Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc
(1937)– Dirc van Delf–
Auteursrecht onbekend|
Regelnummers proza verbergen
| |
Dat .XXXV. capittel is vander voller tijt der genaden, dat God mensche woude werden.3Doe Adam ende Eva, onse eerste ouderen, overtreden hadden 4 dat lichte ghebot Gods, doe sendse God uut den paradijs ende 5 settede daer voer een archangel cherubinGa naar voetnoot5 mit enen vuerigen 6 zwaerde te bewaren den wech, die totten paradijs gaet. Daer | |
[pagina 260]
| |
7 hi quam in vier zware stockersGa naar voetnoot7 hant. Die eerste die karkerde 8 hem, die ander villeden, die derde worchden, die vierde [58 c] 9 vraten ende slinden. Die eerste stocker, die den mensche kar-10kerdeGa naar voetnoot10, was dese besloten duuster verdrietlike werelt, daer Da-11Ga naar margenoot11vid of seit: Heer, leyd mijn siel uut desen carker in een lant, 12 daer si dinen heiligen naem mach belyen, want ic roep: wee, 13 wee ende wach; also verre ben ic uut minen lande vervreemt. 14 Die ander stocker, die den mensche villede, was die iammer-15like onsalicheit deser tijt, dieGa naar voetnoot15 mit scarpen messen menichs ver-16driets ende leets alle tijt leyt ons op die huutGa naar voetnoot16, gelijc als die 17 Ga naar margenoot17propheet seyt: Dese pijnlicheit, hongher, dorst, hetten ende 18 vorst, arbeit ende rouwe villen mi ende scueren. Die derde 19 stocker, die den mensche worchde, was die gruwelike doot, die 20 den leden doet beven, die aderen dorren, die zenen crympen 21 ende vaet ons omme die borste so lange, dat wi onsen gheest 22 der kelen over gheven. Dit doet die doot coningen, heren ende 23 knechten, riken ende armen, menschen ende beesten, ende 24 alle dat lijf heeft ontfangen, moet aldus doer sijn handen 25 gaen. Die vierde stocker, die den mensche vrat ende slinde, 26 waren die wormen ende aerde: die worme eten, die aerde 27 Ga naar margenoot27slindet hem. Ende mogen na Salomons reden wel onse erfnaem 28 hieten, want tot desen tween erft al dat wi vander naturen endeGa naar voetnoot28 29 vander tijt gecrigen; lijf, genuecht ende leven ontfangen dese 30 in horen handen. Aldus soe gesciet den menschen, den eer-31sten ende den lesten, des suchteden alre creaturen ende hadden 32 medelyden mitten menschen, also [58d] als inder ioden Tala-33moth is gescreven. 34Die engelen mit allen sterren ende planeten, mit allen | |
[pagina 261]
| |
35 dieren der aerden begripen hoors rechtsGa naar voetnoot35 ende appellierden van-36den stoel der rechtveerdicheit totten stoel der ontfarmherti-37cheit. Ende <doe> daer dat recht was geleitGa naar voetnoot37, coermen twee 38 voerspraken van Gods wegen ende twe van des menschen 39 Ga naar margenoot39-126wegen, ghelijc dat sinte Barnaert uutwijst op dat woort Da-40Ga naar margenoot40vids: ontfarmherticheit ende waerheit die moetende malcan-41der, ende <die> waerheit der woorden beghint hi dus toe 42 betoegen. Die eerste voorspraeck van Gods wegen hiet: veri-43tas, dat beduut: waerheit, ende die seide aldus: Heer, du hebs 44 den mensche gescaen na dinen beelde, gelijc gemaect an si-45nen lichaem, mit sinnen suverlic ende gheset in den paradijs 46 der weelden, daer hi van allen vruchten mochten nemen sijn 47 ghenuechten, sonder du verbodes hem een cleyn; vanden boem 48 des wetens ende kennisse guets ende quaets en soude hi niet 49 roeren; op wat dach dat hi dat dede, so soude hi sterven. Nu 50 hoor <Heer> dijn waerheit gaet vander aerden totten he-51mel, ende want die mensche di ende dijnre weldaet ondanc-52naem heeft gheweest ende du dese woorde hebs gesproken, so 53 isset mogheliker dat hemel ende aerde vergae, eer dijn woor-54den sonder macht souden weder totti comen. Die eerste voor-55spraec van des menschen wegen hiet: misericordia, dat beduut: 56 ontfermherticheit; die viel voor den [59 a] throen der gena-57den ende ontfermherticheit ende mit ghevouden handen ende 58 claghelike stemme sprac aldus: Heer, <sel> dijn toorn op 59 dat alre leste barnen ende te niete maken? Hebstu te ver-60gheefs ende om niet den mensche gemaect? Denck in dijnre 61 ontfarmherticheden die van aenbeghin der werelt mitti heb-62ben gheweest. Is dat mogelick dat God verghete ontfarmher- | |
[pagina 262]
| |
