Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc
(1937)– Dirc van Delf–
Auteursrecht onbekend|
Regelnummers proza verbergen
| |
Dat .XXIIII. capittel is van onser ouder val Adams ende Eva ende van hore becoringhe et cetera.4Ga naar margenoot4-7Die mensche ontfinc van Gode drie merclike gaven. Die | |
[pagina 160]
| |
5 eerste gave was van edelheden, want God sciepen na sinen 6 beelde in wijsheden, na sinen ghelijc in onnoselheden, naGa naar voetnoot6 7 Ga naar margenoot7-12sinen gheest alre creatueren heer. Voert van duechden ende 8 zeden, want [35a] God gaf hem mynsamicheit, doe hij woude 9 so heimelic mit hem spreken; ende gaf hem scamelheit, doe 10 hi hem scaemde ende woudeGa naar voetnoot10 hem beteren; ende gaf hem 11 guedertierenheit, want hi en woude ghiens diers bloet om 12 Ga naar margenoot12-18sijn notruft willen storten. Voort soe begaefde hi en groot van 13 tijtliker salicheit, als dat hi sonder pijn soude leven, ghien 14 hongher noch dorst, ghien hetten noch coude en soude hi 15 doghen, noch arbeit noch crancheit soude hem quetsen, huus 16 noch cleder en soude hi behoeven, den doot en soude hi niet 17 verbeiden, levende soude hi totter glorien des hemelrijcs co-18men. Doe ontfinc Adam inden paradijs mit sinen wive Eva 19 van Gode een ghebot, daer hise mede proeven woude, datsi 20 van alden vruchten aten, sonderGa naar voetnoot20 vanden boem des wetens guets 21 ende quaets. Dit verbot was cleyn ende was minre dan oft nu 22 een ghebot waer, ende daer om misdeden si meer int over-23treden. 24Ga naar margenoot24-29Nu vraecht die meester inder historien, waer om dat hem | |
[pagina 161]
| |
25 God gaf duadanighen ghebot? Die sake was propter discipli-26nam, dat is ons tucht te leren, horen God te waerdighen, daer 27 si doer verdienen u ochten beteGa naar voetnoot27 guet, dat hem gheloeft was. 28 Ende om-dat dat ghebot niet meer profijts an hem en had,Ga naar voetnoot28-29 29 Ga naar margenoot29-31wast beter te laten ende verbant te meer. Mer die bose gheest, 30 die die salicheit des menschen benijde, so vermaecte hi hemGa naar voetnoot30 31 Ga naar margenoot31-33in gedaente van enen serpent die RegulusGa naar voetnoot31 hiete ende is ghe-32scapen als man, ende wijf van aensichte, ende dit is dat 33 scalcste dier dat leeft. Ende mit ioncfrouwen aensicht 34 sprac hi der vrouwenGa naar voetnoot34 <als toe den crancsten> aldus 35 Ga naar margenoot35-48toe ende seide: Waer om heeft iu God verboden dat ghi 36 niet [35b] en soudt eten van alle den hout des paradijs? Ende 37 si antwoorde: op aventuerGa naar voetnoot37 dat wi niet en sterven. Ende doe 38 hise hoorde twivelen hardelic, vervolchde hi ende seide: | |
[pagina 162]
| |
39 Ymmer niet en sel ghi sterven. God weet wel op wat <tijt>, 40 dat ghi eten van die vrucht, so sellen iu oghen opghedaen wer-40den ende <sel ghi> wesen alse Gode, wetende guet ende 42 quaet. Dat wijf sach, dat die vrucht guet was te eten, suverlic 43 den oghen, lustelicGa naar voetnoot43 den ghesicht. Ende si nam van dier vruchte 44 ende at ende gaft voert haren man, die attet mede, ende beid 45 hoor oghen worden opghedaen; ende doe si hem bekenden 46 naect te wesen, bonden si te samen vighebladen ende maecten 47 hem selven questeGa naar voetnoot47. Wat hier of na ghesciede seit die bybel 48 uut. 49Ga naar margenoot49-59Drie questien of vraghen vallen opGa naar voetnoot49 dit capittel vanden leren 50 der heiligher scrift. Die eerste is, of die man meer sondichde 51 in desen overtreden dan dat wijf? Sulc dunct dat die man, 52 Ga naar margenoot52sulc dat dat wijf meer misdede, ende beide wort bewijst mit 53 veel scoenre reden. Mer ic seg int middel, dat in sulken 54 stucken meer sondichde dat wijf, ende <in> sulkenGa naar voetnoot54 meer 55 die man. Die man sondichde meer, want hi dat gebot had van 56 Gode alleen ontfaen ende dat wijf haddet van des mans mon-57de alleen verstaenGa naar voetnoot57. Item: die man was der groter guede Gods, 58 als scheen, meest ondancknaemGa naar voetnoot58; item: hi was des wijfs ver- | |
