Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc

(1937)– Dirc van Delf– rechtenstatus

Regelnummers proza verbergen
Dat - LI - capittel is vanden overscoenre glorioseliker verclaringe der transfiguracie ons Heren Ihesu Cristi. 4Ga naar margenoot4-27Doe onse heer Ihesus Cristus, waer God ende mensche, hier 5 op aertriken was ende die godheit bleef inder menscheit ver-6burgen na radeGa naar voetnoot6 der ewigher wijsheit, woude hi sijn gebenedide 7 godheit tonen ende openbaren, ende nam mit hem op uut alle 8 den anderen iongheren Petrum, Iacobum ende Iohannem, sijn 9 alre liefste ende leide se in enen hogen berge ter zijdenGa naar voetnoot9. Ende 10 in sinen gebede wart hi voer hem transfiguriert ende sijn aen-11gesicht verscheen blinckende als een sonne ende sijn cledere 12 worden wit als een snee. Ende hem openbaerden Moyses en 13 Helyas mit hem sprekende. Peter, doe hi dit sach, sprac hi tot 14 Ihesum: Heer, hier is guet te wesen; laet ons hier maken 15 [90d] drie tabernaculen, di een, Moysi een ende Helye een. 16 Hi en wist niet, wat hi seide. Daer hi aldus sprekende was, 17 sich, daer quam een scone, coele, lichtende wolke ende be-18sceemdseGa naar voetnoot17 al, als een paulioenGa naar voetnoot18, ende een stemme brack uut den 19 wolke ende seide: Hier is mijn lieve Soon, daer ic mi wel heb 20 in behaecht; den sel ghi horen. Doe dit die iongeren verna-21men, vielen si neder in haer aensicht ende ontsagen hem seer. 22 Ihesus quam ende roerdse ende sprack: wee<s>t niet ver-
[pagina 395]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 23 vaert. Ende doe si die ogen opsloegen, doe en sagen si niement 24 dan Ihesum alleen. Ende als si vanden berghe neder clommen, 25 geboet hem Ihesus ende seide: siet daer toe, dat ghi niemant 26 dese visioen en seggen, eer des menschen soon verresen is van-27der doot. Dit is die rechte hystorie nader letter, als die ewan-28gelisten hebhen op-ghescreven, daer die lerars der heiliger ker-29cken menige suverlike questi ende vrage op lesen. 30Ga naar margenoot30-49Die eerste questi is, waer-om onse heer Ihesus Cristus in 31 sinen leven hem woude verclaren ende van sijnre godheit 32 transfiguriert wesen? Die eerste sake is nader letter. Want daer 33 Cristus soude so smadeliken doot liden an den cruce van ge-34hoorsamheit sijns Vaders, so wast billick, dat hi voer sinen 35 doot eer ontfangen soude der verclaringe, daer hem die Vader 36 Ga naar margenoot36dancknaem an bewijsdeGa naar voetnoot35, ghelijc als hi seide: Ic heb di ver-37claert ende ic sel di noch verclaren. Die ander sake was naden 38 gelove. Had onse heer hem niet verclaert bi sinen leven, so 39 haddet ge- [91a] schenen, dat hi een puyr mensche alleen ghe-40weest hadde, ende dat hadde onse gelove seer geslappet. Hier-41Ga naar margenoot41om wert hi verclaert, gelijc als hi selve seide: opdat ghi beken-42nen, dat ic bin inden Vader ende die Vader in my ende die 43 Vader ende ic sijn één. Die derde sake was nader duecht. Hi 44 hadde te voeren sinen iongeren geseit, dat hi den cruusten 45 doot liden soude, ende dair was hoer herte soe seer of weder-46slagenGa naar voetnoot45 in druck om sijnre liefte wille, daer si node of hadden 47 gesceiden. Hier om woude hise mit sijnre verclaringe weder 48 Ga naar margenoot48verbliden, gelijc als hi selve seide: Ghi selt miGa naar voetnoot48 sien ende iu 49 herte sel verbliden.
