Algemeen letterkundig lexicon

vastenavondspel

Komisch of spottend toneelspel dat op vastenavond werd opgevoerd en deel uitmaakte van de vastelavondviering, in Duitsland ook wel Schwank-2 genoemd. Zo vermeldt een reglement voor de vastelavondviering van 1526 in Gent ‘een ghenoechelic vastenavont spel’. In de late middeleeuwen behoorde het vastenavondspel tot het repertoire van de rederijkers, een enkele keer in de vorm van een spel van zinne (bijv. Een vasten spel van sinne hue smenschen gheest van tvleesch, die werlt en die duvel verleyt word (ed. C.G.N. de Vooys & J.J. Mak, 1953). Vaak zijn dergelijke spelen sterk kritisch ten opzichte van bepaalde gebruiken, bevolkingsgroepen of geloofskwesties waartoe een omgekeerd wereldbeeld wordt opgeroepen. Een Boerenvastelavondspel, een bewerking van een Duits vastenspel, laat twee boeren aan het woord over stedelingen en het vastenavondspel Claes Buer (1550) is een sterk anti-rooms toneelstuk. Nog in 1650 schrijft Scriverius een vastenavondspel gericht tegen het tabaksgebruik en ook Michiel de Swaen schreef met De gecroonde leersse (1718) een vastenavondspel (ed. H. Meeus, 2003). Doordat de vastenspelen zo sterk aan tijd en gelegenheid gebonden zijn, zijn ze in veel gevallen niet bewaard gebleven.

Lit: W. French, Mediaeval civilisation as illustrated by the Fastnachtspiele of Hans (1925) • C.G.N. de Vooys & J.J. Mak (ed.). ‘Een verloren vastenspel van sinnen uit de XVIe eeuw’ in Verslagen en mededelingen Koninklijke academie voor Nederlandse taal- en letterkunde (1953), p. 593-650 • H. Pleij, Het gilde van de Blauwe Schuit. Literatuur, volksfeest en burgermoraal in de late middeleeuwen (1983²; reprint 2009) • M. Silles (red.), Fastnachtspiel, Commedia dell’arte: Gemeinsamkeiten, Gegensätze (1992) • H. Pleij, Het gevleugelde woord. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1400-1560 (2007), p. 421-422.

vastelavondviering

vastenspel zie vastenavondspel