Oranje en Alva's tyranniek bewind

[XLII]

Koppestok had getracht de Brielsche vroedschap iets wijs te maken, toen hij vertelde, dat Bossu in Holland door de Geuzen werd bezig gehouden en dus niet in staat zou zijn Den Briel te hulp te komen. Kort na de inname van de stad gaf Alva den graaf last met tien vendels soldaten naar Den Briel te vertrekken. Op Paaschdag verschenen de afgevaardigden van Bossu voor de noorderpoort en eischten de overgave van de stad. Zij werden vanaf de wallen door Geuzen en burgers met hoongelach ontvangen en moesten onverrichterzake terugkeeren. Men begreep echter, dat met het vertrek van deze mannen het gevaar niet geweken was en dat het er thans op aan zou komen de stad tegen Bossu's leger te verdedigen. De macht, waarover de Watergeuzen konden beschikken, was niet groot en bedroeg met inbegrip van de weerbare burgers niet meer dan een goede zeven honderd man. De vestingwerken van de stad bevonden zich echter in uitstekende toestand, terwijl men ook eenige nieuwe vuurmonden met voldoende munitie tot zijn beschikking had. Toen de vijand voor de zuiderpoort verscheen, vond

[p. 237]

Lumey het noodzakelijk den Spanjaarden een blijk van zijn onverschrokkenheid te geven door de lijken der dertien gevangen priesters, die dood gemarteld waren, op de wallen onder het oog van den vijand op te hangen. De Spanjaarden waren veel grooter in aantal dan de opstandelingen en men oordeelde het daarom niet raadzaam een uitval te doen en den vijand buiten de poorten aan te tasten. Bossu's troepen werden echter met geschutvuur ontvangen en slaagden er vooreerst niet in den Geuzen eenig nadeel toe te brengen. Onderwijl waren de kapiteins Treslong en Roobol, vergezeld van Koppestok en eenige matrozen, naar de schepen geroeid, waarmede de Spanjaarden op het eiland gekomen waren en staken deze in brand. Bijna gelijktijdig met deze koene onderneming had de stadstimmerman Conincx geheel alleen en zonder er met iemand over gesproken te hebben, een ander plan tot uitvoering gebracht. Gewapend met een bijl was hij in het water gesprongen en terwijl de kanonnen op de wallen bulderden en de Spaansche schepen in vlammen opgingen, had hij de deuren van de Nieuwlandsche sluis open gehakt. Met groote kracht drong het zeewater de polder binnen en maakte het reeds na korte tijd onmogelijk de stad vanaf de noordkant te naderen. Toen de Spanjaarden zich tusschen vuur en water ingesloten zagen, begrepen zij, dat de zaak voor hen verloren was en trachtten zich door een snelle terugtocht te redden. Enkele van hun schepen stonden nog niet in brand en deze moest men zoo vlug mogelijk trachten te bereiken. Maar de dijk, waarlangs zij terugkeeren moesten, was reeds ten deele overstroomd, terwijl aan weerszijden daarvan het land in een watervlakte was herschapen. Nu achtten de Geuzen het oogenblik voor een uitval gekomen en tastten zij de vluchtenden in de rug aan. Eenigen hunner werden gedood, anderen kwamen in het water om, maar den meesten gelukte het te ontkomen en de gespaard gebleven schepen te bereiken.

[p. 238]

Toen het gevaar geweken was en de Geuzen het bewijs geleverd hadden, dat zij niet alleen gekomen waren om te plunderen, maar de stad ook voor Oranje wilden behouden en er bovendien blijken van gaven, dat zij op goede voet met de bevolking wilden blijven, keerden velen, die bij hun komst uitgeweken waren, in Den Briel terug. Lumey riep thans alle bewoners van het eiland op en vorderde van hen een eed van trouw aan Willem van Oranje als stadhouder van koning Filips den tweeden. Zoo kwam het eiland Voorne met zijn belangrijke zeehaven in de macht van de opstandelingen.

