlicste wise van medicijn des 392 menschen siect mede te arsediën. Want als Adam wart ghe-393maect inden Maerte op enen Vridach, also wert Cristus mensch 394 ende starf in sulcker tijt opten selven dach ende starf anden 395 selven hout, daer Adam in misdede, als inder grixer historien 396 Ga naar margenoot396-405staet. Cristus onse heer had mit sijnre passien alle manieren 397 van siecten te boeten. Mit eten, doe hi xl daghe ende xl nach-398ten vastede; mit zweet, doe hi coudes bloets dropen vandes 399 doots anxt zwetede; mit latenGa naar voetnoot399, doe hi sijn handen ende sijn 400 voeten mit naghelen liet openen; mit poycien, doe hi inden 401 cruce edic dranc mit gal ghemengt; mit plaeysteren, doe sijn 402 aensicht bespoghen wert ende mit enen doeck liet decken; 403 mit electuarienGa naar voetnoot403, doe hi gaf sijn vleische in spijs ende sijn bloet 404 in dranck sinen iongheren. Aldus seide David: hi heeft sijn 405 woort ghesent ende ghesont ghemaect. 406Ga naar margenoot406-426Derdewarf so schijnt die vrucht sijnre passien an ghelike 407 beteringhe onser sonden. Augustinus die seit: Die eerste men-408sche Adam wert doer enen wive bedroeghen, die nuwe Adam 409 wart van eenre ioncfrouwen gheboren; een mensch verlossede 410 die menschen, stervende alle die sterflic sijn, pijnlic alle die 411 verdient hadden pijn. Ambrosius seit: Adam was ghemaect | |
[pagina 87]
| |
412 van aerde, die nye gheploecht en wert, Cristus was ghemaect 413 uut eenre ioncfrouwen, dair nye man an en gheraecte; Adam 414 was naden [21c] beelde Gods ghescapen, Cristus die was 415 eyghentlic dat beelde Gods selve, dat alle ander beelden conde 416 maken; Adam sondichde mit dwaesheden, Cristus beterdet 417 mit wijsheit; Adam sondichde mit hoemoet, dat hi Gode ghe-418lijc woude wesen, Cristus beterdet mit oetmoet ende verne-419derde hem went inder aerden; Adam was ongehoirsaem ende 420 ghinc totten boem, Cristus was ghehoirsaem hent inder doot; 421 Adam sondichde mit sueten smaec des appels, Cristus beterdet 422 mit bitteren smaec der gallen; Adam starf ende wi mosten al 423 mit hem sterven, Cristus starf ende wi sellen al mit hem le-424ven; Adam nam die vrucht, die hi niet en had bearbeit, Cris-425tus brocht weder, dat hi niet en had beroeft. Aldus in yghe-426liker wijs heeft boven waerde Cristus voor ons vol ghedaen. 427Ga naar margenoot427-442Vierdewarve soe schijnt die vrucht sijnre passien an dat hi 428 alle sonde mit sijn liden woude of nemen. Hi verdreef die ho-429vaerdicheit mit neighen sijns hoofts anden cruce, recht of hi 430 die titel woude vlien, daerin ghescreven stont: Coninc der 431 ioden. Hi nam of die hate ende nijt mit wide uutreiken sijnre 432 handen ende armen, recht of hi mit cleppenGa naar voetnoot432 ende omhelsen 433 ons allen woude ontfaen. Hi nam of die ghiericheit mit sijns 434 selfs overgheven, want hem in sinen doot niet en is ghebleven. 435 Hi nam of die traecheit, want hi willich volchde die passien 436 ende zweech dicwijl, alsmen hem vraechden, opdat hi die tijt sijns lidens niet [21d] en lettede. Hi nam ons of die toerne | |
[pagina 88]
| |
438 mit dat hi voor den ghenen badt, die hem cruusten. Hi nam 439 of die gulsicheit mit dat hi sinen dorst mit edic ende gal ende 440 myrre lesschede. Hi nam of die oncuuscheit mit dat hi al sijn 441 lichaem liet mit gheeselen doerslaen ende coudeGa naar voetnoot441 ende dro-442ghede mitten dode inder pinen merrede. 443Ga naar margenoot443-449Vijftewarf so schijnt die vrucht sijnre passien an dat hi ons 444 daermede alle duecht ende guet heeft gheleert van gehoir-445saemheit, van gheduldicheit ende oetmoedicheit, van wijshe-446den ende van minnen. Hi stont voor den rechter, doemen hem 447 loghentlick wroechden, ende zweech mit gheseghen hoofde 448 ende mit ghesatighen moede, mit nedergeslaghen oghen inder 449 aerden, bereit alle liden, slaghen, smaetheit te draghen. Ende 450 als hi inden cruce is gheheven, soe machmen menighe sueti-451cheit der minnen an hem vernemen, want dat minnen beelt 452 trect die siel lichtliker ende houtse sekerliker ende verblijtse 453 ghenoechliker. Ende daer hi der naturen lust sijns lichaems 454 Ga naar margenoot454-460uutgaetGa naar voetnoot454, vintmen dat die godlike duechden claerre staet. Als 455 daermen hem naect ontclede, leren wi claerliken te biechten; 456 daermen hem naghelt, leren wi ons penitencie an te blivenGa naar voetnoot456; 457 daer hi sijn cruus draecht, leren wi in verduldicheit te liden; 458 daer hi ghecroont wert, leren wi hoop tot onser salicheit boven 459 onse herte te draghen; daer hi sijn siel over ghift, leren wi 460 alle dinc [22a] doer hem te versmaden. Dit leerde God Moy- | |
