Algemeen letterkundig lexicon

heuristiek

Etym: Gr. heuriskein = vinden.

In het algemeen verstaat men onder heuristiek de methode of de weg om tot een oplossing van een wetenschappelijk probleem te komen. Binnen de literatuurwetenschap wordt er doorgaans de manier mee aangegeven waarop men materiaal verzamelt en registreert dat kan bijdragen aan de oplossing van een gestelde probleemstelling. Tot de heuristiek behoort het op systematische wijze gebruik maken van het apparaat van de neerlandicus: de beschikbare bibliografieën, biografieën, woordenboeken, literatuurgeschiedenissen, encyclopedieën, archieven en andere instellingen die voor het vak noodzakelijk zijn. Voor de registratie van de gevolgde heuristische weg gelden vaste bibliografische beschrijvingsregels.

Lange tijd is voor de neerlandistiek het Vermakelijk bibliografisch ganzenbord (1983⁵) van A.M.J. van Buuren, W.P. Gerritsen en A.N. Paasman een onmisbaar heuristisch hulpmiddel geweest. Nu veel bronnen voor de vakbeoefening zijn gedigitaliseerd, is de heuristiek ingrijpend gewijzigd, al zijn de doelstellingen nog dezelfde gebleven. Inmiddels is het Vermakelijk bibliografisch ganzenbord geactualiseerd en uitgebreid in het computerprogramma BIZON (Bibliografisch Zoekprogramma Nederlandse letterkunde, versie 1.1.1994) van P.J. Verkruijsse, A. Lemmens en J.F.A.M. van den Berg. Ook tal van andere bibliografische hulpmiddelen, zoals de Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap (BNTL), de Nederlandse Centrale Catalogus (NCC), de collecties van het Letterkundig Museum en het Archief en Museum van Vlaams Cultuurleven (AMVC) zijn inmiddels digitaal bereikbaar geworden.

Lit: C. Neutjens, De techniek van de filologische arbeid (1967) • P.J. Verkruijsse, ‘Neerlandistische heuristiek: zwerfkat tegen tijgers?’ in Neerlandica Wratislaviensia 8 (1995), p. 95-109 • R. Baasner & K. Koeba, Wozu. Was. Wie: Literaturrecherche und Internet (2000).

heteroniem

hexameter