De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Arnold Ising jr., 1883-1904

94

Bergen-Op-Zoom, 1 Juli 1890

Hoek Wassenaer- en v. Hasseltstraat.

Waarde Vriend,

Het geeft niets of ik er nu al lang over delibereer; daarom zal ik je maar in eens zeggen waar het op staat: Ik heb je in zoo lang niet geschreven, om dat ik vond dat ik je niet schrijven kon zonder je uit te noodigen van eens hier te komen; ik kan je niet uitnoodigen om voor jouw kosten hierheen te reizen en hier te verblijven; en ik kan je ook niet uitnoodigen om voor jouw kosten hier heen te reizen en voor mijn kosten hier te verblijven, 't zij een week, 't zij een dag, 't zij een uur, - om dat het mij volstrekt onmogelijk is de minste bizondere uitgave te

[p. 123]

doen. Buiten-dien zijn mijn vroolijke uren in den laatsten tijd zeldzaam geweest en om je een larmoyanten of klagerigen brief te schrijven, daar hebben wij geen van tweën iets aan.

Ik leid een zeer uniform leven, dat bestaat uit werken, waartoe ik mij dwing zonder er de gepassionneerde begeerte naar te hebben en zonder er het aangename lettré-genot door te ondervinden. De eenige gewaarwording die het mij geeft is die eener strenge te vredenheid over het volbracht hebben van de taak. Het 2e gedeelte van dat leven bestaat uit een zwart en steriel gemijmer, dat een zeker veel onaangenamer toestand is dan dien van het werk.

Ik ben iemant van veel aanleg, maar ik ben slecht geëquilibreerd, dat zal vermoedelijk op de duur mijn ongeluk zijn. Zoo doe ik nu sinds eenigen tijd geregeld industrieël werk, waarmeê ik niet nalaten kan geld te verdienen.²¹⁹ Was ik daar tien maanden vroeger meê begonnen dan zoû mij een massa beroerdheid bespaard zijn gebleven. Waarom ben ik daar niet vroeger meê begonnen? Niemant die 't zeggen kan, want ik had niets anders te doen.

Ja, 't is bedonderd, ik wilde je zoo graâg aardig en vroolijk schrijven over mijn arrestatie te Antwerpen,²²⁰ mijn verblijf te Middelburg,²²¹ enz. Maar het gaat niet, ik kan mij niet forceeren.

Zoo als je boven mijn brief ziet, ben ik verhuisd.²²² Ik woon nu op een bovenhuis, dat niet groot is, maar daar ik toch zoo meê te vrede ben, dat ik er mijn

219 Reeds in een niet nader te dateren aantekening uit 1885 heette het: ‘Ik exploiteer mij door deze “industrie”, om het ééne doel te bereiken: zooveel mogelijk roem, eer en rijkdom (genot) gedurende het leven in te oogsten. De hoogere roem, onwaarschijnlijk voor het leven, waarschijnlijk voor na mijn dood, wordt door de rubriek “Kunst” verkregen.
Het groote beginsel der industrie is: te zien, wat de menschen begeeren en zich daar naar te richten, terwijl het groote beginsel der kunst is slechts precies te zeggen wat men in zich heeft; over een eeuw komt dat dan der menschheid ten goede.’

220 Op 14 juni 1890 had Thijm hierover aangetekend: ‘Gisteren-ocht. p. tram van 8 u. naar Antwerp. om antiquiteiten en gouden sieraden te verkoopen. Gedéjeuneerd in de Taverne des Voyageurs, bij de Place de la Commerce. De derde winkelier, bij wien ik kwam, Souweïne genaamd, Place de Meir 85 III, heeft mij doen arresteeren als landlooper of iets dergelijks in 't bezit van kostbare voorwerpen en zonder legitimatiepapieren. Te 12 u. 45 ongeveer kwam ik aan 't politie-bureel, waar ik verbleven heb tot zes uur 's avonds, aldaar konjak, brood, vleesch, bier en sigaren gebruikende, die op mijn verzoek door een der agenten uit een naburigen herberg werden gehaald, en de agenten op bier en sigaren onthalende. Nadat het antwoord op een telegram aan den politie-kommissaris van Bergen-Op-Zoom te zes uur gekomen was, ben ik in vrijheid gesteld. Ik had nog juist tijd om den laatsten tram te Merxem, die om 7 uur vertrok, te halen. Thuis gekomen, mijn vrouw en ik ziekelijk en abnormaal door dit violent geval, onrustige nacht.’

221 N.l. op 14, 15 en 16 juni ten huize van J.J. van Laar (1860-1938), de auteur o.a. van de anoniem uitgegeven brochure Physiologie van de Nieuwe Gids, A'dam 1889, en van Die Thermodynamik in der Chemie, A'dam-Leipzig, 1893, met een voorwoord van Prof. Dr. J.H. van 't Hoff.

222 Dit gebeurde tussen 21 april en 3 mei 1890. Op 4 mei noteerde Thijm: ‘Een dwang-oorzaak voor onmiddellijke verhuizing heeft zich voorgedaan, het zoeken naar eene woning, het vinden, het verhuizen en het installeeren is gebeurd en zijn wij van de Kremerstraat hoek Vischm. E 300 komen te wonen: hoek Wassenaar- en Van Hasseltstraat.’

[p. 124]

[p. 125]

heele leven wel wil blijven. Het bestaat uit een werkkamer zoo mooi als ik er nog nooit een gehad heb, waarnaast een appart smal vertrekje, met venster, voor kolossale kleêrenkast. Verder een kleine slaapkamer, een zeer goede huis-zit-en eetkamer, een zeer lichte keuken en een ruime zolder. Het is zeer licht en luchtig en stil gelegen aan den buitenkant der stad. Ja, ik zoû je ook nog die heele geschiedenis met den eersten huisbaas moeten vertellen, een herrie, een lotgevallen! Lieve Jezus, ik heb nog nooit zoo'n drukke tijd beleefd.

De wandelingen met Frank van der Goes gaan veel beter dan vroeger, want ten eerste ben ik veel te grof geworden om kleine onaangenaamheden te voelen, en ten tweede ben ik zoo soepel geworden, dat ik ze, als ik ze voel, met het grootste gemak slik en verteer en naar de volgende uitzie.

Ik zal je spoedig vier vroolijker zijtjes schrijven. Vergeef de slordige haast van dezen brief.

Groet Mina, als je zoo goed wilt zijn, zeer hartelijk van mij. Ik druk je de hand.

t.t.

Karel Alberdingk Thijm.