Geld of liefde

[p. 20]

II.

J'ai connu, reprit une troisième fois mon oncle Bertrand, j'ai connu quelqu'un qui disait: Pour être heureux, il faut avoir riche épargne, mauvais coeur et bon estomac.
S. Henry Berthoud. (L'ami de mon oncle Bertrand.)

Het kon zoo omtrent vyf uren 's morgens zyn, als de oude Jan met een mes voorzien, en zoo ras als het hem zyne zeventig jarige beenen toelieten, den stoep van het kasteel aftrad en zyne stappen naer den hof rigtte.

Stien Wevers dezelfde die, anderhalf jaer vroeger, zynen meesteren byna een groot ongeluk berokkend had, volgde met eene mand onder den arm, den ouden dienaer op de hielen na.

Stien, na eens duchtig onder handen genomen geweest te zyn, had aen Mynheer Van Stralen beloofd hoegenaemd geenen genever meer te drinken. Daer hy bovendien een goedhartige jongen was, die alles wat hy winnen kon aen de verpleging zyner oude

[p. 21]

arme en ziekelyke moeder besteedde had men hem het gebeurde vergeven.

Maer Stien vergaf het zich zelven niet, en had zich beloofd, nooit anders dan in de uiterste noodzakelykheid, eenen roeiriem in handen te nemen. Dat hy dezer tweede belofte getrouwer bleef, dan der eerste, hoeven wy wel niet te zeggen, maer als men de menschelyke zwakheid gadeslaet, en dat moet men toch doen, al ware het maer uit christelyke liefde, moest men bekennen, dat de inbreuken, die Stien deed, te gering waren om het hem ten kwade te rekenen.

Onze twee vrienden, trokken dan gezamentlyk den bloemhof in.

- Maer, Jan, zegde Stien, toen zy eenige stappen verder stilhielden, wat mag er vandaeg op het kasteel omme gaen, dat Mynheer Lodewyk gisteren avond niet weder naer de stad is gekeerd, en hier van den nacht is blyven slapen, en dat Madame ons dezen morgen al die schoone bloemen doet afsnyden. 'T is waerlyk eene zonde gods en een steke in myn hert, als ik al die schoone roozen, pioenen en leliën daer zoo moet zien in myn mande werpen.

- Zwyg, Stien, zegde Jan, gy en kent daer niets van, jongen.

- Ik weet het, Jan, ik en ben maer een onnoozel schaep, en het is mogelyk, dat gy gelyk hebt, maer, myn herte regtuit gesproken, ik vind het aerdig, geheel aerdig, en Madame heeft ons daer wat doen doen, dat ik niet geern en doe, zoo veel te min, om dat ik niet en wete waertoe dat het dienen moet.

- Kunt gy zwygen, Stien?

[p. 22]

- Ja ik, Jan, dat kan ik.

- Welnu gy moet weten, dat juffrouw Klara van daeg namiddag, juist om drie uren, achttien jaer oud wordt. Mynheer en Madame willen dien dag vieren, en het gaet groot trektement zyn Juffrouw Klara en weet er geen zier van, en daerom moeten wy zoo vroeg al die bloemen komen afsnyden, en dat zal een spelleken zyn van den achternoene. Maer dat blyft altemael tusschen ons, verstaet gy het Stien.

- Wel jandoore, wat dat ge zegt. Laet ons maer snyden, Jan! de schoonste de eerste; wel! het is voor dien engel op de wereld, die aen myne moeder zaliger zoo veel goeds gedaen heeft, en die altyd zoo beleefd en zoo braef is. Nu spyt het my niet meer, Jan, laet ons maer snyden. En een mes uit den zak nemende, ging Stien er zoo hard op los, dat Jan gedwongen was zyne drift te matigen, want in zyne opgewondenheid sneed Stien geheele struiken in eens af.

Jan vervolgde:

- Het schynt dat geheel het dorp t'avond zal komen dansen, want Maentjen Debeer moet met zyne fiole en zyn Jan moet met zyne klarionnette komen spelen.

- Zoo, zoo, Jan, hoe langer hoe beter, ik zal, hoop ik, t'avond op de gezondheid van jufvrouw Klara ook een fyn beentjen doen, antwoordde Stien, die uit tevredenheid reeds zyne handen wreef. Maer eene gedachte schoot hem schielyk te binnen, de welgezindheid verdween van zyn gelaet en zyne trekken namen eenen ernstigen plooi aen.

- Jan, zegde hy, peinsde gy, dat Cies de peerdensmet zal

[p. 23]

komen dansen? 'T en is maer, dat ik niet geern en zou zien, dat zyn valsch wyf meê komt.

- Onnoozele Sul! wat ware dat nog, in tegendeel in uwe plaets zou ik wenschen dat zy meê kwame om haer te toonen, dat gy om haer niets en geeft, en dat gy alreede getroost zyt over hare ongetrouwigheid.