[pagina 163]
| |
59 monderGa naar voetnoot59 ende hoor leider ende si was hem onderdaen. Dat wijf, 60 schijnt, heeft meer verhoort na opset hareGa naar voetnoot60 mening: si woude 61 wesen Gode ghelijc na kunsten der reden ende woude wesen 62 der vruchten ghebruuck- <ich> na hoirre sinnen lusten. Mer 63 die man en woude haer ghenuecht niet be-[35c]droevenGa naar voetnoot63 ende 64 sach wat haer soude ghescien na des appels eten. Item: dat 65 wijf sondichde zwaerliker in drien manieren: si sondichde 66 in haer selvenGa naar voetnoot66, <want si die ghebode overtrat; ende in 67 Gode>, want si ieghen <hem> hoor verhovaerdichde; 68 Ga naar margenoot68-80ende in horen even-mensche, wantsi en tot sonden tooch. Dit 69 sijn die pijnen, die si ontfinghen voor hare scout. Adam at 70 die verboden vrucht, ende daer-om seide hem God: In zweet 71 dijns aensichts selstu dijn broet eten, ende dat eertrijc sel ver-72maledijt wesen in dinen arbeide: dystel ende doorn sel het 73 voortbrengen. Eva verhoverdichde hoor ende trat over dat 74 gebot, ende daer om so seide haer God: Onder des mans 75 wout so selstu wesen, mit pinen ende iammer selstu dijn kin-76der baren. Die serpent benydede dese mensch, hi loech hem 77 voer, hi bedroech dat wijf. Om des eersteGa naar voetnoot77 wille seide God: 78 op dijn borst so seltu crupen; om dat ander seide hi: aerde | |
[pagina 164]
| |
79 seltu eten. Om derden willenGa naar voetnoot79 seide hi: viantscap sel ic setten 80 Ga naar margenoot80-83tusschen di ende haer ende si sel dijn hooft betreden. Dese 81 serpent vlyet naecte lude, gheclede so aenvaert hi. Ende son-82derling veriaech men mit enen naecten wive, mer dat wijf en 83 mach den serpent niet aensien. 84Ga naar margenoot84-96Die ander questi is: wair om God maecte den mensch, die 85 aldus sonde doen mocht? Daer sijn drie reden toe. Die eerste 86 reden is, op-dat die Godheit ghetoent wert ende ghekent: sijn 87 maiesteyt, die alleen onwandelbaer is; sijn wijsheit, die uut 88 quaet guet nemen can, als gescenen heeft mit ons; sijn recht-89verdicheit, die niet alleen den gueden ghift loen, mer oec den 95 quaden pijn; sijn guedertierenheit, bi welc [35d] Cristus 96 Ga naar margenoot96-106doer sinen doot den mensche verlossede. Die ander sake is, 97 Ga naar margenoot97om-dat des menschen vryheit gheopenbaert werde. God 98 maecte den mensch recht ende lieten in die hant sijns eyghenGa naar voetnoot98 99 raets; God had allen creaturen gegheven haer eyghen natuer 100 te leven, daer-om liet hi oec den mensch in sijnre vryheit. 101 Oec mede so isset lof groot der menscheliker edelheit, dat hi 102 overtreden mach ende sondigen ende dat laet ende wel-doetGa naar voetnoot102. 103 Die derde reden is, op-dat die cierheitGa naar voetnoot103 der ghemeenre werelt 104 werde volmaect, want daer contrari staen bi malcander, wer-105den si beide schijnbaerliker. Also ist dat zwart bi wit meerGa naar voetnoot105 | |
[pagina 165]
| |
