De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

96

Baarn, Eemnesser Hoog

20 Nov. 1893

Amice, Ik hoor dat je terug bent.²⁴² Herinner je je misschien nog, dat je om dezen tijd eens hier zoû komen naar wij van de zomer in Noordwijk²⁴³ afspraken? Het zoû nu misschien nog net goed vóor de bevalling-drukten ten mijnent kunnen. Mag ik

242 Van midden september tot 3 november 1893 had Verwey, samen met zijn zwager Gerlof van Vloten, een reis door Spanje gemaakt; zie Maurits Uyldert, Dichterlijke strijdbaarheid. Uit het leven van Albert Verwey, II, Amsterdam, 1955, p. 36-39.

243 Vanuit Hamburg, waar Van Deyssel, van 5 juni tot en met 9 juli 1893, bij Arij Prins logeerde, had Van Deyssel op 21 juni 1893 aan Van Eeden te kennen gegeven dat hij meerdere van zijn vrienden in Holland ‘nu eens eenigszins ter dege zou willen ontmoeten, waartoe b.v. Verwey ook in de eerste plaats behoort, die ik in geen vier jaar gezien heb en van wien ik in jaren niets heb gehoord.’ (Briefwisseling Van Eeden/Van Deyssel, p. 208). Intussen zou Van Deyssel Verwey eerst bezoeken tussen 15 juli en 15 augustus 1893, periode waarin Van Deyssel logeerde ten huize van Frank van der Goes op diens toenmalige adres Nicolaas Beetsstraat 1 te Nieuwer Amstel.
Onder de indruk van Van Deyssels bezoek noteerde Verwey in augustus 1893: ‘Karel [Alberdingk Thijm] is de met een stijl geborene; of hij hoog gestemd is of laag, elke van zijn uitingen heeft de volle stijl van zijn wezen en zijn minst beduidende volzin is in bouw en nauwkeurigheid volmaakt. - Hij verschilt daarin zeer van mij, die alleen iets ben onder de spanning van stemmingen. Ongestemd spreek ik hortend, onnauwkeurig soms, zoekend en aanduidend en alleen als een aandoening mij aangrijpt, een idee mij helder wordt, schiet ik uit in volle volzinnen waar ik van verre de wijdte van overzie. - Hij is de geborene met een stijl, ik de bezochte door inspiraties.’ (Citaat ontleend aan Maurits Uyldert, Dichterlijke strijdbaarheid/Uit het leven van Albert Verwey, II, Amsterdam, 1955, p. 35). Uit diezelfde tijd moet de volgende aantekening dateren:
‘Ik sprak laatst met Thijm erover of er verschil was tusschen het schrijven van een drama, en het schrijven van een slechten roman zóo dat men met opzet zich het type van een slecht romanschrijver fingeerde, en als zoodanig schreef. Ik zei, neen, als die roman bestemd is het type van een slechten roman te wezen; maar ja als de bedoeling is het in den roman vervatte verhaal te doen, en men enkel om een bijreden (b.v. verkoopbaarheid) dit verhaal doet zooals een slecht schrijver het doen zou. In het eerste geval doet men als de dramaschrijver éen ding en doet dat goed. In het tweede doet men twee dingen slecht.
B.v. Thijms stukken over Cath. v. Rees, de Ooievaar etc. zijn goed. Maar zijn boek over zijn vader is slecht.
Hij breidde die vraag uit tot deze: wie doet beter, de kunstenaar, die onder den drang van zijn stemmingen schrijft, en niet kan zeggen of hij ze meester is of ondergaat, - of de dandy die, koel, boven de stemmingen staande, ze naar welbehagen uit?
Mijn antwoord was me toen niet zoo helder, maar nu zou ik het zóo stellen, dat de kunstenaar den indruk zal maken van aangedaan, en de dandy van koel te zijn - en dat dus de dandy, als hij, koel zijnde, aangedaan schijnen wil, minder goed zal doen dan de kunstenaar die is wat hij schijnt.
Waarom zal een mensch altijd meester van zichzelf zijn? Ik ben soms mijn meester, maar dan weer mijn vriend, mijn slaaf, mijn machteloos bespeelde snaartuig.’ Voor Van Deyssels stukken over Catharina van Rees en De Ooievaar, zie De scheldkritieken, p. 80-84 en p. 59-61. Betreurd moet worden dat Verwey zijn oordeel over de door Van Deyssel onder de letters A.J. geschreven biografie van J.A. Alberdingk Thijm niet nader heeft toegelicht. Van Eeden schreef op 23 oktober 1892: ‘Het is waar dat je nu en dan merkbaar voor onmondigen schrijft (...) maar het is de beste biografie die ooit in Holland is geschreven en had als je het met het oog op een beter publiek had gerevideerd naast je nobelste producties kunnen staan.’ (Briefwisseling Van Eeden/Van Deyssel, p. 185).
Alphons Diepenbrock zou (20 april 1894) dit boek ‘willen bestudeeren om uit zijn indrukken en elementen iets te componeeren, eenige ideeën over de groote vraag der proportiën van Kunst en leven waaraan dat boek zoo telkens raakt. Tot dusver, kunnen wij zeggen, heeft Baudelaire onder ons gewoond. Die is nu dood. Baudelaire wordt door A.J. begraven. Dit is niet van geringe importantie’ (Brieven en Documenten, deel II, p. 172). Zie ook in Brieven en Documenten, deel III, p. 279-280, Diepenbrock's brief van 8 mei 1901, waaruit ik thans alleen citeer: ‘Ik geloof dat dit werk als schildering van een eigenaardige en weinig bekende periode der Nederlandsche cultuur op het eind der 19e eeuw van groote historische waarde zal worden en dat men den auteur des te meer zal bewonderen omdat hij zoo uitmuntend geslaagd is in het schilderen van den achtergrond waartegen de hoofdfiguur moet uitkomen en een zoo boeiend en levend tafereel te scheppen van dingen en persoonlijkheden die op zichzelf beschouwd zoo nietig en onbelangrijk waren.’

[p. 155]

je, om maar dadelijk iets te noemen, voorstellen b.v. van Vrijdag 24 Nov. af eenige dagen hier te komen? Of, als dat je niet schikt, zoû je dan nu reeds een datum in de volgende week misschien bepalen kunnen?

Zondag 3 Dec. komt Mendes da Costa²⁴⁴ hier, anders heb ik tusschen 24 Nov. en 10 Dec. alle dagen beschikbaar.

In de hoop verblijd te worden door een aangenaam wederwoord

tt

K. Alb. Thijm

244 De classicus M.B. Mendes da Costa (1851-1938), met wie Van Deyssel bevriend raakte in de zomer van 1883. Een levensbericht van Maurits Mendes da Costa verscheen, van de hand van J. Kalff Jr. in het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 1939-1940, Leiden, 1940, p. 44-53.