Algemeen letterkundig lexicon

koppermaandagprent

Etym: Mnl. coppel = band, jaarlijkse opbrengst, bij koppelen; waarschijnlijk te verbinden met het oversluiten van jaarcontracten.

Term uit de drukkerswereld voor een drukwerkje dat ter gelegenheid van koppermaandag aan relaties van drukkers wordt gestuurd. Koppermaandag, de eerste maandag na Driekoningen (dus meestal de tweede maandag van januari), werd vroeger door de gilden gevierd; alleen bij de drukkers en zetters is deze dag in ere gebleven ter herdenking van de uitvinder van de boekdrukkunst (destijds dacht men nog aan Lourens Jansz Coster). De drukkersgezellen gingen vroeger op koppermaandag nieuwjaarswensen afleggen in ruil voor een kopperpenning, een welkome aanvulling van hun vaak niet zo hoge loon. De koppermaandagprent – een proeve van typografisch kunnen of een typografisch grapje, dikwijls in de vorm van een kalender – werd in ruil daarvoor overhandigd.

In de 18^de eeuw bevatten de kopperprenten, zoals ze ook wel genoemd worden, vaak teksten in dichtvorm; in de 19^de eeuw vormen ze met veel vakmanschap tot stand gebrachte kunstige drukwerken waarvoor een ruime greep gedaan wordt in de kasten met typografisch materiaal. De traditie is in de 20^ste eeuw weer opgepakt door o.a. de Stichting Drukwerk in de Marge, die ieder jaar aan de contribuanten een kopperprent stuurt, bijv.: Bert van Selm. Beeld van een lettergieter (koppermaandag 12 januari 1987), dat heel toepasselijk gaat over het redden van een gevelsteen in Haarlem met het beeld van Laurens Jansz. Coster.

Een overzicht van 421 koppermaandagprenten uit de periode 1700-1989, voorzien van een historische inleiding, geeft de publicatie van J. de Zoete & M. Versteeg: Koppermaandagprenten. Verkenning van een Nederlandse grafische traditie (1991).

Koppermaandagprent van de Stichting Drukwerk in de Marge 2014.

Lit: H. Graafhuis e.a., Koppermaandag uitgedrukt in prenten [2001] • G. Post van der Molen e.a., Het koppermaandag prentenboek (2003).

kopmaat

kopperprent zie koppermaandagprent