Algemeen letterkundig lexicon

oblomovisme

Term uit de Russische literatuurgeschiedenis, later overgenomen door de sociologie, die verwijst naar de roman Oblomov (1859) van Gontjarov. In de beminnelijke hoofdfiguur Oblomov tekent de auteur een tragische held die ten onder gaat door passiviteit en inertie. Het verwaarloosde landgoed Oblomovka werd vaak gezien als symbool van de machteloosheid van de Russische samenleving, aarzelend tussen het feodale verleden en de uitdagingen van het kapitalisme, dat vertegenwoordigd wordt door de actieve Stolz. Reeds eerder hadden auteurs als Poesjkin (Eugen Onegin, 1833), Lermontov (Een held van onze tijd, 1840) en Toergeniev (Dagboek van een overbodig mens, 1850) een verwant type-personage gecreëerd, dat een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de realistische roman in Rusland: ‘de overbodige mens’. Kenmerkend voor deze figuur is de discrepantie tussen rationaliteit en opportunisme enerzijds en emotionaliteit anderzijds. Hierdoor valt de overbodige mens ten prooi aan scepsis, passiviteit, onverschilligheid en Weltschmerz. In Oblomov bereikt de lethargie een hoogtepunt. Oblomovisme staat voor het ziekelijk onvermogen tot handelen dat de titelfiguur Oblomov kenmerkt. Het oblomovisme werd vaak verbonden met de Russische volksaard.

Lit: F. Buisman, 'Oblomovisme en shandeisme' in Levende talen 203 (1960), p. 78-94 • G. Diment, Goncharov's Oblomov: a critical companion (1998) • P. Thiergen, Aufrechter Gang und liegendes Sein: zu einem deutsch-russischen Kontrastbild (2010).

objective correlative

oblong