Algemeen letterkundig lexicon

forma formata

Etym: Lat. gevormde vorm.

Term uit de creatieve analyse voor een gelezen tekstdeel (woord, woordgroep, enz.) waarop de lezer in een proces van linaire lezen terugkijkt. Zo is de eerste regel van het door Hellinga en Van der Merwe Scholtz onderzochte gedicht ‘Om mijn oud woonhuis peppels staan’ van Leopold voor de lezer die bezig is met vs. 2 van het gedicht en die kan terugkijken op vs. 1, te beschouwen als de forma formata binnen een bepaalde fase van zijn leeswerk. Vs. 2 behoort op dat moment tot de forma formans, omdat de desbetreffende leesact in die leesfase nog bezig is en niet voltooid. Het  laatste onderdeel van de forma formata binnen het geheel van leeshandelingen is het slotwoord c.q. de slotpunt van het gedicht:

Om mijn oud woonhuis peppels staan
  'mijn lief, mijn lief, o waar gebleven'
een smalle laan
van natte blaren, het vallen komt.
[...]
Er woont er een voorovergebogen
  'mijn lief, mijn lief, o waar gebleven'
met leege oogen
en die zijn vrede en rust niet vindt.
(J.H. Leopold, Verzamelde verzen 1886-1925, ed. H.T.M. van Vliet, 2006, p. 65)

Lit: W.G. Hellinga & H. van der Merwe Scholtz, Kreatiewe analise van taalgebruik (1955), p. 43.

forma formans

formaat