63tich te wesen ende dat hi int lest houde sinen toornGa naar voetnoot63? In die 64 midwaerde vanden iaren so seltu dijn lofteGa naar voetnoot64 wandelen, ende 65 alstu lange ghenoech toornich hebste geweest, so selstu der 66 ontfermhertichede weder gedencken. Die ander voerspraec 67 van des rechters wegen hiet Iusticia, dat beduut rechtvaerdi-68cheit. Dese recket haer handenGa naar voetnoot68 uut ende seyt: Heer, in dijnre 69 rechtvaerdicheit die sondaer is begrepen inden wercken sijn-70re handen; daer-om so laet hem inder hellen wederkeren, 71 want van ewe tot ewen so sellen hem dijn oordele ende dijn 72 gerechte bliven, om-dat recht ende rechtveerdicheit sijn seker 73 dingen dijns throens. Stant op nu, heer ende God, ende ver-74heffe dijn craft, verderf des sondaers macht ende sijn quaet-75heit, want dat buert tot dijnre eren ende die rechtveerdicheit 76 selmen minnen. Die ander voorspraec van des menschen we-77gen hiet: Pax, dat beduut vrede. Dese saghe gaern eendracht 78 alle des gemenen guets ende woude alle dingen gaern int beste 79 keren ende seit aldus: Heer, oftu des menschen quaetheitGa naar voetnoot79 80 op houdes, wie [59 b] sal dat verdragen? Ende bistu niet 81 die gene die seide: Ic denck gedachten des vredes ende niet 82 der plagen ende der pinen? Spreeck nu, heer, dair om vrede 83 gescie in dijnre craft ende overvloedicheit van eendracht in 84 dinen toornen, want in vrede so is ghemaect dijn stede ende 85 dijn woenstat mede. Hier-om verleen alle dijn ghesin rust en-86de vrede, want dat is wel alre grootmoediger heren zede. Dese 87 vier advocaten ende voerspraecke, die en dragen niet overGa naar voetnoot87 88 een, ende daer om so setmen een oevermanGa naar voetnoot88, die hem allen is 89 ghemeen ende die hiet: Caritas, dat beduut: minne, want 90 die mach die zaken bet dan yemant anders over-een-brengenGa naar voetnoot90. 91 Si en soeket niet haren oerbaer, mer dat Gode an gaet ende 92 den ghemenen oerbaer bestaet. Die ontfermherticheit weet | |
[pagina 263]
| |
93 wel, dat die minne geduldich is ende gedoechsam ende guet, 94 waerdich ende guedertieren. Die rechtveerdicheit weet wel, 95 dat die minne niet verkeert en is, noch die saken niet en wen-96det an die luchter zide ende alle reden draecht in hoorre 97 weechscael gelijck. Die waerheit weet wel, dat die minne haer 98 niet en vervrouwet op die quaetheit, mer si verblijt haer op 99 die waerheit. Die vrede kent die minne mede, datsi ghelovich 100 is, groothopich ende te besten dingtael warvende isGa naar voetnoot100, ende 101 brengt vanden radeGa naar voetnoot101 nymmer dan een slotrede der vreden. De-102se minne die set haer uut op een oert ende riep tot haer die 103 wijsheit om te spreken, ende want die minne genadich is, 104 [59 c] so seide si aldus: laet ons den misdadigen ontfarmen. 110 Die wijsheit antwoorde: den raet sel ic vindenGa naar voetnoot110, daer men 111 hem mede mach helpen ende verlossen. Die min vraecht: 112 nu seg, ewige wijsheit, want di ghien saken sijn verburghen, 113 mer open ende naect voir dinen ogen, wien machmen dair 114 bequaem toe vinden, die men dair om uut moge senden. Die 115 wijsheit seit: die daer waerachtich ende rechtveerdich, ont-116fermhertich ende vreedsaemich is, opdat alle die voirsprake 117 deel an hem hebben ende sijn middelinge niement verdacht 118 en werde. Men socht in hemel ende in aerde, men vant nie-119mant van dier waerde, dan in der Godheit throen des hemel-120schen Vaders Soon, die daer is een ogenglasGa naar voetnoot120 der ewiger wijs-121heit ende arm der moghentheit, een mont der waerheit, een 122 hert der ontfermherticheit, een hant des vreden. Dese is 123 bereit dese legaci te doen. Ende aldus sijn die voir-124spraken comen over-een, gelijc als David seit: Ontferm-125herticheit ende waerheit moeteden malcander; rechtveerdi-126cheit ende vrede hebbense gecust. 127Dese hemelsche legaet ende der Drievoudicheit bode comt | |
[pagina 264]
| |
