|
| |
| |
| |
X.
God zy dank, het uur is daar.
Laet de eenvoud steeds u heilig wezen,
De zielrust u uit de oogen lezen
Als 't merk der Godheid dat gy draegt.
Er ligt in het landelyke leven eene poëzy, dier men onbewust blyft, zoolang men er in verkeert.
Slechts dan, wanneer men door zyn noodlot op het hobbelige pad des levens voortgezweept, dat zuiver genot ontbeeren moet, leert men te zynen eigen koste al deszelfs waerde kennen.
Immers zoo is de mensch; door zyne verbeelding vervoerd, maelt hy zich de toekomst in zulke schitterende kleuren af, hy werpt zoo veel zonnelicht en zoo weinig schaduwe op het doek zyner hoop, dat het wezenlyke tegenwoordige de gelykenis niet kan uitstaen. Dan, wanneer het geheugen hem het verledene voorstelt in al zyne waerheid, - het is te zeggen, - in vergely- | |
| |
king niet met het gene men er vroeger van verwachtte, maer wel in vergelyking met het gene nu werkelyk is, dan komt men altyd daerop uit, dat het verledene beter was dan het tegenwoordige, en de toekomst beter zyn zal dan beide anderen.
Deze schynwaerheid troost het menschdom, sedert onze eerste moeder de zonde in de wereld bragt, en zy is een nieuw bewys, dat de mensch met weinig gelukkig zyn zou, indien hy de onmatige wenschen zyns harten vermeesteren kon.
Wy bekennen het echter volmondig, ons geluk hangt niet altoos van ons zelven af; er zyn omstandigheden in 's menschen leven, die rechtstreeks en tyrannisch haren invloed op ons onheil uitoefenen, en welker slagen af te weren het meerendeel der stervelingen niet bestand is, even als er andere zyn die de troetelkinderen des geluks, zonder derzelver medewerking, wy zeggen meer, ondanks derzelver tegenstreving, met een duerzaem heil begunstigen. Doch er bestaen, in welke omstandigheden men ook verkeere, algemeene grondsteenen van geluk en onder deze zyn de stille eenvoud, de heilige broedermin en de vertrouwelyke gezelligheid de voornaemste en de minst betwistbare. Uit de eerste wordt de zielrust geboren, uit de tweede ontstaet de zelfverzaking, het sterkste schild tegen de klauwen der wanhoop, en de derde, dochter der innige deelneming, is de moeder der vertroosting en de zuster van den moed.
Met deze drie deugden gewapend, kan de mensch vry den aenval des noodlots tarten, zyne ziele zal tegen deszelfs geweld beveiligd hare rust bewaren, en niet door het onheil terneêr geslagen worden.
| |
| |
Men beschuldige ons van geen fatalismus, want wy verstaen het woord noodlot, niet in den beperkten wysgeerigen zin eener onmisbare noodzakelykheid, wy nemen het aen, niet als eene bovennatuerlyke oorzaek, maer als een uitwerksel der onvolmaekte maetschappelyke inrigtingen, of als een wanschepsel uit de boosheid en de huichelary der inenschen geboren.
Daerom, gy gelukkige, buiten het gewoel der groote steden, opgebragte kinderen, gy die deze deugden als met de moedermelk hebt ingezogen, benydt de arme slaven der bedriegelyke pracht niet, die in die Caphernaüms van eigenbelang en stoffelykheid, noodzakelykheidshalve hunne dagen slyten, en veroordeeld zyn zich in die stiklucht te ontkleuren en van hunne zielsbestemming af te wyken.
Neen, benydt hun het schyngeluk der gestadige afwisseling van vermaken, en het grove zingestreel der lichamelyke vreugde niet, want onder die blinkende korst schuilt de geest der vernieling, die het geloof aen God en aen de deugd doodt, met vriendschap en liefde spot, en, als de brandende zamoen der woesteny, het harte verzengt en verteert.
Gedenkt steeds uwes oorsprongs, laet uwe ziele niet door de zelfzucht ontreinigen en ontadelen, en wordt, indien het mogelyk is, in de onverdorvene buitenlucht, met zuiveren harte en vromen zin, nederig en welgemoed tot uwe bestemming ryp......
'T was avond, eene frissche zachte lucht verkoelde de door de hitte des daegs afgetobde longen en het kokende bloed.
| |
| |
De starren schitterden wemelend aen het donkerblauwe wolkelooze uitspansel en de maen loeg vriendelyk van uit den hoogen hare vriendin, de aerde, tegen.
