toneel op het toneel

Dramatisch procedé dat erin bestaat een toneelstuk in te schakelen in het opgevoerde toneelstuk (vgl. inbedding in een verhalende tekst). We treffen het reeds aan in Mariken van Nieumeghen (1516) en in Shakespeares Hamlet (1600). Het procedé kan vele functies hebben: illustratie van of contrastwerking met het omkaderende stuk (mise-en-abyme). Het wordt ook vaak aangewend als kritische reflectie op het medium theater, meer bepaald als ondervraging van ‘schijn en wezen van de waarheid’ (Pirandello). Hugo Claus pastte de techniek toe in Pas de deux (1973).

Lit: R.J. Nelson, Play within a play: the dramatist's conception of his art, Shakespeare to Annouilh (1958) • G. Fischer & B. Greiner (red.), The play within the play: the performance of meta-theatre and self-reflection (2007)