[pagina 396]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 50Ga naar margenoot50-67Die ander questi is, waer-om dat Cristus sonderlingeGa naar voetnoot50 dese drie 51 drie iongeren mit hem tot sijnre transfiguracie op nam? Die 52 eerste sake is nader letter, als Hylarius seit: Want van drien 53 Noes kinder, die inder arken voer die vloet behouden bleven, 54 so sijn alle menschen in Asya, Europa, Affrica in drien deel 55 vander werelt gecomen, in een teyken dat uut veel volcs luttel 56 sijn vercoren. Die ander sake is naden gelove, als Iohannes 57 Crisostomus seit: want si beteikenden die heilighe Drievou-58dicheit die werclikenGa naar voetnoot58 ander transfiguraci getoocht wert: die 59 vaderlike macht bi Iacobum, want hi beduut een ondertreder, 60 des Soons wijsheit bi Petrum, want hi beduut die bekentnisse, 61 des heiligen Gheests guetheit bi Iohannem, want hi beduut die 62 Ga naar margenoot62genade. Aldus seit Salomon van hem: In drien heeft mijn 63 geest behagen. Die derde sa- [91b] ke is nader duecht, als 64 Rabanus seit, want dese drie iongeren waren die vorbaerste 65 voer hem allen ende hi plachse in merkeliken sakenGa naar voetnoot65 mede te 66 nemen, als doe hi des archisynagogen dochter vanden dode 67 Ga naar margenoot67-69verweckede. Ende Peter beteykent die prelaten om sijnre leer 68 wille, Iacob die gelovigen om sijnre heilicheit wil, Iohannes 69 die Godscouwende heiligen menschen om sijnre reynicheit wil. 70 Ga naar margenoot70Also seide Ezechiel: In Davids, Iacobs, DanielsGa naar voetnoot70 rechtvaer-71dicheit sellen die zielen behouden werden, want si dese drie 72 state beteykenen.
[pagina 397]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 73Ga naar margenoot73-101Die derde questi is, waer om dat hi mit desen drien toech 74 op in enen hogen weldigen berghe ter ziden uut? Die eerste 75 sake is nader letter, want dese berch seer hoech ende starck 76 is, suverlic ende vruchtbaer, mit veel genuechten begaeft, als 77 ic voerseit hebbe vanden heiligen lande; sijn naem hiet Thabor, 78 dat beduut: hi coemt mit lichte. Wast nu niet wel billick, dat 79 hi sulken licht berch vruchtbarich, hoech ende starc vercoes, 80 daer hi sijn lichtschinigeGa naar voetnoot80, overscone, suete, godlike verclaringe 81 soude togen, ghelijc als David seide: Ach <hoe> suet is dijn 82 <h>ofGa naar voetnoot81, dijn stede, dijn tabernakel, heer der duechden. Die 83 ander sake is naden gelove. Hier voermaels waren die leliche-84den der sonden gecomen doer die lucht anden hemel ende God 85 wiessche of mit regen. Nu waren si gecomen <i>n die dale 86 an die berghe. Hier-om soe woude hi in den berghe clymmen, 87 want in reynen steden moetmen God scouwen. [91c] Sibilla die 88 heydenssche prophetissa seide den burgheren van Romen toe: 89 laet ons gaen uuten dalen, die vol onsuverheden sijn iuwer son-90den ende clymmen inden berge, dan sel ic iu dat toecomende 91 wonder togen. Die derde sake is nader duecht, want doe Cristus 92 die achte salichede sinen iongeren woude leren, clam hi op 93 inden berghe. Daer-om, want hi nu die toecomende glorie 94 sijnre verrisenis ende des ewighen levens woude toghen, began 95 hi inden berge te clymmen ons ter leer; als wi hoge, hemelsche 96 dingen willen scouwen ende kennen, so moet wi <v>an deser 97 aerdscher lust mit minnen warden vervreemt ende verheven, 98 Ga naar margenoot98als die propheet seit: Verhef dijn ziel ende God van Syon sel