Eene plegtige rust heerschte over de natuer, niet het minste windjen berimpelde de wateren, en de boombladeren hingen beweegloos aen hunne takken, zwermen kleiner muggen dansten kronkelend rond de toppen der beuken in den maneschyn. De schorre stem der krekels steeg, van tyd tot tyd, uit de afgemaeide meerschen op, en het gestapelde hooi spreide zynen aengenamen geur over het het veld uit.
De inwooners van het vry groote en bevolkte dorp B.. in het land van Waes zaten aen hunne deuren in de koelte des avonds, vriendschappelyk met hunne geburen te praten; de ouderen spraken van het betere leven dat zy hadden beleefd; de jongeren, van de verbeteringen die zy verhoopten.
Andere spraken niet een woord, maer zy lazen, trots de dalende duisternis, in elkanders oogen, en zy schenen zich daerom niet minder te verstaen.
Nu en dan zong eene maegdenstem, die oude vlaemsche liedjens van de roos in 't groene veld of
Gedreven door de baren.....
en meer andere die, alhoewel kunsteloos berymd, toch van dichterlykheid getuigen en welker zachte welluidendheid ons oor streelt, om dat zy zoo vaek aen onze wieg hebben weêrklonken,
| |
| |
en by het insluimeren onzer kinderlyke geesten zich als eene hemelsche muzyk, met de gedaenten van lachende engelen of spartelende vischjens in chrystalyne golven, of gouden bloemen en blauwe vogelen hebben versmolten, en onze jeugdige verbeelding in het veld der wonderen weggetooverd en vervoerd.
Soms vereenigden zich verscheidene vrouwen- en mannenstemmen en als dit gebeurde, zwegen alle andere tongen en aller ooren luisterden naer het ernstige koor, dat in dit statige oogenblik, wanneer de kleine kinderen, die engelen der aerde, geknield en met gevouwen handen tot den engelen des hemels spreken, gelyk een vurig smeekgebed, zoo liefelyk en zoo zoet door het blauwe gewelf heendringt, van starre tot starre weêrklinkt en eindelyk voor den troon des Scheppers, als de verzuchting der lydende aerde, in de eeuwige dankhymne des heelals versmelt en versterft.
- Liefste Lena, zing eens het Roosjen in de dalen, sprak een schoone jongeling tot het nevens hem zittende meisjen, ik hoor het toch zoo geerne, en ik slaep zoo zacht als ik uwe liefelyke stemme heb gehoord.
- Vleijer, antwoordde Lena, en zy stak dreigend den vinger op, om u te bestraffen, omdat gy heden zoo laet gekomen zyt, moest ik het niet zingen, maer ik wil niet boos worden, en zal aen uw verlangen voldoen.
Het meisjen ving zacht en los het schoone lied aen, en alle byzondere gesprekken rondom haer hielden op, want Lena was als de beste zangster van het dorp bekend.
Toen het laetste Roosjen ach! Roosjen in de dalen! was uitge- | |
| |
zongen, ontstond er een streelend gemurmel van toejuiching, want nooit was Lena's stemme zoo liefelyk, zoo gevoelig en zoo diep in oor en hart gedrongen.
- Arm bloemeken! zuchtte zy met eenen traen in den oogen.
- Liefste Lena, zuchtte de jongeling, en zyne hand drukte de hare zacht en teeder.
Nu ging het op een fluisteren en op een hartkloppen uit, als of zy in het belangrykste gesprek der wereld waren geweest, en toch deden zy niets meer, dan het tusschen hen reeds duizendmael besprokene: Lena ik zie u, toch zoo geerne. - Ik u ook Jozef - in de volheid hunner gelukkige, van liefde zwymelende harten herhalen.
Zy beminden elkander zoo innig en hunne liefde was zoo zuiver, zoo edel en zoo bovenaerdsch; zy verschilde zoo zeer van die zinnelyke drift, welke eene fransche schryfster de l'égoïsme à deux noemt, en die in geene vergelyking kan noch mag gesteld worden met het vurige gevoel, dat Godes hand aen den eeuwigen gloed heeft ontnomen, en in zyne genade, te midden der verdorvenheid der wereld heeft gestrooid, om het menschdom van de verdierlyking te redden.
Behalve dit alles, waren zy beide door hunne reine grondstelselen, door hun voorbeeldig gedrag en hunnen vromen christen zin allen voorspoed waerdig. Jozef stond niet alleen als een goed kunstenaer bekend, hy werd ook als een rechtschapen, minzaem en vriendelyk jong mensch, in zyne geboorteplaets door allen geachten bemind.
