'Geloof mij Uw oprechte en dankbare Vriend'. Brieven uit de Nederlandse letteren, verzameld en van commentaar voorzien door vrienden van Marita Mathijsen, 30 oktober 2009

10 José Plug,
De WelEdelgeboren Heer den Heer W. Veder. s.s. Th. Cand. aan het Rechthuis te Loendersloot.

Amsterdam 12 Mei 1832

En niet buiten, zoo als

gij o dwaas! denkt.

Waarde Vriend!

Hoogst aangenaam was het mij, uit uwe letteren van 7 dezes te bespeuren, dat gij een verbeterd man wordt, niet alleen constant aan/in uwe liefde, maar ook in uwe vriendschap. Ik neem daarom ook het eerste rustige uurtje te baat, om u een antwoord te doen toekomen, met de betuiging er bij, dat het mij een waar genoegen strekken zal, indien het aanleiding geeft tot eene voortdurende correspondentie. Ik had u reeds half beschuldigd, mij vergeten te hebben: doch maak nu amende honorable. - Ik dacht namelijk, dat gij wel eens nu en dan hier te Amsterdam uwe Dulcinea zoudt komen opzoeken en mij alsdan een overgesnipperd uurtje schenken: doch gij kwaamt niet. - Thands nu ik bemerk, dat uwe beminde zich niet hier, maar te Loendersloot bevindt, besef ik de reden van uwe noncomparitie.

Ik besef al het genoegen, hetwelk gij tegenwoordig smaken moet; doch geloof tevens dat het wel noodzakelijk is verliefd te zijn, om zich met dit fraaie weer, de genoegens van het buitenleven te kunnen laten welgevallen. Hier in de stad zijn proh dolor! Al de kagchels reeds weggenomen, waarvan het liefelijke gevolg is, dat ik zit te bibberen en mijne hand van verkleumdheid naauw in staat is, de pen te houden, en dat mijn ondergescheidingsteeken waarmede gij den spot drijft zich meer dan ooit omkrult, in dezer voege.

Ik dank u [hier tekent Van Lennep een klein zelfportret]

voor al de

goede wenschen welke gij ten gevalle van mijn' zoon Willem bij die gelegenheid uitstort; dat arme kind heeft wel wat wenschen en opbeuring noodig; want het heeft sedert de kraamkamer nog geen gezond oogenblik gehad. Het kind ziet doodsbleek en uitteerend; doch de deskundigen zeggen dat het nog zeer wel kan blijven leven en opgroeien en alle profecyen vervullen. God geve het; maar ik zie het donker in.

Stuur mij uwe elegiën, of liever die van uwen Orkadischen neef, hoe eer hoe beter; want ik zit zonder lectuur, en word misschien veroordeeld tot een zesweekig confinement in eene warmgestookte kamer om daarin uitte zweeten de verfoeilijken humeuren perambulantes per corpus meum miserabile, en welke thands ut nosti, hunnen hoofdzetel in mijne tong hebben. Ik bedank u zeer voor uwen gracieusen wensch ten opzichte van die tong; denkt gij, dat ik, gezond zijnde niet evengoed rijmen zoude als met mijne kwalen? - Vehementer erras. Schrijven en wrijven doe ik, zoo ras ik maar en oogenblik leegen tijd heb en dat gaat thands vrij wel.

Den brief in het Journal de la Haye heb ik niet geschreven; maar zoo als ik hoor, zekere Gt. van Lennep, die referendaris is, of zoo iets. Ik beadem echter zeer het aldaar geplaatste en zoo gij, met uw broeder, Van de Linden en een paar dergelijke spreeuwen hier waart, zoude ik zeer geneigd zijn gezamenlijk een blad daar te stellen, waarin wij de nationale (god beter 't) winkelkraam ridiculiseerden.

Sedert ik dezen begonnen ben, ben ik door 10 of 12 visites gestoord geworden, zoodat ik niet weet, of er enige samenhang in is overgebleven. Ik was aangevangen met honderd zaken in 't hoofd die ik U wilde mededeelen; doch door al deze verhinderingen ben ik alles weder vergeten. Ik zal al dat fraaie dus voor eene volgende gelegenheid bewaren: ... (daar was weer een vent voor een premie voor een merrie...mijn hoofd loopt om:) mij schiet thands alleen over om u te verzoeken mijne eerbiedige groete aan uwe aanstaande te maken, en om die mijner Huisvrouw en kinderen voor uzelf aan te nemen.