[pagina 398]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 99 dy verschinen. In welcken teyken Moyses, doe hi die ewe ont-100fangen soude, clam hi toe Gode inden berge, daer hi hem 101 toechde alle guet. 102Ga naar margenoot102-109Die vierde questi is, wat properliken na der waerheit is die 103 heilige transfiguracie, daer hem Cristus an verclaerde? Daer 104 antwoorden die lerars toe aldus: Eerst sinte Augustinus seit, 105 dat die godheit in Cristo was verhoudenGa naar voetnoot105 ende bedect mitter hant 106 Gods ende doe liet hise vloyen ende dringen inder sielen craf-107ten ende voort doer die synnen des lichaems, ghelijc als die 108 een venster op-dede ende die sonne liet inden huse schinen, of 109 gelijc als die sonne doer den wolken tot ons schijnt. Aldus 110 wert voer figuriert mit der arken des testaments, daer die glorie 111 Ga naar margenoot111Gods op verscheen doer nevel ende wolke. Sinte Iheronimus 112 seit dat Cristus in sijnre trans- [91d] figuraci die eerste forme 113 sijns aensichts niet en verloes of bedecte, sonder van mirakel 114 ghesciede die wandelinge in sinen lichaem na godliker aert, 115 die wert openbaert, als inder boeck der ewiger wijsheit is 116 Ga naar margenoot116 Ga naar margenoot116-122bescreven: Hi is een glans des ewigen lichts, een spiegel son-117der smet, een beelde sijnre maiesteyt. Sinte Thomas van Aqui-118nen seit, dat die claerheit der transfiguraci was die weselike 119 claerheit der ewigher glorien, daer hi in verrees ende sittet 120 ter rechter hant sijns Vaders, die alle tijt was mit sijnre
[pagina 399]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 121 menscheit één, mer <hi> nu ons betoechdeGa naar voetnoot121, op-dat ons van 122 begheerten daer na soude verlangen <doen> crighen. 123Ga naar margenoot123-140Die vijfte questi is, waer om dat Moyses ende Helyas son-124derlinge bi onsen heer Ihesum Cristum openbaerdenGa naar voetnoot124? Die eer-125ste sake is nader letter, want dese twee waren die vorbaerste 126 propheten inder ewe, die doe bi hem quamen als bi den mees-127ter der ewen des ouden testaments ende nuwen te betugenGa naar voetnoot127. 128 Want die Vader openbaerde inder stemmen, die heilige Gheest 129 inden wolken. Helyas uuten paradijs, Moyses uuten vorburch 130 der hellen. Die ander sake was naden gelove, want Cristus 131 betoochde in sijnre transfiguraci die formeGa naar voetnoot131 der glorien, daer hi 132 alle levende ende dode sel in oordelen. Hier om quam Helyas, 133 die leefde, ende Moyses, die doot was, hem onderdanicheit te 134 bewisen, dat alle dinc waren in sinen gebiede, want hi die alre 135 dingen werkerGa naar voetnoot135 was. Die derde sake is nader duecht, want Cris-136tus woude sijn iongeren an hem twee leren, dat [92a] si sacht-
[pagina 400]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 137moedich souden wesen als Moyses, die de guedertierenste man 138 was in alle der werelt, en souden wesen erentrijckGa naar voetnoot137 die loof Gods 139 voir te setten ende te breyden, als dede Helyas, die als een 140 bloskerendeGa naar voetnoot140 vuer opstont ende brack die altaren der afgoden. 141Ga naar margenoot141-157Die seste questi is, <wat> dese twee propheten te samen 142 mit Cristo mochten spreken? Die eerste reden waren, hoe Iheru-143salem soude belegen worden, verhonghert ende verdeluwet, 144 ghelijc alst gesciede onder Tytus ende Vespasianus tiden, die 145 so groten noot den ioden aen-deden, datsi eens ezels hooft om 146 hondert sware sulveren penningen vercoften, die vrouwen haer 147 kinder brieden ende aten ende dertich ioden om enen penninck 148 vercoften. Die ander reden waren van Antykerst, wanneer dat 149 hi comen soude ende hoe <si> hem teghen staen souden, 150 Enoch ende Helyas, ende hem verwinnen, hoe die werelt ver-151nyen soude ende eynde nemen, ende wanneer dat Cristus ten 152 oordel soude comen, ende die teyken, die voorlopenGa naar voetnoot152 sellen. 153 Die derde reden waren van Cristus passie ende sinen cruusten 154 doot, hoe hi verrisen soude, die vaderen uuten voorburch der 155 hellen verlossenen, sinen heiligen Geest nedersenden, die werelt 156 inden kersten gelove bekeren, ende vander innicheit der heili-157gen ende van horen miraculen. 158Ga naar margenoot158-171Die sevende questi is, waer om sinte Pieter seide, dat daer