Vader- en moederloos, had hy zich één jaer te voren eene oude
| |
| |
moei aengetrokken, die in zeer netelachtige omstandigheden verkeerde, en hy ondersteunde ze met zyne jaerwedde van orgelist en den opbrengst van byzondere lessen, die hy gaf.
Jozef had te Gent, waer hy de toonkunst leerde, met Lodewyk kennis gekregen, en zoo haest de jonge lieden elkander hadden kunnen waerderen, was tusschen beide eene innige vriendschap ontstaen.
Immers hunne harten waren zoo eensgestemd; beide beminden de schoone natuer, het gezang der vogelen en het murmelen der beek.
Beide geloofden aen God en aen deugd, aen geluk en aen liefde, en als of zelfs niet de overeenkomst der vroegste geheugenissen hunner kindsheid aen hunnen vriendschapsband ontbreken mogt, waren beide kinderen der armoede, uit den gemeenen volke geboren, en door werken en streven boven hunnen eersten stand, tot der eenige ware, der eenige waerdige, der eenige eeuwige aristocratie der ziel en des geestes verheven.
Ofschoon thans eenige mylen van elkander verwyderd, onderhielden zy eene regt hartelyke briefwisseling. Lodewyk kende Jozef's liefde voor Lena, en Jozef wist, hoe het met den harte zyns vriends gesteld was. Hy had hem al de mogelyke gevolgen van deszelfs liefde voor oogen geleid, en hem in het belang zyner rust, zyner toekomst en zyns geluks bezworen, dit gevoel te bevechten.
In den laetsten brief, welken Jozef ontfangen had en welke geschreven werd in die dagen van ongevoeligheid, uit de welke Lodewyk zoo wreed en zoo schielyk werd gewekt, sprak de min- | |
| |
naer van Klara zoo weinig en met zooveel onverschilligheid van het gevoel dat hem verteerde, dat Jozef zich reeds op voorhand verheugde over het goede uitwerksel zyner raedgevingen, en hoopte zynen vriend geheel en al van zyne booze ziekte, zoo als hy het noemde, eerlang genezen te zien.
- Jozef waer aen denkt gy nu? vroeg eensklaps Lena.
- Waer ik aen denk, liefste? Wel waer aen kan ik anders denken dan aen u?
- Toch niet uitsluitelyk aen my?
- Thans ja: zyt gy niet myn verleden en myne toekomst? myn verleden, om dat gy my uwe liefderyke hand hebt toegestoken wanneer door weemoed overmand en door vertwyfeling aengegrepen, myne verbitterde ziel het leven vervloekte, en Gods goedheid lasteren durfde; myne toekomst, om dat gy myne bruid zyt, en welhaest een onverbreekbare eeuwige band ons zal vereenigen. Och, Lena, geheugt het u nog, dat door ziekte uitgeput, myn krachteloos lichaem der vernietiging zoo naby was, en uwe teedere zorgen, uwe liefderyke waekzaemheid my hebben opgebeurd, en tot het leven terug geroepen? Zeg, geheugt het u nog, hoeveel beter ik werd, als uwe zachte stemme als de verdwaelde toon eener engelharp, my woorden van deelneming en moed insprak, en my van het schrikkelykste onheil, den dood der ziele reddede? Zeg, lieve, geheugt het u nog, dat ik na lang en pynlyk lyden, voor de eerste mael tusschen u en Lodewyk in den hof zat, my zoo gelukkig gevoelde, dat myn nog zwak lichaem onder het geweld zyner aendoeningen bezweek, en ik bedwelmd voor uwe voeten terneêr stortte? O ja, dit alles herinnert gy u, want
| |
| |
de geheugenis werd door den Schepper zoo wel den goede ten loone, als den booze ter straffe gegeven; maer wat gy niet beseffen kunt, is de bron van troost, die in mynen harte ontsprong, is de drievoudige heilige fakkel van geloof, hoop en liefde, die eensklaps myn verstand verlichtte, toen ik in uwen en Lodewyks armen ontwaekte, en eenen, uwen schoonen oogen ontrolden traen, op myne brandende lippen voelde dalen. Sedert dit oogenblik, Lena, heb ik slechts door en voor u geleefd, want sedert dit oogenblik alleen heeft het leven my toegelachen. Uwe liefde is de baken geweest, die my in de haven des geluks heeft geleid, en daerom, liefste, zie ik u zóó geern, dat buiten uw geluk, niets in de wereld my meer treffen kan.
- Gy moogt dat niet zeggen, Jozef, want gy doet er groot kwaed mede, zegde Lena.
