De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

[p. 290]

290

Baarn, 23, ik bedoel 25,

Maart 1898

Beste Vriend,

Het was een prachtige ontmoeting.

Maar laat mij je eerst vergeving mogen vragen voor ons niet-verschijnen bij Krasnapolsky.⁷¹⁴ Je zult, hoop ik, tijdig hebben verondersteld dat er beletselen waren en dat, gegeven vooral de aanwezige nevro-psychische gesteldheid, het ook zéer moeilijk was om je een boodschap te zenden. Ik was met de zoontjes in het zelfde rijtuig, enz. Kortom, de situatie was zoo tragiesch dat ik den tijd en alles vergat. Ik heb mijn verlegenheid tegenover je trachten te verminderen door mij te herinneren, dat de afspraak niet absoluut was. -

25 Mrt.avond. Ik heb een geweldigen indruk van je gekregen. Ik heb je zoo groot zien staan als nog maar eens in het verleden gebeurd is, namelijk op de Rozengracht eens, toen ik vond dat het heele huis als een kaartenhuis om je heen was.

Je kleur en stand was, voor mijn indruk, en natuurlijk trouwens, geheel in over-eenstemming met wat je hebt voorgelezen. Treffend is, dat je toen op de Rozengracht iets zei van een vrouw, die je uit een dakvenster hadt zien kijken, iets zei om een zekere manier van fluweelige of door waas omgeven of Rembrandtieke manier van zien aan te geven, en dat deze zienswijze, naar mijn bescheiden meening, nu in je werk zegepraalt.

Ik kan eigenlijk heel te vrede zijn met wat je van wat ik voorgelezen heb, zeide. Van mijn stuk over Thijs Maris⁷¹⁵ heb je gezegd: ‘magnifique’; van het beste deel der dunnere zaakjes, die ik daarna las,⁷¹⁶ heb je gezegd, toen ik de vergelijking met een dagboek van omstreeks 1820 opperde: ‘... Eugènie de Guérin⁷¹⁷, maar díe is “veel verfijnder”’. Hier-

714 Het was de bedoeling geweest dat het echtpaar Alberdingk Thijm rond zes uur, half zeven in Hotel Krasnapolsky zou komen opdagen om daar, samen met Verwey, te avondmalen. Verwey was die 24ste maart blijven doorbrengen in Amsterdam omdat hij 's avonds, in de Stadsschouwburg, de première van Antoon Molkenboer's sprookje Mincelijn wilde bijwonen; zie daarover Walter Thys, De Kroniek van P.L. Tak, a.w., p. 185-189. Ook Van Deyssel en echtgenote waren door Molkenboer (1872-1960) uitgenodigd, uitnodiging waaraan Van Deyssel - ook zonder het sterfgeval in zijn schoonfamilie - toch geen gevolg zou hebben gegeven. Een en ander heeft Molkenboer niet belet Van Deyssel te bedenken met de zeer bijzondere boekuitgave van Mincelijn; zie daarover Ernst Braches, Het boek als nieuwe Kunst/Een studie in Art Nouveau, Utrecht, 1973, p. 237-238.aant.

715 Het op 20 september 1894 door Van Deyssel, samen met Jan Toorop, in Londen aan Thijs Maris gebrachte bezoek [zie noot 59], had Van Deyssel op zaterdag 26 februari en op zondag 27 februari 1898, dus vier jaar later, schriftelijk geëvoceerd. Op 13 oktober 1899 vond Van Deyssel dit opstel, dat hij in de loop van 1898 en 1899 had voorgelezen aan o.a. Herman Gorter, Albert Verwey, Jac. van Looy, Jan Veth, Frans Boersma en Freule Jacqueline Sandberg, werkelijk ‘zeer goed’. Hij stond zijn tekst eerst in oktober 1900, onder de titel Over Thijs Maris, ter publikatie af aan H. Kleinmann & Co te Haarlem, ter opneming in een kostbaar uitgegeven Album-Thijs Maris, over de wonderlijke samenstelling van welk album Jan Veth uitvoerig de staf heeft gebroken in het weekblad De Kroniek van 23 oktober 1900. Als Bezoek aan Thijs Maris verscheen deze tekst in De Xxe Eeuw, 9e jrg., aflev. 10, oktober 1903, p. 89-96; herdrukt in L. van Deyssel, Verbeeldingen, Amsterdam, z.j. (1908), p. 43-52.