[pagina 401]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 159 guet wonen waer, drie tabernaculen te maken, hem [92b] sel-160ven vergat ende niet en wist wat hi seide? Die eerste sake is 161 nader letter. Cristus had hem te voren geseit, hoe dat hi gevan-162gen, gebonden, geslagen, bespogen ende ghecrucet soude war-163den. Hier-om docht hem guet daer te wesen, want die stede 164 zekerGa naar voetnoot164 was ende want Helyas dat vuer vanden berge dede 165 comen ende des conincs Achabs ghesinGa naar voetnoot165 dede verbarnen. Moyses 166 plach mit Gode te spreken ende inder glorien verburgen te 167 bliven, aldus woude Peter der ioden lage uut comen, bi siden 168 inden berge tabernaculen tymmeren, als die kinder van Ysrahel 169 inder woestijnen ende also verburgen bliven. Mer also en soude 170 dat menschelike geslacht niet verlost werden; daer om en wiste 171 Ga naar margenoot171-181hi niet wat hi seide. Die ander sake was naden gelove. Peter 172 hadde alle dinc om Cristus willen after gelaten ende hem na 173 gevolghet, also dat hi hongher, dorst, hetten, coude lee, moede 174 wert, also dat hi dat coorn van den velde at ende ghien eygen 175 woning en hadde, noch stadt, ende want hi nu bedect wert mit 176 eenre coelre, luchtige wolken in enen sconen berghe, daer hi 177 een drope des ewigen levens smakede, so hadde hi gaern een 178 palaes ghetymmert ende gebleven, mer dat en mochte niet 179 wesen. Doer liden ende pijnen moet wi doer gaen ende sterven 180 den doet, sel wi die glorien scouwen. Hier-om en wiste hi niet
[pagina 402]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 181 Ga naar margenoot181-190wat hi seide. Die derde sake was naden gelove. Hi hoorde des 182 Vaders stemme, hi sach den Gods Soon ende hi was bevanghen 183 mitten wolken des heiligen Geests [92c] ende mitter heiligher 184 Drievoudicheit begrepenGa naar voetnoot184. Naerre en quam nye sterflic man der 185 godheit an, hem genuechde sijn drie redelike craften als wille, 186 verstandenisse ende gedachte hem tabernaculen te maken, want 187 hi voelde dat hem wel was, daer God mede woende. Mer want 188 wi hier alleen genade hebben van Gode ende niet die glorie, 189 die hi gheven sel inden lande der levende, hier-om en wist 190 Peter niet wat hi seide. 191Ga naar margenoot191-218Die achte questi is, waer om die hemelsche Vader uuten 192 wolken sprack: Hier is mijn lieve soon, daer ic mi wel in 193 behaecht hebbe? Die eerste reden is nader letter, want God onse 194 heer plach in dat oude testament in wolken ende inder lucht 195 den kinderen van Ysrahel toe te spreken, datsi oec daervoer 196 Ga naar margenoot196vervaert waren, doe si seiden tot Moyses: Spreck ons toe ende 197 Ga naar margenoot197niet die Heer, op-dat wi niet en sterven. Doe seide God: Ic 198 sel hem enen senden, die mit hem spreke, ende den sellen si 199 horen als mi. Op-dat God bewijsde, dat Cristus onse heer die 200 gheen waer, so sprac hi dese woorde tot hem uuten wolken. Die 201 ander saken is naden gelove. Cristus onse heer hadde aen hem 202 een wolken menscheliken lichaems, daer die Gods Soon onder 203 bedect was ende der werelt onbekent. Daer om sprac die Va-204der uuten wolken dese woorde: Hier is mijn lieve soon, den 205 ic voer tijt ende ewicheit uut mi selven ghewonnen hebbe, 206 ghelijc in macht, glorien, wesen ende wille, daer ic die werelt 207 doer ghemaect hebben ende [92d] ghesat erfnaem des gheme-208nen guedes, <den ic> inder werelt ghesant hebbe om dat 209 menschelike geslacht te verlossen; daer om sel ghi en horen.
