Algemeen letterkundig lexicon

Aernoutsbroeders

Etym: Naam in de Nederlanden gegeven aan vaganten (broeders van Aernout).

Laatmiddeleeuwse benaming voor aan lager wal geraakte mensen zonder vaste woon- of verblijfplaats, rondtrekkend proletariaat, zwervers en landlopers. In de iconografie zijn de Aernoutsbroeders herkenbaar aan de netten die zij dragen, vandaar het synoniem nettenboeven. De benaming ‘varende luyden’ dateert uit de 20^ste eeuw. De Aernoutsbroeders moeten niet verward worden met andere rondtrekkende middeleeuwers als vaganten of goliarden.

Als gevolg van de verslechterende economie in de 15^de en 16^de eeuw ontstond er in de steden een armoedeprobleem dat de burgerij boven het hoofd groeide. Onder invloed hiervan werden er binnen en door de burgerij teksten geschreven, waarin gesuggereerd werd dat de betrokkenen hun armoede volledig aan zichzelf te wijten hadden, of waarin hun zwervend bestaan als een bewuste keuze werd voorgesteld. Deze teksten hebben vaak segregatie of deportatie tot onderwerp: allen die overbodig zijn of niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien, worden opgeroepen zich te verzamelen op het schip van sinte Heb-niet of sinte Rein-uut of een wagen (‘Vanden langhen wagen met zijn lichte vracht’) om weggevoerd te worden dan wel zich ergens heen te begeven (‘Van dat Luye leckerlant’). Een aantal van deze teksten bleef bewaard in de 16^de-eeuwse bundel Veelderhande geneuchlijcke dichten, tafelspelen ende refereynen (ed. Mij. van Ned. Letterk., 1971).

 Groep musicerende en dansende Aernoutsbroeders. [bron: D.Th. Enklaar, Varende luyden (1975³), t.o. p. 144].

Lit: V. de Meyere & L. Baekelmans, Het boek der rabauwen en naaktridders (1914) • G. Knuvelder, Van zwervers en vagebonden: opstellen over Middeleeuws "uitschot" (1948) • D.Th. Enklaar, Varende luyden. Studiën over de middeleeuwse groepen van onmaatschappelijken in de Nederlanden (1975³) • H. Pleij, Het gilde van de Blauwe Schuit. Literatuur, volksfeest en burgermoraal in de late Middeleeuwen (1983²; reprint 2009) • J.E. Spruit, Van vedelaars, trommers en pijpers (1990²) • H. Pleij, Van schelmen en schavuiten: laatmiddeleeuwse vagebondteksten (1991²).

aeolische versmaat

aetiologia zie etiologie