716 Te weten: fragmenten uit Het leven van Frank Rozelaar .

717 Eugénie de Guérin (1805-1848). Haar van 1834 tot 1842 bijgehouden Journal intime, in 1862 door G.S. Trébutien uitgegeven onder de titel Journal et Fragments d'Eugénie de Guérin, maakte deel uit van Van Deyssel's bibliotheek.

[p. 291]

meê kan ik het doen. - De kleine moeilijkheid, indien er eene was, werd veroorzaakt door het gewagen door mij van versachtige zaken. Dit heeft mij eerst wat onthutst,⁷¹⁸ maar ik ben nu zeker, dat, - indien zij ook al niet tot de groote poëzie behooren, zoo als jouw werk, - het geen ik gaarne erken, - je de kleine stukjes, die rijmen, en die in de zelfde strooming gemaakt zijn als het stuk over Maris, goed werk zult vinden, laten wij zeggen ‘kleine, min of meer rijmende, poèmes en prose’.

Wat het voor mij een weinig moeilijk maakte, was dat ik meende op te merken, dat je depreciatie van Gorters werk 2e periode (‘sensitivisme’) sterker dan vroeger was geworden en juist die stukjes van mij nog 't meest dáárop lijken, hoewel in andere zienswijze, ik bedoel meer wat hun verwantschap met proza aangaat. Dit kan echter, bij nadere overweging, niet naar voor mij zijn, daar 't juist deel van mijn grootsten ‘eerzucht’ uitmaakte stukjes die dáárop lijken, - maar dan in andere visie - te maken. Niet, om dat ander werk niet veel hoogere en grootere poëzie zoû zijn; maar om dat ik met mijn karakter dat als een der hoogst bereikbare dingen voor mij beschouw.

Er is, wel bezien, niets tegen dat ik een goed prozaschrijver zoû zijn, die geen werk heeft gemaakt met de orgeling der groote dichtkunst er in; maar wel een hoeveelheid kleinere rijmende stukjes, die toch fijn werk zijn.

Ik acht je oordeel overigens onfeilbaar.

Je, naar mijn inzien, te sterke depreciatie van Gorter 2e periode, wordt thands, naar ik meen, beïnvloed door de bewustheid der groote voortreffelijkheid van je eigen werk, en in verband met Gorters Voorrede, enz. Want je zult toch wel vinden dat G. 2e periode als men het beste Nederl. werk noemt, daarbij behoort.

26 Mrt. Ik ben op 't oogenblik nog aan alles vreemd maar hoop toch dat iets terug zal komen. -

Ik maak dus af en stuur aan Groesbeek die ‘Letterk. Aanteeken.’, waarin over Zola en de ‘symbolisten’, voor de Mei-aflevering.⁷¹⁹

Ik groet je groot man

Karel Alb. Th.

718 Terecht heeft J. Kamerbeek Jr. (in de in noot 713 genoemde studie) opgemerkt dat ‘onthutst’ een understatement is en dat wij het mogen vertalen als: aangetast in zijn innerlijke zekerheid.

719 L. van Deyssel, Letterkundige aanteekeningen, in Tweemaandelijksch Tijdschrift, 4e jrg., aflev. 5, mei 1898, p. 306-318, aldaar gedagtekend 10 April '98. Deze ‘aantekeningen’ hebben allereerst betrekking op de door Camille Mauclair aan de Nouvelle Revue van 15 oktober en 1 november 1897 bijgedragen Souvenirs sur le mouvement symboliste en France. Dit gedeelte der ‘aanteekeningen’ werd voor de eerste maal herdrukt, onder de titel Fransche symbolisten, in de Vierde bundel Verzamelde Opstellen, Amsterdam, 1898, p. 301-308. Daarin, p. 307-308, wordt ook aangetroffen een aantekening n.a.v. Mauclair's, op 15 februari 1898 in de Nouvelle Revue begonnen publicatie van de nog datzelfde jaar te Parijs bij P. Ollendorf verschenen roman, Le Soleil des Morts, waarin Stéphane Mallarmé een belangrijke rol speelt onder de naam Calixte Armel. Van Deyssel zou echter eerst in maart en april 1900 Mallarmé gaan waarderen; zie Harry G.M. Prick, Stéphane Mallarmé en Tachtig, in Maatstaf, 27e jrg., mei/juni 1979, p. 129-148.
De Letterkundige aanteekeningen werden besloten met een beschouwing over De candidatuur van Bommel/Blijspel in drie bedrijven door Doctor Juris [= J. de Koo-H.P.], voor de eerste maal herdrukt in de Vierde bundel Verzamelde Opstellen, a.w., p. 311-317.