- Met u te beminnen, Lena?
- Neen dat niet, gy zoudt integendeel groot kwaed doen, indien gy my niet meer geern zaegt, maer gy moogt niet zeggen, dat er u buiten myn geluk niets meer raken kan.
- Wel waerom, Lena?
- Hoor Jozef, ik ben maer een eenvoudig boerenmeisken en kan zoo verstandig niet spreken als gy, maer ik meen het zeer ernstig en het schynt my toe, dat er groot kwaed ingelegen is, zulke dingen te zeggen, want de goede God wil immers, dat wy alle menschen beminnen en het dunkt my, dat gy den ongelukkigen en den bedrukten met zulke uitsluitende denkwyze te kort doet. Ook gy meent dit niet, niet waer, Jozef, gy zyt te goed en gy zoudt er toch innig lyden in hebben, indien uwe moei by
| |
| |
voorbeeld, of uw vriend Lodewyk ongelukkig moesten zyn.
- Gy hebt gelyk, Lena, en ik dank u voor deze woorden. Het geluk mag ons niet gevoelloos voor het lyden der anderen of ondankbaer ten opzichte onzer vrienden maken.
Het gesprek werd hier onderbroken door den goeden avond van Jozefs oude moei, die ongemerkt genaderd was, en den jongeling eenen brief overreikte.
- Van waer komt die tante? zegde hy.
- Ik zal het u zeggen, kozyn. Gy moet weten, ik had daer by Jente Mie een half dozyn schoone palingen gekocht, en ik was bezig ze af te stroopen, wanneer Jan Vereecke, die, gelyk gy weet, over jaer is moeten optrekken, om onder de militaire soldaten te dienen, al met eenen keer de deur open stoot en roept: - Is er geen beletjen? Ik peinsde, wie mag dat zyn? ik en verstond die sprake niet; want gy moet weten, Jan die spreekt tegenwoordig een beetjen op zyn Brusselsch. Als ik zoo wat te dubben stond wie of het mogt zyn, ging ik eindelyk tot in den gang.
- 'T joost, Jan? zy-det gy? zeî ik alzoo. - Ja ik, bazinne, zeide hy. - Hoe gaet het nog? zeî ik alzoo. - Redelyk wel, 'n mensch en mag niet altyd klagen, zeide hy, nog altyd op zyn Brusselsch, wel te verstaen. - Ik heb hier eenen brief voor Mynheer Zef, zeide hy daer achter.
- Goed, Jan, maer myne handen zyn zoo vuil, zei ik alzoo, legt hem, als 't u belieft, daer 'nen keer op de tafel.
- Met veel plesier, zeide hy alzoo.
- Van wien is die brief? zeî ik alzoo. - Ik en weet niet, zeide hy. - Hoe! zeî ik alzoo, gy en weet niet van wien die brief komt?
| |
| |
- Neen ik, bazinne, zeide hy alzoo, ik zal u gaen zeggen, hoe dat het in zyn werk gegaen is. Ge moet weten, ik was gister avond nog tot Bergen, en ik logeerde in eene herberge tegen de statie. Ik zat daer te klappen, zeide hy alzoo, met nog twee kameraden, die met my van Namen gekomen waren en, zeide hy alzoo, regt over ons zat er daer 'n jonge-n-heer, alzoo eene specie van een fiesken, zeide hy alzoo, die er geheel droevig uitzag. Al met eenen keer, dat fiesken, die gehoord had, dat ik naer B... in congé kwam, vroeg my of ik daer geenen zekeren Jozef Van Halle kende; ik zeî van ja, zeide hy alzoo, en het fiesken vroeg my, zeide hy, of ik niet eenen brief zou hebben willen medenemen, omdat het te laet was om hem nog gefrankeerd te krygen. Ik zeî van ja, zeide hy alzoo, en 's anderdaegs morgens, als ik om vyf uren opstond, zeide hy alzoo, gaf de meid my dezen brief en zy zeî my, zeide hy alzoo, dat het heerken al eene goede ure te voet vertrokken was.
Ik heb Jan Vereecke een glas bier getapt en hem bedankt voor zyne goedheid en hy is welgezind naer huis getrokken. Vermits gy ten achten niet zyt komen eten, heb ik in myn eigen gepeinsd, - kozyn zal zonder twyfel by Lena van den bakkers zitten. Ik ga hem den brief dragen, zeî ik alzoo in myn eigen, het is schoon weêre en uitermaten aengenaem voor een klein wandelingsken te doen.