128 doer die enghelsche berge ende doer die pade der wijsheit 129 in desen carker ende geyoelGa naar voetnoot129 der werelt vol onsalicheit ende 130 vinder den mensche onder die voernoemde stockeren ghecar-131kert, gevillet ende geworcht ende verslonden, ende in des 132 vorsten hande der werelt, die is een vader der duusternisse 133 eyghentlic, ondervondenGa naar voetnoot133, die [59 d] op hem brengen woude 134 vier saken van recht, dat hem die mensche toe behoorde. Dat 135 eerste dat was, dat hi togen woude daer op een instrument, 136 dat God soude hebben gemaect, ludende aldus: Op wat tijt 137 dat ghi eten vander vrucht, die ic heb verboden, so sel ghi 138 den doot sterven. Hier antwoort die legaet toe aldus: Ende 139 du hebs een valsche scrift daer boven opgeset van logen; du 140 seides: ghi en selt niet sterven, mer ghi selt werden als gode, 141 wetende guet ende quaet. Dat ander recht, dat dese vorst der 142 werelt wil op den mensche brengen, is dat hi soude wesen 143 uut sinen lande, hemel ende paradijs verbannen ende hi had-144den gehouden in sijn bailiuscap ses dusent iaer ende meer. 145 Hier antwoorde die legaet toe aldus: lange onrecht te besit-146ten en maect ghien recht, du en besates den mensche niet alle 147 tijt, mer om sijn sonden willen, was hi verlientGa naar voetnoot147; als nu doot 148 sterven, die en heeft in pachte, so is hi weder aengecomenGa naar voetnoot148 149 sinen Scepper mit vollen recht. Dat derde recht, dat hi op 150 hem brenghen woude, was dat hi den mensch soude hebben 151 gecoft om enen appel, die scoen was van ghesicht ende suet 152 te eten. Daer antwoerde die legaet toe aldus: Ende al had 153 die appel dijn gheweest, als hi niet en was, want du mochtste 154 dat minste blat niet sceppen, so en waer die copenscap doch 155 niet recht, want du en boven die helft hadde becoftGa naar voetnoot155. Dat 156 vierde recht dat der werelt [60 a] vorst, die bose gheest, wil | |
[pagina 265]
| |
157 op den mensche brengen is, dat die mensche sit in sijn eyghen 158 stat, die hem boort ende niet en is daer uut te nemen, want daer 159 ghien verlossing en is inder hellen. Die sonde is so zwaer, dat-160si hemel ende aerde doerbrack en veldeGa naar voetnoot160 in die uterste put 161 in die helle. Daer antwoort die legaet toe aldus: Ic wil een 162 weechscael oprechten, dat is dat heilige cruus, ende legghen 163 in die een scael den mensche ende sijn sonden ende in die 164 ander scael des onnoselen lammes doot ende sijn weldaet ende 165 verdient mitter ontfarmherticheit Gods, ende sien wes meest 166 Ga naar margenoot166sel wegen. Dit begheerde Iob te sien, doe hi seide: Mocht 167 mijn sonden in eenre weechscael gewegen worden. Aldus is 168 dese hemelsche legaet biden mensch gevonden, in volheit der 169 tijt tot gueden recht ghecomen. 170Ga naar margenoot170-181Die lerars vragen waer om dat God niet mensche en wert 171 van aenbeghin der werelt. Daer antwoorde si toe aldus: dat 172 God mensch wart, dat was om die sonden des menschen of 173 te doen. Nu en plecht ghien guet meester medicijn te gheven, 174 voer dat die ziecte is ende voer dat hise begheert. Daer om 175 beide God so lange, om-dat die mensche sijn siecte bekende, 176 Gods hulp begeerde. Ende God quam te voller tijt, want had 177 hi eer gecomen, so soudmen overlanckGa naar voetnoot177 sijnre weldaet op die 178 lenge hebben vergheten. Had hi later gecomen, so soude die 179 mensche in sinen sonden te seer hebben verdorven ende het 180 had niet guet geweest, dat hi ten ionxten dage [60b] toe ghe-181beyt. Want doe die propheten hadden gheweest, doe God sijn 182 ewe ende geboden hadde gegheven, mer want noch die werelt 183 haer niet gans en bekeerde, so wart God also bedacht, dat hi 184 sinen Soon inder menscheit ons seynde. Want anders soude 185 Gods bekentnisse ende sijn waerdicheit ende guede zeden alre | |
[pagina 266]
| |
186 Ga naar margenoot186duecht hebben op die lenge vergangen. Als sinte Iohan seit: 187 in die volheit der tiden (Glosa:) die tijt der naturen, die tijt 188 der scrifturen geleden, in volheit der tiden der genaden, daer 189 ons doer den Gods soon die sonden werden vergheven, - doe 190 seynde God sinen soen inder werelt, onder die ewe geboren 191 van enen wive, daer sijn guetheit ende sijn wijsheit grootliken 192 in sceen ende daer hi sijn minne ende mogentheit meest most 193 an bewisen. Dat verwonderde sinte Paulus, doe hi seide al-194Ga naar margenoot194dus: O hoecheit der rijcdom, wijshede ende conste Gods, hoe 195 onbegripelic sijn dijn oordelen ende hoe onvindelic sijn dijn 196 wegen (Glosa:) op die salicheit des menschen te verwarven, 197 welc ons allen die salichmaker der werelt moet verlenen. 198 Amen. |
|