[pagina 403]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 210Ga naar margenoot210-213Die derde reden is nader gheesteliker duecht ende waerheit. 211 Want di ewe Gods ende propheten noch onder die wolken was 212 der figurenGa naar voetnoot212 ende dat ewangelium soude verscinen als een sterre 213 uut den hemel, overmits den lichtdragher Cristum, die verlich-214Ga naar margenoot214tende is alle menschen, want liber sapiencie van hem seit: Hi 215 is scoenre dan die sonne ende boven alle scickenisseGa naar voetnoot215 der star-216ren, biden lichte ghelijct is hi eer gevonden, die verlichten 217 sel verburghenheit der duusternisse ende openbaren alle raet 218 der herten. Daer om sprac die Vader dese voorseide woorde. 219Die negende questi is, waer om die iongeren neder vielen 220 in haer aensicht, doe si dese lieflike woorde des Vaders hoor-221Ga naar margenoot221-226den? Die eerste reden is nader letter, als Remigius seit: In 222 den scrifturen vint men dat die heiligen in haer aensicht pla-223gen te vallen, want het is billick, dat hem een veroetmoedicht 224 onder die moghende hant Gods; ende die sondige quade men-225schen plagen afterwert over op den rugghe te vallen, want 226 Ga naar margenoot226 Ga naar margenoot226-233David seit: Verre is vanden quaden salicheit. Die ander reden 227 is naden gelove: doe si des Vaders stemme hoorden, die mit 228 énen woorde hemel ende aerde sciep ende mit énen woorde 229 alle die werelt oordelen sal, doe en wast niet vreemde, dat si 230 hem ontsaghen, want hi woude voer sijn Soen antwoorden en-231de tuuch gheven tot een teyken, dattet sijn hoochste [93a] 232 wille was, dat wi sijns raetsGa naar voetnoot232 souden leven; billick wart datsi 233 Ga naar margenoot233-239ghehoorsaemlick dat ontfinghen ende inder aerden vielen. Die 234 derde reden is naden gheest. Peter woude die verburgen saken
[pagina 404]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 235 Ga naar margenoot235der godheit hem onderwindenGa naar voetnoot235. Ende Paulus seit, dat die onder-236soeker der maiesteit Gods wart verdrucket vander glorien, 237 want die menschelike crancheit en mach dat hier niet liden. 238 Daer om vielen die iongeren neder in enen teyken ware gela-239tenheitGa naar voetnoot238 te gronde an die ewige wairheit Gods. 240Ga naar margenoot240-259Die tiende questi is, waer om dat onse heer Ihesus den ionge-241ren verboetGa naar voetnoot241, datsi die visioen niet seggen en souden voor sinen 242 doot? Die eerste reden is nader letter. Salomon seit: Love den 243 man na sijnre doot, maken groot als hi sijn werke besloten 244 heeft. Men sel in allen gueden wercken ende gracien die waer-245likeGa naar voetnoot244 ijdel eer scuwen ende vlyen, want si is een wint, die die 246 genade Gods als asch ende pulver wech iaecht. Die ander reden 247 is naden gelove. Want hadde die maiesteit sijnre transfiguracie 248 onder dat volck vermaert geworden, so mochte die iammerlike 249 wise sijnre passien ghehindert warden. Want Paulus seit: Had-250den sijt gheweten, si en souden den coninc der glorien nym-251mermeer ghecruust hebben. Die derde reden is naden gheest. 252 Want doe si vervolt waren mitten heiligen Geest ende alle 253 verburgen wonder der wercken Cristi kenlicGa naar voetnoot253 waren, doe buer-254de hen vander waerderGa naar voetnoot254 transfiguracie te tugen ende te spreken, 255 want daer voer en [93b] wast hem niet moghelic om hore grof-
[pagina 405]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 256 heit wille, mer na wast hem licht, want doe waren si mitter 257 ewiger wijsheit verlicht, die ons allen moet an lijve ende an 258 ziel verclaren, op-dat wi sinen godliken aengesicht gelijc wer-259den, dat eweliken is gebenedijt. Amen.	margenoot4-27 Matth. 17:1-9, met toevoeging van Luc. 9:29: ‘ende in sinen gebede’, en 9:33: Hi en wist niet wat hi seide’. voetnoot6 na rade: volgens hel plan. voetnoot9 ter ziden: afzonderlijk (seorsum). voetnoot17 bescheemdse: beschaduwde hen. voetnoot18 paulioen: troonhemel. [tekstkritische noot]33 GH d.l. des crucen. 35 B die verclaringe. 36 B dancbaerheit. 44 B ghecruusten doot. margenoot30-49 Die eerste questie; bron niet bekend. margenoot36 Joës, 12:28. voetnoot35 daer hem ... an bewijsde: waardoor de Vader zijn welbehagen toonde, dancnaeme is mhd. adj. met de bet. welgevallig. Bij Verdam niet genoteerd. margenoot41 Joës, 10:38. voetnoot45 wederslagen: ontsteld. 