[pagina 89]
| |
461Ga naar margenoot461sen, doe hi seide: Doch alle dinc naden exemplaer, dat di 462 inden berch vertoocht is. 463Ga naar margenoot463-482Sestewarf soe schijnt die vrucht sijnre passien an dat hi 464 mit sinen ghecruusten doot onse helsche viant, den bosen 465 gheest, heeft vromelic verwonnen. Iob vraghede: En mach-466men den serpent Leviathan mit enen henghel niet vanghen? 467 Die henghel was dat cruus, dat aes was die menscheit. Ende dit 468 was al verburghen ende verhuut onder die cracht der godheit. 469 Die duvel quam opten henghel des cruus sitten ende woude 470 naden aes der sielen wachten ende wart self daer mede ghe-471vangen ende ghesloten inder wildernisse, beteikent ende bese-472ghelt mitten signetGa naar voetnoot472des heilighen cruus. Noch is een ander 473 manier, dair die viant mede wert inder passien verwonnen. 474 Eva had die sonde vanden duvel gheleent ende gheborcht, doe-475se ieghens Gods gheboden sijns quaets anbrenghensGa naar voetnoot475 ende raet 476 consentierde ende volchde. Si gaf hair eyghen beseghelde 477 hantvesten dair op, doe si hoor handen totten verboden spijs 478 stac, si settede dair toe borghe ende onderpande, doe si Adam 479 dede die selve spijs mede handelen. Ende bovenal so is haer 480 scout in menighen iaren te woecker uutghestaen, sonderGa naar voetnoot480 481 yeghen alle dese sekeringe, borchtocht ende scoutGa naar voetnoot481, heeft Cris-482tus mit sijnre passien vol ghenoech ghedaen. Dat gheleende | |
[pagina 90]
| |
483 pant als [22b] die sonde is wederghegheven, doe die doot 484 die sonde dode; die hantvesten sijn weder overgegheven, doe 485 Cristus sijn armen wide ontspreide inden cruus; die borghe 486 is gequijt, doe die ontsculdich wert ghelevert; ende die 487 woecker is verwonnen, want wi nu alle daghe nuwe vruchten 488 Ga naar margenoot488leveren ghelovigher sielenGa naar voetnoot488 inden hemel. Dit is dat Paulus 489 heeft bescreven, dat die Vader sijn eyghen Soon niet en heeft 490 ghespaert, mer voor ons allen heeft hi hem overghelevert ende 491 mit hem ons alle dinc ghegheven. 492Ga naar margenoot492-516Sevendewerf soe schijnt die vrucht sijnre passien an dat hi 493 ons daghelicx alte ghenadelic mit sinen liden ons visitiert. Hi 494 ontfunct onse minne mit sijnre passien, dat wi hem mit trou-495wen ende mit lieften ancleven. Die figuer wijst ons Davids 496 minne ende Ionathas, want doe hi sijn cleder uut dede ende 497 gafse David an te trecken, creech hi hem also lief als een 498 moeder haer enich kint. Hi ghift ons in sijnre passien moet 499 ieghen die sonden ende bose gheesten te striden. Die figuer 500 wijst ons Machabeus' strijt, dairmen den olifanten toechde 501 bloet van moere, dat is sap van dier vruchten, ende starctse 502 te stride. Hi ghift ons in sijnre passien ghesontheit ieghen die 503 wonden onser consciencien. Die figuer wijst ons dair, dat die 504 kinder van Ysrahel ghesont werden inder woestinen vander 505 wonden, die hem die vuerighe serpenten hadden ghebeten, als 506 si anden metalen serpent saghen. Hi verleent sue- [22c] ticheit 507 in onsen liden ende der werelt onsalicheit. Die figuer wijstetGa naar voetnoot507, | |
[pagina 91]
| |
508 dat die propheet mit een hout dat bracke water suet maecte, 509 doe hijt daer inleide. Die passie leide ons over die iammerli-510ken dale ende bitter leven deser tijt. Die figuer wijst, dat 511 Moyses mit sijn roede dat volc van Ysrahel leide over dat 512 roede meer in dat lant van beloften. Die passie ons Heren 513 slutet ons op die poorten des hemels, op dat wi daer in mo-514ghen comen. Die figuer wijstet daer, dat die propheet Ysaias 515 sach dat hi Davids slotel had op sijn scuder, hi sloet endeGa naar voetnoot515 516 niement anders en dede op. 517Ga naar margenoot517-524Om al dese voirnoemde vrucht ende salicheit, die ons uter 518 passien ons liefs Heren ghescien, is dat ons Sinte Augustijn 519 seit: laet ons verwonderen, loven, minnen ende aenbeden die 520 passie ons liefs Heren, die ons heeft ghebrocht vander ellende 521 tot onsen lande, van screyen tot vroechden, van duusternisse 522 tot claerheit des ewighen lichts, vanden doden totten ewighen 523 leven, dat ons Cristus onse heer, die om onse wil ghestorven 524 is, moet ons allen verlenen ende gheven. Amen. |
|