Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc

Regelnummers proza verbergen

Dat vierde capittel is van den IX choren der enghelen ende yerarchien.

3Drie sijnder yerarchien des hemelschen heerdom of coninc-4rijck des lants inden ewighen leven ende elck yerarchie heeft 5 drie choren of orden van enghelen. Ende elcke yerarchie mit 6 haren drie choren of orden van enghelen. Ende elke yerarchie 7 ^7-44mit haren drie choren staet onder ghelijcheit der personen der 8 Godheit als onder de <r> vaderliker ghewout, des Soons wijs-9heit, der minne ende der guede des heilighe<n> Gheests.

10^10-69Die nederste choor is der ghemeenre gheesten, die dair hie-11ten varende enghelen¹⁰. Hoor dienste is die ghemene menschen 12 te bewaren ende hem guede dingen in te gheven ende te raden. 13 Alsulke engelen warent die Jacob te moet hadde, ende Ezau 14 ¹⁴sinen broeder seiden: hoet di dattu Jacob dinen broeder niet 15 scarpelic toe en sprekes.

16Die ander choor der archangelen, dat sijn voerbair boden die 17 op sloten of op castelen of cloosteren ghesent werden. Hoor

7-44 : Comp. II, c. 14: Principatus subditis angelis praesunt... ad hos pertinet, secundum Dionysium, unius regni gentes ducere ad Dei similitudinem.

10-69 Comp. II, c. 12 en 14.

10 varende enghelen: reizende engelen, aan wie door God gewone zendingen en het bewaren der menschen werden toevertrouwd.

14 Genesis, 31:24 - Deze woorden sprak God echter tot Laban: Cave ne quidquam aspere loquaris contra Jacob. - Genesis, 32:1: fuerunt ei obviam angeli Dei.

[p. 20]

tekstkritische noten

18 dienst is heymelic Gods verburghen wonder te openbaren als 19 van wisen raden, van der ewen, van visioen of prophecien. Al-20²⁰sulken <enghel> wast die Daniel toonde, wanneer dat die 21 kinder van Ysrahel weder souden comen int heilige lant ende 22 den tempel op tymmeren.

23Die derde choor is virtutes, dat hieten hemelsche [4 a] aert 24 of enghelsche guede kreft; hair dienst is mirakel te doen, 25 teiken ende wonder in die werelt te wercken of gesontheit den 26 menschen van siecten ende plaghen te gheven. Alsulken enghel^26-27 27 ²⁷is Raphael, die Thobyas siende maecte ende van sijns soons 28 wijf Sara den viant verdreef ende diese seer wel troostede.

29Dat vierde choor is potestates, dat sijn hemelsche potestaten 30 of lantsghenoeten³⁰. Haer dienst is die bosen geesten hoor 31 macht, hoor felheit ende valscheit te bedwinghen, datsi 32 in lande, boske, meer, water ende lucht, wair si sijn, niet so 33 veel en scaden als si willen. Alsulken enghel wast die inden 34 ³⁴boec der verholentheit verboet, dat si niet en scaden der aerden, 35 der zee ende den boemten hent die knechten Gods gheteikent 36 waren in haren voorhoefde.

37Die vijfte choor hiet principatus, dat sijn die heren ende 38 vorsten der engelen. Haer dienst is marscalcke ende voor te 39 wesen den enghelschen scaren in horen dienst ende die te

19 CHGDB alsulken enghel; - A engel ontbr.
H hoe ende wanneer; GB hoeneer; D honeer.
24 H cracht, GDA kreft; B ontbr.
30 GH Haer dienst die is.
31 GH valscheit te bedwinghen; D falsicheit toe te bedwinghen; B scalcheit te b.; A. v. toe te b., dat si niet... niet so veel.
32 CH moer; - CHDA boske.
35 A der zeer; C want; GHD went; B thent.
37 GHDB ere.

20 Daniel, 9:21 = Gabriël.

26-27 Het O.T. noemt slechts 3 eigennamen van engelen: Michaël. Raphaël en Gabriël, die aartsengelen heeten. Nochtans meenen veel godgeleerden, dat deze drie tot een hooger koor moeten gerekend worden. TKG plaatst Raphaël onder de ‘Virtutes’, volgens Comp. II, cap. 20: R. interpretatur medicina Dei et est de ordine Virtutum, quia mirabilia magna fecit.