46 synre liefte wil: om wille van hun liefde tot hem. Zie Stoett², § 54: dikwijls heeft het relativum betrekking op een possessief pronomen, dat een voorafgaand zelfst. nw. vergezelt. - Stoett², § 50: In de plaats van het betr. voornw., voorafgegaan door een voorzetsel, gebruikte men in het Mnl. ook het voornaamw. bijw., en dit niet alleen in toepassing op zaken, maar ook, evenals nu, op personen: daer si node of hadden gesceiden: van wien ze noode waren gescheiden. margenoot48 Joës, 16:22. (Iterum ridebo vos et gaudebit cor vestrum). voetnoot48 Ghi selt mi, lees: Ic sel u (Joës, 16:22, videbo vos). [tekstkritische noot]54 GD Eurapa; HA Europa; B Europia. 58 H wereltliken. 59 GHDB onderbreker. 70 H in Davids, Jobs, Daniels r. margenoot50-67 bron onbekend. voetnoot50 sonderlinge: bepaaldelijk, speciaal, juist. De lat. tekst heeft tantum: slechts. voetnoot58 wercliken: in haar werkzaamheid. margenoot62 Eccli. 25:1. voetnoot65 in merkeliken saken: bij belangrijke gebeurtenissen. margenoot67-69 Vgl.: Lud. II, c. 3, n^o 1: per Petrum significantur praelati, per Jacobum poenitentes vel activi, per Joannem virgines vel theorici - Hoc autem fecit ad designandum quod quicumque vult gloriam Dei videre, oportet quod fidem agnoscat sicut Petrus; quod vitia supplantet, sicut Jacobus; quod ad bene operandum gratiam habeat, sicut Joannes: quia omne meritum consistit in credendo verum, in declinando malum, in faciendo bonum. margenoot70 Ezech. 14:14 (Et si fuerint tres viri isti in medio ejus, Noe, Daniel et Job: ipsi justitia sua liberabunt animas suas). voetnoot70 Davids, Jacobs, Daniels: lees: Noes, Jobs, Daniels. [tekstkritische noot]80 B lichtschinende. 81 GHDB hoe; A so. 82 GHD hof; AB lof; - A mijn ziel begheert in dinen garde ontbr. 83 GH lelicheyt. 85 GHDB in die dale; A an die dale. 87 G steden, zo m.m. 96 GHDB van d.a.l.; A dan d.a.l. 97 B van deser aertscher mynnen. 98 GHDB Verheef (H verhef; B verheffe) di; A Verhef dijn. margenoot73-101 Lud., II, c. 3, n^o 1 geeft wel eenige annwijzing maar is toch niet de rechtstreeksche bron: 1) et bene mons iste dictus est Thabor, quod accessio lucis interpretatur... 2) necesse est enim omnibus qui Deum contemplari desiderant, ut non in infimis vo luptatibus jaceant, sed semper ad coelestia se erigant. - Ps. 83:2 - In mentem excelsum duxit et non vallem, ut discamus gloriam non in profundo hujus saeculi, sed in regno supernae beatitudinis esse quaerendam. voetnoot80 lichtschinige: lichtglanzende (niet bij Verdam) Vgl. mhd. lichtschîn: lichtglans. voetnoot81 so suet is dijn lof, lees: hoe suet is dijn hof. margenoot98 die propheet (?) [tekstkritische noot]102 GHDB wat pr.; A want. 109 H of gelijc als die sonne dor den wolken tot ons scijnt verb. in margine. 113 GHD aensichtes; B aenschijns. 117 B beelde sijnre goetheit; - GHD aquyn; B quinen. margenoot102-109 Summa theol. III, qu. 45, a 2 (c): Quod enim a principio conceptionis Christi gloria animae non redundaret ad corpus, ex quadam dispensatione divina factum est, ut in corpore passibili nostrae redemptionis expleret mysteria... Ad corpus Christi in transfiguratione derivata est claritas a divinitate et anima ejus, non per modum qualitatis immanentis et afficientis ipsum corpus, sed magis per modum passionis transeuntis, sicut cum aer illuminatur a sole. voetnoot105 verhouden: weerhouden. margenoot111 Vgl. Lud., l.c. n^o 2: non substantiam verae carnis amisit, nec corporis veritatem subtraxit, sed ei splendorem addidit. Unde Lucas dicit quod facta est species vultus ejus altera non alia. margenoot116 Sap. 7:26. margenoot116-122 Summa theol. l.c.: claritas illa, quam Christus in transfiguratione assumpsit, fuit claritas gloriae quantum ad essentiam, non tamen quantum ad modum essendi. Claritas enim corporis gloriosi derivatur ab animae claritate, sicut Augustinus dicit, et similiter claritas corporis Christi in transfiguratione derivata est a divinitate ipsius. l.c. a. 3: ut gloriam suam hominibus ostenderet et ad eam desiderandam homines provocaret. [tekstkritische noot]129 GHD voerborcht; AB vorburch (B voerburch). 