Algemeen letterkundig lexicon

kreeft(ge)dicht

Bijzondere dichtvorm, ook retrograde genoemd, waarvan de versregels ook van achter naar voor kunnen worden gelezen, zonder dat de betekenis ervan verandert. Vele rederijkers hebben dit genre beoefend. Zo begint de ‘Retrograde ten loue van Maria’ van Anthonis de Roovere aldus:

Marie weerde Moedere ghenaden
Vrije Coninghinne wilt my beraden
Reyne Maghet gracieuse soete
Fonteyne suyvere, tscommers boete
(Gedichten, ed. Mak, 1953, p. 206)

Een verder doorgedreven vorm is het letterkreeft(ge)dicht, waarin niet de woorden, maar wel de letters van elk vers, in omgekeerde volgorde gelezen, een (of hetzelfde) zinvol geheel vormen. Een voorbeeld vindt men in Battus' Opperlans!, p. re: 'De regent en de neger'. Wegens zijn retrograde karakter zou men het kreeft(ge)dicht ook een uitgebreide vorm van palindroom kunnen noemen.

Vaak schuilt er in een kreeftdicht een element van sarcasme: het lezen van achter naar voor biedt dan het tegendeel van de normale lezing. Zo bv. in de volgende Latijnse wensspreuk:

Sis felix nec cito dispereas/
Dispereas cito nec felix sis.
(Wees gelukkig en ga niet spoedig dood/
Ga spoedig dood en wees niet gelukkig.)

H.L. Spieghel stuurde volgende retrograde aan zijn vriend Roemer Visscher:

Ontwaeckt nu Gheesten oorboort deucht,
Maeckt ghedichten, en constich u verheucht,
Ghepresen wort ghy, wilt pracktiseren,
Veroorsaerckt tijtcortingh, blyschap en gheneucht,
Staeckt fantasyen, en bedrijft nu vreucht,
Verresen is sy, const sal floreren.

Visscher apprecieerde zulke gekunsteldheid minder en antwoordde zijn vriend met de volgende retrograde:

Steur, Bocken, Wyting, en sulcke Vis,
Comen altemet wel op onse Dis:
Dan met u present sal ick my niet beslabben,
Recht uytghecalt, ick en mach gheen Crabben.
(Beide gedichten in: N. van der Laan (ed.), Uit Roemer Visscher’s Brabbeling, dl. 1, 1918, p. 49-50)

krant zie dagblad

krimi