27 Tobias, 12:3.

30 lantsghenoeten. Verdam heeft wel lantgenoot, hetzelfde als lantsate, in de bet.: een gezeten burger, geërfde. We zouden hier liever lezen: lantsgroeten.

34 Apocal., 7:4.

[p. 21]

tekstkritische noten

40 ⁴⁰scicken, als si van Gode tot sinen dienst gëordinieret sijn. Al-41sulken enghel wast, diet volc van Ysrahel leide uut Egypten 42 in dat lant van beloften ende ginc hem des daechs voer in 43 eenre columpnen van eenre wolken ende des nachtes in eenre 44 columpne van vuer.

45Dat seste choor is dominaciones, dat sijn die hemelsche heer-46scappien, die een ghemeen beveling⁴⁶ hebben ende moghentheit 47 op alle gheesten. Hoir dienst is die wercken der heiligen ende 48 der enghelen selve te ontfangen ende die voor Gode te ant-49woorden⁴⁸ ende van lof ende prijs weder te brenghen. Alsulken 50 enghel wast, die Moyses bede ont [4 b] finc voor den volc 51 ende brocht hem dair den stenen tafel in den berch van 52 Syna<i>, ende altijt midden was onder die tenten van des 53 volcs ende vacht mit hem.

54^54-57Die sevende choor is throni; hoor dienst is, dat si hem 55 Gode alse zetelen bereiden ende thronen, dat God mit sinen 56 recht ende oordel in hem wil altijt wonen ende doer hem loon 57 ⁵⁷gheven voor alle wercke ende verdienste. Alsulcken enghel sel 58 God senden ten ionxten daghen mitter Gods bazunen ende 59 stemme roepende: Staet op, ghi doden, en coomt ten oordel.

60^60-63Die achte is cherubin: hemelsche verclaerder engelscher 61 sin⁶⁰. Haer dienst is die volheit der fonteynen der ewigher wijs-62heit Gods te sceppen, <ende> die ons voort an leringe uut 63 ⁶³te storten. Alsulken enghel wast, die sinte Jan gaf dat boec...

40 G gheordiniert; HD gheordineert; B ghescicket.
46 GH moghenticheyt.
48 B verantwoorden.
57 GHDB verdiente; B verdienten.
60 GH enghelsche sin; D = A; B hemelsche verclaringe der enghelscher schijn.
62 D = A ende na sceppen ontbr.
63 CGHDB Apocalipsin ontbr. A boec Apocalipsin.

40 Exodus, 14:19-20.

46 beveling: bevel.

48 antwoorden: verantwoorden; - ende van lof .. weder te brenghen: hun taak is lof en eerebetuiging over te brengen.

54-57 Comp. I. c.: Troni dicuntur eo quod in eis Deus sedeat et judicia sua decernat. Vgl. echter I Thess. 4:16, waar ‘op het geroep van den Aartsengel’ de dooden zullen verrijzen.

57 Matth. 24:31.

60-63 Comp. l.c.: Horum - Cherubin - officium est promovere homines ad divinam cognitionem... ideo prae ceteris dicuntur lucere, quia plenitudinem luminis quam suscipiunt, aliis inferioribus communicando transfundunt.

60 engelscher sin: van het verstand der (lagere) engelen zijn zij de hemelsche verlichters.

63 Apocal. 10:9.

[p. 22]

tekstkritische noten

64 te eeten, dat mit seven teykenen was besloten ende het wort 65 suet als honich in sinen monde.

65^65-68Die negende choor is seraphin: godlike, vuerende, vlam-66mende minne. Hoor dienst is in desen fackelen godliker lieve 67 altijt te barnen ende voort innighe herten dair mede te ont-68⁶⁸foncken. Alsulcken enghel wast die voor Sampsons vader ende 69 moeder in der flammen des offers, die si deden, op voer in 70 den hemel voir horen oghen.

63 GD tinnakele; H terminakele; B signaculen.
64 GHD saet.
65 G vuerighe; H vierighe; D = A; B vuer ende vlammende minne.
67 GH ontfenghen; D ontfingen; B ontsteken.
1. H Capittelum van den achte hemelen die de meyster ondersceiden.
3 GH phylosooph; D philoysooph; B philosophen.
8 B ademtocht.
9 CGH werc; DA wert; B wort; - GH reghen, dou, haghel; D = A; B haghel, reghen, douwe.
13 GHB oft; D = A of.

65-68 dichterlijke vertaling van Comp. I.c.: in amore Dei ardere et alios ad incendium divamoris promovere.

68 Judices, 13:20.