132 D l.e. (doden ontbr.). 133 B onderdanich. 135 GHD alle d. werker was. voetnoot121 mer nu ons betoechde: bij de coordinatie van twee zinnen kan in den tweeden zin, ook bij verschil van nv. het relativum worden weggelaten (Stoett², § 66), maar tot goed begrip dient hi te worden ingelascht: mer hi nu. o.b. - opdat ons ... te crighen, lees wellicht: opdat (hi) ons van begheerten daerna soude verlangen (doen) crighen: (et ad eam - gloriam suam - desiderandam homines provocaret). margenoot123-140 Lud. II, c. 3. n^o 4: ut ostendant ipsum esse quem Legis et Prophetarum scripta praedixerunt et promiserunt... et quod finis Legis et Prophetarum in suo sermone Christus erat et ejus gloria... et ut ipse ostenderet se esse supra Legem, quam Moyses legislator dedit et supra Prophetas inter quos Elias praedicator praecipuus fuit... Item ut ex omni parte Christus testimonium haberet: de coelo Patrem in voce, de aethere nubem (Lud. l.c. n^o 6: Spiritus sanctus in nube, eveneens Summa theol. III, qu. 45, a. 4. ad 2) de Paradiso Eliam, ... de inferno Moysen. 2) Summa theol. III, qu. 45, a. 3. ad 3: ut ostendat se habere potestatem mortis et vitae, et esse judicem mortuorum et vivorum, per hoc quod Moysen jam mortuum, et Eliam adhuc viventem secum ducit. 3) l.c.: quia volebat ut discipuli sui aemularentur Moysi mansuetudinem et zelum Eliac. - Num. 12:3; Eccli. 48:1. voetnoot124 openbaerden: te zien waren. Intr. heeft dit w.w. dezelfde bet. als het wederk.; zie ook 128; aanwezig zijn. voetnoot127 te betugen: om te getuigen. Zie Stoett², § 284. voetnoot131 forme: gedaante. voetnoot135 werker: bewerker. [tekstkritische noot]140 B blusscher ende vuer. 141 GHDB wat; A waer. 143 GH verdelghet; DA verdeluwet; B verdelicht. 146 C s. sulveren p.; H z. (sulveren ontbr.) p. 150 GHB ende hoe si; D e.h. hi; A e.h. hem. voetnoot137 erentryck: rijk aan deugden. Zie Verdam, II, 691: mnd. erentrîk; slechts in den M. Loep. Volgens den kontekst zou nerenstlijck de voorkeur verdienen. Of men zou aan erentrijck de bet. moeten hechten van rijk aan ernst (ijver). Zie echter Verdam IV, 2344. Vgl. I Mach. 2:58. voetnoot140 bloskerende; dit woord is in 't Ned. onbekend. De variant van B: blusscher ende vuer geeft geen betere bet. Ter vertaling van den tekst uit Eccli. 48:1: Et surrexit Elias propheta quasi ignis et verbum ipsius quasi facula ardebat, zouden we aan bloskerende de bet. hechten van ‘blakerend’ = gloeiend. Vgl. Franck-Van Wijk i.v. blozen. margenoot141-157 In Summa theol. l.c. lezen we slechts: sicut Lucas dicit loquebantur cum eo de excessu, quem completurus erat in Jerusalem, id est de passione et morte sua (Luc. 9:31). voetnoot152 voorlopen: voorafgaan. margenoot158-171 S. Thomas, Catena aurea (Origines in Matth. c. 17, tract. 4) quia enim audivit quod oportet eum Jerosolymam ire adhuc timet pro Christo. Vult ibi semper esse; cogitavit enim quod si hoc fieret, non ascenderet Jerosolymam, et si non ascenderet Christus non moreretur. Cogitabat etiam quod Elias aderat qui in monte ignem descendere fecit et Moyses qui intravit nebulam et cum Deo locutus est: unde occultari poterant, ut nullus persecutorum sciret ubi esse. Vgl. ook Lud. II, c. 3, n^o 5: eenige overeenstemmende gedachten. [tekstkritische noot]165 B ghesinde verbernde; - H verbernen. 173 GHDB hetten ontbr.; H leet ende m.w. 177 GHD des ewichs levens. voetnoot164 zeker: veilig; ende want... verbarnen, wijst op IV Reg. 1:18 waar verhaald wordt, dat de propheet Elias op een berg een veilige schuilplaats had gevonden, evenals Christus - naar de meening van Petrus - nu op den Thabor. Toen zond koning Ochozias, de zoon van Achab, (en niet Achab zelf) een hoofdman met 50 soldaten om den profeet gevangen te nemen. Maar een straal vuur schoot uit den hemel neer en verbrandde de geheele schaar en een tweeden hoofdman en 50 andere soldaten trof hetzelfde lot. voetnoot165 Gesin: ridderlijk gevolg. margenoot171-181 2) Lud. l.c.: Petrus optando commendat Christum, et se in monte manere ex modico gustu participationis futurae gloriae, quam in Christo viderat, ut per hoc discamus quod nihil sit difficile pro Christo pati, nec tormenta, nec crux, nec mors, ut ad montem coelestis gloriae perveniamus. [tekstkritische noot]192 H daer ic mi selven. 