Rijmwoordenboek der Nederduitsche taal
(1846)–Lodewijk Hendrik Delgeur–
Auteursrechtvrij
[pagina 11]
| ||||||
31. Een voet is een samenstel van twee of meer lettergrepen van gepaste maet. | ||||||
II. Over de voeten.32. De oude Grieken gebruikten tot 34 verschillende voeten, van twee tot vier lettergrepen; onze versmaet kent er slechts zeven, 4 van twee en 3 van dry syllaben: Voeten van twee lettergrepen:
Voeten van dry lettergrepen: Dactylus, :
Amphibrachys  ,
Anapaestus,  , enz.
33. De Ouden meetten hunne verzen meest met dubbelvoeten (dipodien). Wy zullen zien dat ook in onze verskunst deze maet zeer goed kan gebruikt worden, en dat b.v. onze alexandrynen zich allerbest in dipodien (diïamben  of ditrocheën  met een voorslag  ) laten verdeelen.
| ||||||
[pagina 12]
| ||||||
III. Over de versen.34. Er zyn verscheidene soorten van verzen; men kan ze echter tot twee Hoofdsoorten brengen: 't zy de klemtoonen om de tweede, 't zy om de derde terugkomen. 35. De eerste soort noemt men gewoone dichtmaet, de tweede trippelmaet. 36. In de gewoone dichtmaet kan de klemtoon vallen op de oneffen (1ste 3de 5de 7ste enz.) lettergrepen en dan noemt het iambische verzen; of wel op de oneffen (2de 4de 6de enz.) en dan zyn het trochaïsche. 37. Het trippelvers ontleent zynen naem van zynen eersten voet; er zyn dus Dactylische, Amphibrachische, en Anapoestische verzen. | ||||||
Iambische verzen.38. Men vindt iambische verzen van twee, dry, vier, vyf, zes en zeven voeten; en zelfs van ééne voet; doch deze zyn meest met andere geschakeerd. Zie hier nogtans een voorbeeld van een grafschrift, door Spiegel, uit eenvoetige iamben bestaende: Hier rust
Wiens lust
En vreugd
Was Deugd,
En 't Waer,
Hoe zwaer
't Ook viel.
Nog sticht
Zyn dicht-
Geschryf.
Maer 't lyf?
Hier bleef 't.
God heeft
De ziel!
Van twee voeten: Waer vlek en landschap lagchend bloeijen Op Be̅lgiĕs gro̅nd
| ||||||
[pagina 13]
| ||||||
Spookte eens de sombre geest der woestheid
Het woud in 't rond.
blieck.
Van dry voeten: Hy leeft die voor zyn Heiland leeft.
Ĕn nie̅t | vŏor a̅e̅rd | sc̆he dra̅f:
Voor Jezus die hem 't leven geeft
O̅o̅k na̅ | dĕn do̅o̅d | ĕn 't gra̅f.
bilderdijk.
Van vier voeten: Ziĕ hoe̅ | dĕ scho̅o̅ | nĕ Mo̅r | gĕnsto̅nd
De starren rooft aen 't Hemelrond
Om de aerd met bloemen te overspreiden!
Doch, stervling, vraeg: is 't schoon der aerd
Of dat der heemlen meerder waerd?
En kies bedachtzaem tusschen beiden.
bilderdijk.
Van vyf voeten: Zy̆ wa̅ek | tĕn dae̅r | e̅lk o̅p | zy̆n gre̅ns | gĕle̅gen,
De lont ter hand, by slapelooze nacht:
Het moedig ros brieschte alverwoesting tegen
De kryger droomde en brand en broederslagt.
van duyse.
Van zes voeten: Văn hie̅r | wĭe vre̅u̅g | dĕ zo̅e̅kt! | my̆n za̅ng | ŏntspri̅ngt | aĕn 't he̅rt.
Die altyd bornende aêr van onuitputbre smert,
Die slinger, levenslang door de onrust aengedreven
Om elk ondeelbaer stip te merken van een leven,
Tot niets dan aeklig zwart, dan jammerklank bestemd,
Heeft pyn ten springveer, die met yzren nepen klemt.
bilderdijk.
| ||||||
[pagina 14]
| ||||||
Men vindt ook iambische verzen van zeven voeten, (iambicus tetrameter catalectus;) zy bestaen uit een vers van vier met een van dry voeten samengetrokken, zy komen zelden voor, en nimmer als staende verzen: Wănnee̅r zăl i̅k, do̅o̅r 't ste̅rvĕn ze̅lf, dĕ ma̅gt dĕs do̅o̅ds ŏnthe̅ven,
Wanneer zal ik tot stof vergaen, - wanneer, voor eeuwig leven?
| ||||||
Trochaïsche verzen:Van twee voeten: Wa̅t aĕn | 't le̅vĕn
Prys kan geven,
Zy verbleven
Ae̅n diĕn | Go̅d
Die by weelde
Waer ze ooit streelde
Leed bedeelde
Aen ons lot.
bilderdijk.
