1953 Eenakterprijsvraag van de CPNB
Jury: Hella S. Haasse, Han G. Hoekstra, Chr. Leeflang, J.J. van Mechelen, J.W. Schouten
Voor de Boekenweek van 1953 schreef de CPNB een prijsvraag uit met als opgave een eenakter te schrijven naar aanleiding van het gegeven dat een man na enige aarzeling een brief in de brievenbus werpt. Het stuk moest ‘de volkomen ommekeer te zien [geven] die deze brief brengt in een bestaande situatie ter plaatse waar de brief wordt ontvangen’. Hermans stuurde ‘Het omgekeerde pension’ in (geschreven of voltooid: november 1952) en zijn toneelstuk werd met drie andere gekozen uit tweehonderdzesentwintig inzendingen. ‘Het omgekeerde pension’ werd als laatste gespeeld bij de opening van de Boekenweek op 27 februari 1953 in de Amsterdamse Stadsschouwburg, waarbij minister Cals de openingstoespraak hield. Vanwege de Zeeuwse overstromingsramp van begin die maand was er geen Boekenbal na; wel gaf koningin Juliana met prins Bernhard acte de présence. In de pauze werden de schrijvers van de bekroonde eenakters (ook: Manuel van Loggem, Tone Brulin en Ed. Hoornik) aan de koningin voorgesteld. Hermans: ‘Tegen mij sprak Hare Majesteit: “De goede wil doet ook veel.” De toneelspelers waren namelijk amateurs en dit had men het staatshoofd blijkbaar ingefluisterd. Dat mijn Omgekeerde pension pas na de pauze zou worden gespeeld, wist zij geloof ik niet. Toch knikte ik gedwee en instemmend’ (Door gevaarlijke gekken omringd, p. 22).
De regie van ‘Het omgekeerde pension’ was in handen van het jurylid J.J. van Mechelen; een van de prille amateurs was de latere toneelcriticus en Hermans' zwarte schaap Hans van den Bergh. Een toneelcriticus van dat moment (en ook al een bête noire), H.A. Gomperts, was zeer over Hermans' toneelstuk te spreken: ‘Ik vond Hermans' eenacter het enige dichterlijke van wat deze avond geboden werd’ (Het Parool, 28 februari 1953). Zijn recensie siert de achterkant van Drie drama's (1962) waarin ‘Het omgekeerde pension’ is opgenomen.
Omslag van Briefgeheim (1953) waarin ‘Het omgekeerde pension’ met drie andere bekroonde eenakters was opgenomen
Hermans (geheel rechts) op 27 februari 1953 net voor zijn gesprek met koningin Juliana en de opvoering van ‘Het omgekeerde pension’
Auteursrechtelijk beschermd