Geloof mij steeds

TT

J. van Lennep en niet van Lennip. Indien gij mij weder met dien door ons geslacht verafschuwden naam noemt, wees dan verzekerd dat ik op het adres van mijn volgenden zet:

Aan den Heer Vider Junior

P.S. Apropos! Sedert wanneer is leeuw vrouwelijk? Gij maakt mij tot ridder der Nederl. Leeuw! - Proh deos immortales! - Lees Job IV.10 de brullinge des leeuws ende de stemme des fellen leeuws. Vd. Ook Siegenbeek in voce leeuw. - of Bilderdijk, si maris.

Toelichting

Behalve dat deze brief van Jacob van Lennep aan Willem Veder de eerste is van een reeks bewaard gebleven brieven die Van Lennep tussen 1832 en 1859 aan zijn vriend Veder schreef, lijkt dit geen bijzondere brief. In 1831 had Van Lennep, waarschijnlijk na afloop van een lezing, zowel de tweelingbroers Willem Veder en Aart Veder als Gerrit van de Linde (de Schoolmeester) leren kennen in Leiden. Willem Veder en Gerrit van de Linde studeerden theologie. Aart Veder studeerde rechten. Van Lennep had zijn studie rechten al enige jaren eerder afgerond en was intussen werkzaam als Rijksadvocaat. Van Lennep en de drie studenten raakten bevriend en tussen hen werden intensieve briefwisselingen gevoerd.

Van Lenneps brief van 12 mei 1832 en de 87 overige (bewaarde) brieven die hij aan Willem Veder schreef, waren in de jaren '80 onderwerp van de doctoraalwerkgroep KML4 die werd verzorgd door Marita Mathijsen. Aan de hand van kopieën van de originele brieven die in bezit waren van de KNAW, moesten studenten een diplomatisch afschrift van de brieven maken volgens het systeem Verkruysse, wat inhoudt dat de materiële presentatie van een handgeschreven brief zo nauwkeurig mogelijk wordt weergegeven. Deze afschriften moesten vervolgens van uitgebreid commentaar worden voorzien in de vorm van annotaties. Het was de bedoeling dat de resultaten van de werkgroep ter inzage gelegd zouden worden op het Documentatiecentrum Nederlandse Letterkunde (DNL) van het Instituut voor Neerlandistiek, maar aan het eind van de collegereeks werd besloten aan het ruwe materiaal door te werken en er een interne publicatie van te maken onder de titel Ik zoû u gaarne meer schrijven. De vanzelfsprekendheid waarmee studenten tot ver na het afronden van de colleges met Marita doorwerkten aan het onderzoek voor deze interne publicatie en meewerkten aan de voorbereidingen van een literaire tentoonstelling in Heiloo, waren het logische gevolg van de intensieve kennismaking met de onderwijsaanpak en de vakdidactiek Mathijsen. Deze hield in dat van studenten werd verwacht dat ze in iedere geval gedurende de collegeperiode bij haar in kwamen wonen in de 19^e eeuw en in principe bereid moesten zijn iedere dag van de week van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat in bibliotheken en archieven te vertoeven. Wie dat teveel gevraagd vond, moest maar iets anders gaan doen. Studenten die te laat op college kwamen moesten ‘the walk of shame’ naar haar bureau afleggen, kregen een veeg uit de pan en konden weer vertrekken. Te laat komen kon eenvoudig weg niet omdat daardoor de pointe van een verhaal over escapades van Gerrit van de Linde verprutst zou worden of de tonen van Lucia di Lammermoor of van een opera van Wagner die uit het door Marita meegesjouwde pick-upje schalden hinderlijk onderbroken zouden worden. Het uitgangspunt was dat de dingen intensief, vol overgave en zo nauwkeurig mogelijk moesten gebeuren. Kortom, de didactische narigheden die bedacht waren in de jaren '70 en die zich onder andere kenmerkten door een wat lethargische houding bij docenten en studenten waren volstrekt aan Marita voorbij gegaan.

Bovenstaande brief is voor de meeste mensen geen heel bijzondere brief; het is zeker niet de mooiste of geestigste brief die Van Lennep ooit schreef, maar voor de meeste studenten uit werkgroep KML4 is het de eerste brief aan de hand waarvan ze een beeld kregen van de het dagelijks (literaire) leven in de 19^e eeuw, van het familieleven van Van Lennep, van zijn literaire productie, van zijn beroepsmatige verplichtingen en van zijn reactie op allerlei culturele en politieke gebeurtenissen. Het is voor de meeste van ons ook de brief aan de hand waarvan we Marita Mathijsen leerden kennen en aan wie we een belangrijk deel van onze academische opvoeding hebben te danken.

José Plug