historiebijbel

Een historiebijbel of geschiedbijbel is een Middelnederlandse vertaling van de geschiedkundige boeken uit het Oude Testament, toegelicht met uittreksels uit de Historia Scholastica van de Fransman Petrus Comestor, de Bijbelse geschiedenis die in de latere middeleeuwen vaak werd gebruikt voor het onderwijs in Bijbelkennis. Een bekende historiebijbel is de Rijmbijbel (1271) van Jacob van Maerlant (3 dln., ed. David, 1858-59); een vrije bewerking van het werk van Petrus Comestor, gevolgd door de Wrake van Jerusalem, een bewerking van De bello Judaico van Flavius Josephus.

De oudste historiebijbel in proza is de tweedelige Eerste historiebijbel (1360-1361). In oudere literatuur wordt deze overigens de Tweede historiebijbel genoemd, omdat men dacht dat deze jonger was dan de bijbel die nu als de Tweede historiebijbel wordt aangeduid. Een kopiistenfout (transmissiefout) is de oorzaak van deze verwarring: de Tweede historiebijbel bevat een verkeerde datum, ‘Mccc ende lviij’ (1358) in plaats van ‘Mcccc ende lviij’ (1458).

Lit: J.A.A.M. Biemans, Middelnederlandse bijbelhandschriften (1984) • J. Deschamps, Middelnederlandse handschriften uit Europese en Amerikaanse bibliotheken (1972²), p. 86-93, 152-59 • R.E.O. Ekkart, De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant, een in 1332 voltooid handschrift uit het Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum (1985) • J. van Moolenbroek & M. Mulder (red.), Scolastica willic ontbinden. Over de Rijmbijbel van Jacob van Maerlant (1991) • P. Berendrecht, ‘Maerlants “Scolastica” (c.q. “Rijmbijbel”) in relatie tot zijn directe bron. Een verkenning’ in Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 108 (1992), p. 1-31 • M.K.A. van den Berg, De Noordnederlandse historiebijbel. Een kritische editie met inl. en aantek. van Hs. Ltk. 231 uit de Leidse Universiteitsbibliotheek (1998).