- Gy hebt gelyk, Jan, ik zal zoo zot en zoo wild en zoo geestig zyn, dat zy zal dansen van spyt. Ja, dat zal ik doen; zal ik dat doen! Maer à prepo van Cies den peerdensmet en zyne valsche Madame, het dunkt my wel, Jan, dat Mynheer Arthur daer eene ooge op zyne nicht geslagen heeft en dat wy hier geheel in 't kort een huwelyk zullen zien.

Jan schudde bedenkelyk het hoofd, kuchte eens en antwoordde:

- Ja, jongen dat heb ik ook al gedacht, maer, indien het zoo kwame, zou het my straf spyten.

Stien die niet begrypen kon, waerom het Janne zoo straf spyten zou, bezag hem met een zoo ondervragend en verwonderd gelaet, dat Jan vervolgde.

Ja Stien, jongen, bezie my maer, het is toch zoo. Gy denkt zeker in u eigen: wat mag de oude Jan toch tegen Mynheer Arthur hebben? Hoegenaemd niets, Stien! hoegenaemd niets, myn goede man. Mynheer Arthur is een goed ordentelyk mensch, maer ik zeg voor myne reden, dat men niet voor niet zeventig jaer de wereld bewandeld heeft, en dat er in het boek myns levens vele lessen geschreven staen.

Stien scheen nog niet te begrypen.

[p. 24]

Hoor jongen, vervolgde de gryzaerd, over acht en dertig jaren, heb ik Mevrouw weten geboren worden; ik heb haren vader en hare moeder, haren broeder en hare zuster naer het graf zien dragen; ik heb Mevrouw weten trouwen en juffrouw Klara weten op de wereld komen, en het is my gelyk als of ik van de familje deel maekte, zoodanig ben ik er voor genegen. Toen, over twintig jaren, Mynheer by Mevrouw ter vryinge kwam, zei ik tot my zelven: Mogt het toch den goeden God believen, dat hy afgewezen werd! want het hing in my, en ik las het in zynen oogen, dat zy met hem niet gelukkig wezen zou; maer God schikte het anders en Mynheer trouwde met haer.

Stien liet van verbazing de mand uit zyne handen vallen, al de bloemen lagen in den wegeling⁽¹⁾ verspreid terwyl hy geruimen tyd met opengesperden mond blykbaer spreken wilde, en niet een enkel geluid hem uit den gorgel kwam.

- Mevrouw ongelukkig met Mynheer! sprak hy eindeljk, toen de verbystering over was, wel Jan, gy lacht met eenen armen Sul als my!

- God gave, dat gy gelyk hadt, Stien, maer zeg my, arme sukkelaer, wat gy eigentlyk voor geluk rekent?

- Wel, zegde Stien, men moet niet geheel slim zyn om op deze vraeg te kunnen antwoorden, ten eersten eene goede gezondheid, ten tweeden eene goede geldkasse, ten derden eene goede keuken, daerby eene koppel schoone peerden en eene schoone

(1) In de omstreken van Deynze beteekent weg een groote weg wegel een kleinere weg en wegeling een voetpad.

[p. 25]

koets, het dunkt my, dat dat zoo allemael dingen zyn, die 'nen mensch nog al kunnen gelukkig maken.

- Arm bloed! onderbrak Jan, toe! voeg er nog eene potflesch genever by, en zeg dat het al is.

Neen Stien, neen vriend, gy en zyt er niet; buiten der gezondheid, is al de rest dwaesheid dat gy vertelt hebt, en goed om aen de hinnen te worden gebrokkeld, jongen. Later zult gy dat wel begrypen, als gy wat ouder zult geworden zyn.

- 'T is mogelyk Jan, geheel mogelyk, dat gy gelyk hebt, maer ik houd toch nog altyd staende, dat eene goede keuken veel kan doen vergeten; maer met dat al weet ik nog niet, waerom gy wenschen zoudt, dat Mynheer Arthur zyne nicht niet trouwde.

- Wel juist daerom, jongen, omdat Mynheer Arthur te wel zynen oome gelykt; om dat hy ook in de wereld geen ander geluk kent, als veel stukken van vyf franken te bezitten, eene goede keuken te doen, op de jagt te gaen, wyn te drinken en zoo voorts. Omdat hy ook een lichaem zonder ziel is, die zyne vrouw ongelukkig maken zou, één van die menschen die, zonder het te willen, ja zelfs zonder het te weten, het leven van een ongelukkig vrouwmensch verwoesten en haer eindelyk aen een steenen beeld zouden gelyk maken, indien de armen en de ongelukkigen haer niet kwamen herinneren, dat de mensch een hart hebben moet. Ja Stien, jongen, het is niet al goud dat blinkt.

Jan stak het mes in zynen zak, Stien raepte zorgvuldig de gevallene bloemen op, en onze twee wysgeeren verlieten den hof terwyl Stien in zich zelven zegde:

- 'T is verloren, ik heb geen woord verstaen van al het gene

[p. 26]

Jan daer gezeid heeft, en ik begin te gelooven dat hy kindsch wordt. Kyk, kyk, het wordt ook percies zyn tyd, maer het ware toch spytig, want hy is een braef man en hy heeft zoo veel verstand gehad.