Algemeen letterkundig lexicon

paragone

Etym: It.  toetssteen, vergelijking < Gr. par(a)-akonaein = aan iets wetten < akonè = slijpsteen.

Competitieve vergelijking waarbij de complementariteit c.q. superioriteit van een kunst t.o.v. een andere kunst geproclameerd wordt. In de 16^de- en 17^de-eeuwse literatuur en kunsttheorie die door het pictorialisme en het ut pictura poesis-dictaat geregeerd worden, treft men vaak de topos van de paragone aan. Op deze manier werd niet alleen de rivaliteit tussen poesis en pictura, maar ook tussen beeldhouwkunst en schilderkunst, tussen Florentijnse tekenkunst en Venetiaanse kleur, enz. tot uiting gebracht.

Lit: J.H. Hagstrum, The sister arts (1958), vooral p. 66-70 • M.A. Schenkeveld-van der Dussen, 'Ut pictura poesis? De paragone tussen dicht- en schilderkunst bij Jan Vos en Jan Six van Chandelier' in Nederlandse letterkunde 6 (2001) 2, p. 101-112 • E. Panofsky, Galileo as a critic of the arts (1954) • A. Schnitzler, Der Wettstreit der Künste: die Relevanz der Paragone-Frage im 20. Jahrhundert (2007).

paragoge

paragraaf