Algemeen letterkundig lexicon

martelaarsboek

Een martelaarsboek of martyrologium is een overzicht in boekvorm van de vroegchristelijke martelaren met de beschrijving van hun folteringen en marteldood. Feit en fictie zijn daarin niet strikt gescheiden, zodat een aantal martyrologia tot de literatuur gerekend mag worden. Dat geldt ook voor de nabloei van het genre na de reformatie wat betreft de protestantse en doopsgezinde martelaren.

Binnen de Middelnederlandse literatuur vervult de door Philip Utenbroeke gedichte Tweede partie van de Spiegel historiael (ca. 1280) de rol van martyrologium, later aangevuld door de in 1357 voltooide vertaling van Jacobus de Voragines Legenda aurea (legende). Het officiële martelaarsboek van de katholieke kerk is het Martyrologium Romanum van C. Baronius uit 1584. In de Nederlanden zijn in de 16^de en 17^de eeuw o.a. ontstaan het doopsgezinde Offer des Heeren (1562), het Haarlemsch martelaarsboek (1615), het Boek der martelaren van Hans de Ries (1615), het Groot rechtgevoelend Christen martelaarsboek van A. Melle (1629) en de Martelaers spiegel der werelose christenen t'zedert Ao. 1524 van wellicht Hans de Ries en Jan Philipsz Schabaelje (1631). Bewerkingen van martelaarsboeken zijn uitgegeven door I.M.J. Hoog in De martelaren der Hervorming (1885).

Lit: F. vander Haeghen, Bibliographie des martyrologes protestants néerlandais (1890) • B. Gregory, ‘Particuliere martelaarsbundels uit de late zestiende eeuw’ (vert. P. Visser) in Doopsgezinde Bijdragen 19 (1993), p. 81-106 • A. Jelsma, ‘De strategische waarde van martelaarsboeken’ in J. van Gelderen en H. Reenders (red.), De briefbezorger (1998), p. 129-142.

marskramer

martelaarsdrama