Oranje en Alva's tyranniek bewind

[XLV]

De hertog van Medina Celi, die Alva als landvoogd zou opvolgen, was uit Spanje vertrokken en kwam, na een langdurige reis, waarbij hij met hevige stormen te kampen had, in het begin van de maand Juni voor de Nederlandsche kust aan. Ofschoon Filips den hertog tot landvoogd benoemd had, was er nadrukkelijk bepaald, dat hij niet in functie zou treden en zich niet met het bestuur bemoeien zou, zoolang Alva nog in de Nederlanden vertoefde. Medina Celi was een man van geheel andere geaardheid dan zijn voorganger. Hij was iemand van innemende manieren, vriendelijk in de omgang en zij, die in Kastilië langere tijd met hem verkeerd hadden, noemden hem zachtmoedig en buigzaam. Als mensch was hij stellig beter dan Alva, doch als veldheer en bewindsman was hij diens mindere en hij scheen allerminst de juiste man te zijn om de geweldspolitiek, zooals deze door Alva werd uitgeoefend en door Filips was goedgekeurd, voort te zetten.

[p. 256]

Het schip, dat den toekomstigen landvoogd naar de Nederlanden bracht, werd geëscorteerd door een aantal oorlogsbodems met zestien honderd man Spaansche troepen, onder commando van den beroemden veldheer Juliaan Romero. Men wist op de vloot nog niets van de veranderingen, welke in de Nederlanden hadden plaats gevonden en had er geen vermoeden van, dat de Zeeuwsche Watergeuzen in Vlissingen gereed stonden om hun nieuwen gebieder een aangename ontvangst te bereiden. Tegen de tijd, dat de Spaansche vloot moest aankomen, had de Zeeuwsche Geuzenadmiraal Ewout Pieterszoon Worst met een twaalftal kleine schepen ligplaats voor het stadje Sluis aan de Vlaamsche kust genomen. Hij vernielde de bakens en hield alle schepen, die zuidwaarts voeren aan, teneinde te voorkomen, dat de Spanjaarden gewaarschuwd werden. Zoodra de eerste Spaansche schepen verschenen ging men tot de aanval over en de Geuzen slaagden er in enkele bodems, welke tot het convooi van den hertog behoorden, te bemachtigen. Het gelukte Medina Celi echter naar Sluis te ontkomen, vanwaar hij zich naar Brussel begaf. Minder fortuinlijk echter verging het de grootere transportschepen, welke samen met een uit Lissabon afkomstige specerijenvloot het smaldeel van den hertog op korte afstand volgde. Begunstigd door een krachtige westenwind voeren zij de rivier op, maar nauwelijks waren zij Vlissingen genaderd, of zij werden vanaf de wallen met geschutvuur bestookt, terwijl de Geuzen hen omzwermden. Enkele schepen slaagden er in de reede van Rammekens te bereiken, maar de overige werden buit gemaakt. De logge oorlogsbodems, die slecht naar het roer luisterden, werden van alle kanten door de kleine, vlugge scheepjes der Geuzen aangevallen en er viel geen ontkomen aan. Een voor Alva bestemde zending geld viel in handen der kapers, evenals een groote hoeveelheid specerijen, tapijten, wijn, edelgesteenten en andere koopmansgoederen, welke zoowel

[p. 257]

aan Portugeezen als aan Nederlanders toebehoorden. Nog nimmer was den Geuzen een zoo rijke buit toegevallen. Veel van het geroofde werd door de vrijbuiters verbrast en slechts een deel van de rijkdommen kwam in het bezit van den prins, die niettemin daardoor in staat gesteld werd weder een aantal soldaten in dienst te nemen. Medina Celi werd te Brussel niet alleen door Alva, maar ook door de bevolking met veel eerbetoon ontvangen. Men hoopte algemeen, dat de toestand onder het bestuur van den nieuwen landvoogd verbeteren zou. Spoedig echter begreep men, dat de hertog, zoolang Alva nog niet vertrokken was, niet het minste gezag had en vervloog alle hoop. Want van een vertrek van Alva zou, nu alom het verzet losgebroken was, voorloopig zeker niets komen. In weerwil van 's konings bevel, dat hij zich, zoolang Alva nog niet heengegaan was, niet met de bestuurszaken bemoeien mocht, begon Medina Celi een onderzoek in te stellen naar de toestand van het land. De uitslag daarvan was verre van gunstig en de hertog sprak er met Spaansche raadsheeren over, dat, naar zijn meening, de groote gestrengheid van de regeering en het invoeren van de tiende penning meer als oorzaken van de opstand moesten worden beschouwd dan de ketterij. Het verzet had een duidelijk calvinistisch karakter gekregen, omdat de groote meerderheid der bevolking, door Alva's heerschappij verbitterd, gemeene zaak had gemaakt met de Calvinisten, die aanvankelijk de oproerige beweging hadden ontketend.

Deze uitlatingen van den nieuwen landvoogd kwamen Alva spoedig ter oore en droegen er weinig toe bij een goede verstandhouding tusschen de beide heeren te bevorderen. Medina's critiek hinderde Alva, maar het ontbrak hem thans echter aan de tijd om diens beweringen te bestrijden. Overal in het land heerschte onrust, weigerden steden Spaansche bezetting in te nemen of joegen de oude regeering weg. Daarbij kwam, dat de grenzen

[p. 258]

aan alle kanten door de legers der Hugenoten en door van Nassau en Oranje bedreigd werden. Om de maat zijner moeilijkheden vol te maken, roofden de Geuzen het uit Spanje gezonden geld op een oogenblik, toen hij letterlijk zonder een enkele reaal zat. En thans deed hij iets, waartoe hij enkele maanden vroeger onder geen enkele voorwaarde bereid zou zijn geweest. Hij bewilligde in een algeheele afschaffing van de tiende penning onder het beding, dat de Nederlanden jaarlijks twee millioen gulden zouden opbrengen. Zijn besluit kwam echter te laat.