Van dry voeten: So̅ms ŏnt ro̅lt eĕn trae̅n ŏns
By het nydig lot:
Vall' die traen op aerde,
Houd steeds 't oog op God.
h.p.
Van vier voeten: I̅mmĕrs | 'k lee̅f voŏr | 't he̅dĕn | ni̅e̅t
Dat gedurig van my vliedt,
| ||||||
[pagina 15]
| ||||||
A̅lty̆d | ho̅pĕnd | a̅lty̆d | schro̅omĕnd,
Altyd van een morgen droomend;
Maer voor zaliger toekomend,
Dat zich 's Christens uitzicht biedt.
bilderdijk.
Trochaïsche verzen van vyf voeten zyn ons onbekend; doch men heeft er van acht voeten (trochaïcus tetrameter catalectus) zie hier er een voorbeeld van: Vre̅e̅mdlĭng | wa̅er ĭk | ru̅stlŏos | zwe̅rvĕ, | vre̅e̅mdlĭng | i̅n my̆n | ba̅kĕr | ma̅t,
Vreemdling waer myn voet zich zette, waer ik schuil- of rustplaets had,
Vreemdling by bekende en vreemde, vreemdling by myn eigen bloed.
Moog ik 't slechts by God niet wezen, 't is genoeg voor myn gemoed.
bilderdijk.
Trippelmaet. | ||||||
Dactylische verzen:Ma̅rm'rĕn gĕ | sti̅chtĕn ĕn | to̅rĕngĕ | va̅e̅rtĕn
Du̅ikĕlden | re̅eds mĕt hŭn | kru̅inĕn ĭn | 't na̅t.
j.f. willems.
| ||||||
Anapaestische verzen:Ĕn dĕ hee̅r | schăer dĕs he̅i | dĕns doŏr 't zwa̅e̅rd | nĭet gĕkno̅t
Ĭs gĕsmo̅l | tĕn ăls snee̅u̅w | voŏr dĕn oo̅g | străel văn Go̅d.
n. beets.
Deze beide soorten van verzen worden weinig gebruikt, en zyn dan nog meest al met andere trippelverzen gescha- | ||||||
[pagina 16]
| ||||||
keerd, zoo als, by voorbeeld, Tollens het in zyne schoone ballade De Hertenjagt, gedaen heeft: Dĕ Ri̅ddĕr | văn Ho̅lstĕr | hĕt ha̅rt vŏl | văn mo̅ed
Ĕn hĕt blo̅e̅d
Vŏl văn vue̅r | trŏk aĕn 't ja̅ | gen.
| ||||||
Amphibrachysche verzen:Van eenen en twee voeten: Gĕen zo̅rgĕn
Voor mo̅rgĕn
Bĕve̅e̅l hĕt aĕn Go̅d
Wĕes he̅dĕn
Tĕ vre̅dĕn
Ĕn da̅nk vŏor ŭw lo̅t.
bilderdijk.
Van dry en vier voeten: Dăer sli̅ngĕrt | ŏp ee̅ns uĭt | dĕ do̅nkĕ | rĕ lu̅cht,
Dĕ he̅ldĕ | rĕ bli̅k | sĕm naĕr o̅ndĕr;
Dĕ scha̅mĕ | le ŏntde̅kt hă | rĕ stu̅lp, waĕr | zy̆ vlugt,
Ĕn do̅mmĕ | lĕnd ro̅mmĕlt | dĕ do̅ndĕr.
f. rfns.
Wĭe zy̅t gy̆ | dĭe la̅cht mĕt | dĕ tae̅l ŭ | wĕr vae̅drĕn?
Ŏnku̅ndĭ | gĕ re̅gtĕr! | wĭe zy̅t gy̆ | diĕ la̅cht?
Ĭs u̅ wĕl | eĕns 't we̅zĕn | vĕrblee̅kt, by̆ | 't doŏrblae̅drĕn,
Dĕr vloe̅yĕn | dĕ schri̅ftĕn | văn 't vo̅rĭg | gĕsla̅cht.
c.f.a. duvillers.
39. In 't fransch mogen geen twee klinkletters in een vers, | ||||||
[pagina 17]
| ||||||
vast voor elkander staen, dus zou by hen dit vers uit Tollens Echtscheiding niet deugen: Die⁀eed, was zoo⁀innig, zoo hartig, zoo dier.
Onze dichters vinden geene zwarigheid in den hiatus, en men kan hem byna op alle bladzyden hunner dichtwerken vinden. Voor zoo veel wy weten, is Willem van Haren de eenigste die hem vermeden hebbe, en dat wel in zynen Friso, Heldendicht in tien zangen: ten minste staet het aldus in de voorrede. 40. Wanneer echter eene korte e voor een anderen klinker komt smelt zy er mede te samen, en wordt zy niet in het vers geleld. Zy aemde‿in ieder koeltje‿en ruischte‿in elken vlied.
feith.
|
|
, enz.
? enz.
, enz.
, enz.
, enz.