106 <wart> verlicht, ende guet biden quade meer geprijst. Ende 107 der duechden staet in meerre om die verworpenheit der sonden, 108 dat hemelrijc is beter <om>Ga naar voetnoot108 die verdomenis der hellen. 109Ga naar margenoot109-118Dit is die ordinancie ende wise der becoringe, die gescieden 110 onse eerste ouderen. Die becoringe gaet hem aen vraghende:Ga naar voetnoot110 111 waer-om heeft iu God verboden? Voort, als seker sprekende: 112 ymmer niet en sel ghi sterven. Derdewarf vaste lovende: ghi 113 selt wesen als Gode, wetende guet ende quaet. Dese laghe der 114 becoringhe was vol groter scalcheit, want hi vervolchde mit 115 versoeken, die hi dede inder vraghe, hi vervolchde mit op 116 sterkinge van saken, die hi dede mit dranghe, hi vervolchdeGa naar voetnoot116 117 mit reysenGa naar voetnoot117 der gheloften, die hi dede mit groter dinghe toe 118 Ga naar margenoot118-127segghen. Aldus so ghinc die becoring toe. Die serpent die 119 riet, dat wijf loefde, die man trat etende over dat gebot. Ende 120 noch gesciet ons deser becoring ghelijc. Die bose gheest voert 121 des [36a] serpents ambocht, onse sinlicheit is dat wijf, die 122 reden mit sinen consent ghelijct den man. Die gheest brengt 123 ons aen quade becoringe, die sinnen maken ons ghenuechtGa naar voetnoot123, | |
[pagina 166]
| |
124 die reden aenvaet dat werc mit volbortGa naar voetnoot124, als die man den appel 125 at. Want suggestio, delectacio, consensus volmaken die sonde, 126 dat is: beweghincGa naar voetnoot126, ghenuecht ende volboirt brenghen ons in-127der sonden doot. 128Ga naar margenoot128-139Die derde questi is: waer om dat des duvels sonden niet 129 verghiflic en sijn als des menschen sonden? Die eerste reden 130 is: die bose gheest viel sonder yements toedoende raet, die 131 mensche viel mit des anders raets, ende daer-om soude hem 132 comen een anders raet mit rechte te baet. Ende dit is sinte 133 Augustijns reden. Die ander reden is, want hi can ghien lede 134 noch rouwe voir sijn misdaet crighen; om-dat hi een puyr 135 gheestelic creatuer is, so heeft hi hem gans ende heel ghe-136keert daer hi is, mer een mensch en mach dat niet doen over-137mits letten ende hinder sijns vleyschs ende dit is die meesters 138 reden ende seit, dat die enghelsche natuer heel viel ende niet 139 des menschen. Die derde reden is, want die gheest sondichde 140 van puyrre quaetheit inden heilighen Gheest ieghen des Va-141ders macht, daer niet boven en is. Die mensch sondichde van 142 crancheden tegen den Soon, die sijn raet afgrondich isGa naar voetnoot142. Ende 143 dit is Damascenus reden. 144Ga naar margenoot144-159Die lerars vraghen op deze twie capittelen dese questi: hoe | |
[pagina 167]
| |
145 dat die val der enghelen vanden menschen sel weder gesterctGa naar voetnoot145 146 ende ghevolt werden? Daer antwoort [36b] sinte Gregorius 147 toe ende seide: dat, so <veel> menschenGa naar voetnoot147 sellen behouden 148 bliven ende werden, als der enghelen bleven staen. Sinte 149 Augustinus seit, dat so veel menschen sellen behouden wer-150den, als daer enghelen vielen. Sinte Ambrosius seit, dat so 151 <veel> menschenGa naar voetnoot151 sellen behouden werden, als der engelen 152 vielen ende der engelen bleven. Sinte Barnardus seit, dat in-153den ewighen leven sellen wesen twee ziden of wande; die een 154 van engelen, ende wat daer uut ghevallen sijn, sellen mit 155 ioncfrouwen weder ghevolt werden; die ander zijd sel wesen 156 mit menschen beset, daer also veel sel wesen als aan die an-157der zijd sijn van engelen ende ioncfrouwen. Mer sinte Ihero-158nimus seit, dat die tal Gode alleen is bekent, die in die 159 overste salicheit sel geset werden. |
|