Algemeen letterkundig lexicon

standenleer

Stichtend traktaat uit de middeleeuwen, waarin de opbouw van de maatschappij in de standen (adel, geestelijkheid, burgers en boeren) en de geledingen binnen die standen behandeld worden. Een standenleer bevat, evenals een spiegel, leefregels en schrijft ideaal gedrag voor. De alles omvattende standenleer bestaat naast teksten die het gewenste gedrag van de standen afzonderlijk uiteenzetten, zoals de vorstenspiegel. Een voorbeeld van een standenleer is Dat scaecspel ghemoraliseert (ed. Van Schaick Avelingh, 1912), in de 14^de eeuw bewerkt naar de Ludus scaccorum van Jacobus de Cessolis (eind 13^de eeuw). In dit werk worden de standen vergeleken met schaakstukken: hun rechten en plichten worden afgeleid uit de mogelijkheden die de stukken op het bord hebben.

Lit: H. Pleij, Het gilde van de Blauwe Schuit. Literatuur, volksfeest en burgermoraal in de late middeleeuwen (1983²; reprint 2009), p. 127-186 • J. van Herwaarden, ‘Dat scaecspel. Een profaan-ethische verkenning’ in J. Reynaert e.a., Wat is wijsheid? Lekenethiek in de Middelnederlandse letterkunde (1994), p. 304-321.

Ständchen zie serenade

standenpoëzie