Terwijl de Geuzen zonder veel strijd deze eerste belangrijke overwinning behaalden, bereidde Lodewijk van Nassau met zijn vrienden in Frankrijk een nieuwe inval in de Nederlanden voor. Samen met den heer van Genlis bracht hij in Noord-Frankrijk een leger bijeen, waarmede hij in de eerste plaats een aanval op de stad Bergen in Henegouwen dacht te ondernemen. Deze legermacht was niet groot en bestond uit niet meer dan drie duizend geoefende soldaten en een duizendtal Boschgeuzen, die zich meestal in de nabijheid van de grens ophielden. Ook Jan Calberg had zich met zijn mannen bij Lodewijk's troepen gevoegd. Inmiddels zat Oranje niet stil en trachtte met de geringe middelen, welke hem ten dienste stonden, een nieuw leger ter been te brengen, waarmede hij de onderneming van zijn broeder hoopte te ondersteunen. Bovendien onderhield hij betrekkingen met inwoners van belangrijke steden, zooals Antwerpen en Mechelen, die hem erbij behulpzaam moesten zijn hun steden aan zijn krijgsmacht uit te leveren, noodra deze voor de poorten mocht verschijnen. Te Mechelen was het jonker Arend van Dorp, die de moeilijke taak op zich genomen had om deze stad, waar de Spanjaarden belangrijk wapentuig, zooals muurbrekers en kanonnen, in arsenaal hadden, in Oranje's macht te brengen. In Vlissingen was het de heer van Erpt, die de bevolking aanspoorde de

[p. 239]

Spaansche bezetting te verjagen, het voorbeeld van Den Briel te volgen en de Geuzen binnen te halen. In verschillende steden weigerde het volk de tiende penning te betalen en de regeering te Brussel werd overstelpt met berichten van woelingen en ongeregeldheden, die zich op verschillende plaatsen in het land voordeden.

In weinige weken tijds had de toestand van schijnbare rust, waarin de ijzeren hertog de bevolking der Nederlanden met geweld gebracht had, een groote verandering ondergaan. Het oogenblik om opnieuw een poging tot omverwerping van het Spaansche gezag te wagen, waarop de prins geduldig gewacht had, scheen aangebroken te zijn. Maar Oranje mocht volhardend zijn, zijn belangrijkste tegenstander, de hertog van Alva, deed voor hem in dit opzicht niet onder. Ofschoon hij, toen hij de inname van Den Briel vernam, lachend uitriep, dat deze overwinning van de Geuzen niets te beteekenen had en hij de berichten van Oranje's werkzaamheid met een schouderophalen beantwoordde, begreep hij dadelijk waar het gevaar schuilde en nam maatregelen. Oranje was niet het grootste gevaar en met Den Briel en de andere steden, waar het rommelde, zou hij later kunnen afrekenen. De zuidgrens van het land verdiende thans in de allerleerste plaats zijn zorg. Hij was vergeten, dat hij den koning gevraagd had naar Spanje terug te mogen keeren en dat zijn opvolger reeds in Santander gereed stond en op een gunstige wind wachtte om uit te zeilen. De nieuwe toestand eischte zijn volle toewijding en hoewel hij zijn verblijf in de Nederlanden moe was en woedend werd als hij er aan dacht, dat dit volk hem thans dwong opnieuw te beginnen aan een taak, welke reeds volbracht scheen, aarzelde hij niet de strijd opnieuw te beginnen. Het was reeds lang tot hem doorgedrongen, dat Frankrijk wilde deelnemen aan een veldtocht tegen de Nederlanden, maar om een uitbarsting van de vijandelijkheden zooveel mogelijk te verschuiven, deed hij

[p. 240]

het voorkomen alsof hij van Karel's plannen geen kennis droeg. Allereerst diende zijn krijgsmacht versterkt te worden. Zijn leger bestond uit voortreffelijke soldaten onder leiding van kundige officieren, maar het was te klein om een zoo omvangrijk gevaar te kunnen bestrijden. Hij moest derhalve voor een versterking met Duitsche huurtroepen zorg dragen. Het ontbrak hem aan voldoende geld om dadelijk een belangrijk aantal soldaten in dienst te nemen, maar niettemin zond hij zijn Duitsche kapiteins, die wachtgeld van de Spaansche regeering ontvingen, bericht, dat zij onmiddellijk met het werven moesten beginnen. De naam van zijn heer had wel eenige credietwaardigheid en hij verwachtte spoedig in de gelegenheid te zullen zijn om het noodige handgeld te zenden. Door deze maatregel bereikte hij niet alleen, dat met het samenstellen van een legermacht begonnen werd, maar voorkwam hij ook, dat de Duitsche krijgsknechten in Oranje's dienst zouden treden. Zijn zoon, don Frederik, werd met een keurtroep naar het zuiden gezonden en de rest der krijgsmacht hield hij ter beschikking voor het bedwingen van opstandige bewegingen in het binnenland. Na deze maatregelen getroffen te hebben, vertrouwde hij voorloopig meester van de toestand te kunnen blijven.