Algemeen letterkundig lexicon

toespraak

Mondelinge voordracht van een tekst door één persoon gericht tot iemand speciaal of tot een bepaalde groep toehoorders die daarbij doorgaans lijfelijk aanwezig zijn, maar dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Zo kan de Nederlandse koning met kerstmis het volk via de televisie toespreken. Een bijzondere vorm van de toespraak is de tafelrede.

Befaamd werd de toespraak tot de hoofden van Lebak van Multatuli in diens Max Havelaar (1860). De term 'toespraak' is overigens niet volledig synoniem met rede(voering) omdat men bij een toespraak tot één persoon, bijv. een jubilaris of een prijswinnaar, doorgaans niet van een rede zal spreken.

Lit: M. Weller & G. Stuiveling, Moderne welsprekendheid (1968³) • E. van der Spek, Gewoon blijven ademen: handleiding voor het schrijven van toespraken (1999) • R. Geel, Speech, speech!: schrijf een succesvolle toespraak (2004) • P. van Sterkenburg & E. Landman, Nooit meer met je mond vol tanden: een toesprakenboekje: van hakkelaar tot redenaar (2010).

toespeling zie allusie

toezang zie epode-2