196 GHDA spreck; B spreket du. 198 B dien; - D sellen sy (horen ontbr.). 200 H tot hem (uuten wolken ontbr.). 208 A (den ic ontbr.) in der werelt. margenoot181-190 3) l.c. n^o 6: Tota Trinitas ibi apparuit: Pater in voce, Filius in humana carne, Spiritus sanctus in nube, per quod datur intelligi quod gloria sanctorum consistit in fruitione beatae Trinitatis. Sicut enim Petrus ebrius ex dulcedine illius claritatis voluit facere tria tabernacrla, ita habet homo tria tabernacula in anima sua... haec autem sunt: memoria, intelligentia et voluntas. voetnoot184 begrepen: omvangen. margenoot191-218 bron onbekend. margenoot196 Exod. 20:19. margenoot197 Deut. 18:15; Hand. 3:21. [tekstkritische noot]213 GHD Cristo; B Cristus. 233 B d.d.r. is na den ghelove. margenoot210-213 Lud. l.c. n^o 7: Ac si, ut ait Remigius, aliis verbis diceret: Recedant umbrae legales et typi prophetarum; et solum coruscum lumen Evangelii sequimini. voetnoot212 der figuren: beelden, teekenen. margenoot214 Sap. 7:29 Est enim haec speciosior sole, et super omnem dispositionem stellarum, luci comparata invenitur prior. voetnoot215 scickenisse: schikking (super omnem dispositionem). margenoot221-226 Lud. II, c. 3, n^o 8: Unde Remigius: In eo vero quod sancti discipuli in faciem ceciderunt, sanctitatis suit indicium; impii enim retrorsum cadunt ut Heli. margenoot226 Ps. 118:115. margenoot226-233 Bron onbekend. voetnoot232 sijns raets: naar zijn vermaning. margenoot233-239 Vgl. Lud. l.c.: Quia humana fragilitas in praesentia majestatis opprimitur, quia pondus divinitatis et conspectum majestatis gloriae ferre non valet, ideo dum audirent vocem terribilem de nube, ceciderunt in facies suas. [tekstkritische noot]236 GHDB glorien (want die ontbr.) 237 GH gheliden. 238 GHB Daerom vielen si neder; D = A; - GH waerre. 246 GD aske; HB assche. 248 H ghemaert. 249 GHA g. warden; D g. werden; B g. hebben gheworden. 253 GHD cont waren; A kenlic w.; B kundich w. margenoot235 (Paulus) Prov. 25:27. voetnoot235 hem onderwinden: zich mengen in iets; Paulus, lees: Salomon. voetnoot238 gelatenheid: onderworpenheid. margenoot240-259 Lud. II, c. 3. n^o 10: Septem rationes propter quas Apostolis praecipit Dominus ne cui transfigurationis visionem dicant. 1) Eccli. 11:30. septimo, ut daretur nobis exemplum ea quae ad laudem et gloriam nostram spectant esse occultanda quamdiu sumus in hac mortali vita et ad faciendum hoc quod in Ecclesiastico dicitur: Ne laudes virum in specie sua; et in eodem: Ante mortem ne laudes hominem quemquam. 2) tertio, secundum Remigium, ne praedicatio gloriae Passionis fructum impediret, quia si majestas illius fuisset divulgata in populo, plurimi resistendo principibus sacerdotum Passionem impedivissent - I Cor. 2:8. - 3) quarto, secundum Hilarium, quia tunc debebant esse testes divinitatis Christi, cum essent Spiritu sancto repleti et ad tantae visionis testimonium perhibendum corfortati. voetnoot241 verboet, lees: geboet (praecipit). voetnoot244 waerlike: aardsche. voetnoot253 kenlic: bekend, openbaar. voetnoot254 waerder: waardige. [tekstkritische noot]257 G wysheyt (verlicht die ons allen corr. op rasuur); D wijsheit (verlicht ontbr.). 4 GDB versocht (Iherusalem ontbr.). 5 H vervolt wart ende dat hi nakede siner doot, stont aen die hoochtijt van paesschen, dat Ihesus vestede sijn aensicht te trecken. 9 G mollaetsche; H mollate; D mallaetsche; B malaetsche menschen; - B dorp der priesters. 12 D castiel.

Vorige Volgende

Dat - LI - capittel is vanden overscoenre glorioseliker verclaringe der transfiguracie ons Heren Ihesu Cristi.