- Gy hebt zeer wel gedaen, tante, antwoordde Jozef die reeds den brief had opengedaen en den zelven poogde te ontcyferen by het weifelende licht eener lamp, die in den winkel, tegen het venster stond.
| |
| |
- Koom binnen, Mynheer Van Halle, en lees den brief op uw gemak, zegde thans Lena's moeder, die door de welsprekendheid van Jozef's tante uit hare keuken was gelokt, en welhaest met haer in een ernstig gesprek over slechten tyd, duerte der aerdappelen, groote wasch, sterke boter en andere belangryke zaken meer, gewikkeld was, terwyl Jozef en Lena, over den toog geleund, den volgenden brief lazen.
‘Bergen, 14 july 184..
Beste Jozef,
Wanneer gy deze letteren lezen zult zal ik reeds verre weg zyn, waerheen weet ik niet. Een schrikkelyke slag heeft dezer dagen myne ziele verpletterd.
Gy weet, Jozef, wat al moeite ik my gegeven heb om myne, tegen my opbruisende, hartstogten te stillen.
Reeds verheugde ik my over de zege, die ik dacht behaeld te hebben, maer één enkel oogenblik heb ik opgehouden te waken, en de vyand myner rust heeft dit oogenblik te baet genomen, om de assche myns harten in myne borst om te schudden, en het er onder glimmende vuer, wederom lichterlaei aen te blazen.
Klara is met haren kozyn verloofd, en alhoewel ik geene hoop had ooit met haer verbonden te worden, is deze slag zoo onverhoeds en zoo geweldig op uwen armen vriend gevallen, dat ik zelfs niet te regt meer weet, of ik droom of waek, en my somtyds vragen moet, of ik niet zinneloos ben. Sombere denk- | |
| |
beelden vervullen mynen geest en het schynt my toe, als of alle verder geluk voor my onmogelyk geworden is. Sedert twee dagen heb ik my dikwyls gevraegd, waerom of de mensch toch zoo wonderlyk geschapen is, dat de edelste zyner gewaerwordingen het vergift kunnen worden, dat hem dooden moet; waerom by éénen enkelen gelukkige duizend andere zoo veel lyden moeten, en in de bitterheid myner ziel, heb ik u zelfs uw geluk benyd.
Doch thans is het over, en ik ben weder uwer vriendschap waerdig.
Beschuldig my van ondankbaerheid of van vergetelheid niet omdat ik vóór myn vertrek niet by u ben gekomen. Ik vreesde te zeer, dat het zicht uws geluks en dat uwer goede Lena myne smarten nog zou hebben vergroot; ook wilde ik uwe zaligheid niet door myne treurnis stooren.
Denkt beide somtyds aen my, terwyl ik, arme uit het paradys der vreugde gedrevene verworpeling, treurig en eenzaem by de vreemden ronddwael. Slechts wanneer de tyd myne wonden zal hebben geheeld ziet gy my weder en, ik smeek er u om, bewaert getrouw myn aendenken in uwe ziel, want uwe vriendschap is de laetste bloem, die tusschen de doornen myner levenskroon prykt, de laetste star die aen den hemel myner toekomst schittert!
Vaerwel, Jozef, en wees gelukkig by uwe Lena!
Vaerwel en denk somtyds aen
Uwen ongelukkigen vriend,
Lodewyk.’
| |
| |
Toen zy opgehouden hadden te lezen, was de brief op verscheidene plaetsen met hunne tranen besproeid, en Lena, de armen om den hals hares vriends gestrengeld, en het gloeijende voorhoofd op zyne kloppende borst rustende, was onmagtig hare droefheid te bedwingen.
- Jozef! Jozef! O blyf my toch altyd geerne zien, zegde zy, want hoe wreed moet eene onbeantwoordde liefde zyn! Jozef drukte eenen vurigen kus op hare roozenwang en ylde de deur uit, terwyl het meisjen snikkend in de keuken ging.
- Daer zit iets scheef, geloof ik, zegde Lena's moeder aen Jozef's tante; nu nu, het is de loop van de wereld, wy zyn ook jong geweest, en weten, hoe het met al die zaken van liefde gesteld is.
- Ja zeker, antwoordde deze, er moet zoo van tyd tot tyd een klein schermutselingsken zyn, anders ware het al te eentoonig en te vervelend. - Enfing, wy hebben de wereld alzoo gevonden en wy zullen ze zoo laten. Zoo, goeden avond! bazinne! tot de eere!
- Slaept wel, gebuervrouwe, tot morgen.
|
|
Auteursrechtvrij