Oranje en Alva's tyranniek bewind

[XXXVIII]

Doctor Adriaen van Teylingen had juist de vrouw van Anthonius Jacobsen, den goudsmid, een aderlating toegediend, toen de meid binnen kwam met de mededeeling, dat de Watergeuzen het anker voor de stad hadden laten vallen. De dokter, die bezig was zijn instrumenten in zijn tasch te doen, liet van schrik het stilet vallen en meester Jacobsen sloeg twee maal een kruis. Eefje gaf een gil, begon te huilen en riep, dat deze verschrikkelijke tijding haar dood beteekende. Misschien uw dood niet alleen, zuchtte de dokter, greep zijn tasch en begaf zich ijlings naar huis.

Claes Jansen was, toen hij het ontstellende nieuws vernomen had, gevolgd door zijn twee gezellen naar buiten

[p. 219]

gehold en was mee gegaan met het volk, dat naar de wallen trok, om de Geuzenvloot te zien. De kostelijke kruidkoek, die in de oven stond, werd vergeten en spoedig vulde de verlaten bakkerij zich met een stinkende walm, welke drie straten ver te ruiken was. Overal werd de arbeid in de steek gelaten en verlieten de menschen hun huizen, om naar de Geuzen te gaan kijken en het geval te bespreken. Op de hoeken der straten, voor het stadhuis, op de wallen en bij de poorten, stonden zij in groepjes bijeen, overlegden en vroegen zich af, wat de volgende uren brengen zouden. De meeningen waren verdeeld en terwijl de een van vrees zijn knieën voelde knikken, had de ander moeite zijn voeten stil te houden en niet van vreugde te gaan dansen. De Spaansch-gezinden en degenen die iets te verliezen hadden, waren er het slechtst aan toe, maar de anderen, die op de hand van den prins waren en in wier woningen voor den Geus weinig te halen viel, hadden geen vrees voor de toekomst en verkneuterden zich in het vooruitzicht, dat de vrijbuiters straks de stad zouden bezetten. Men kon zijn vreugde echter niet al te duidelijk laten blijken, omdat men niet wist, wat de dag van morgen brengen zou. De Watergeuzen zouden waarschijnlijk spoedig weer wegtrekken en wee dan den onvoorzichtigen kettervriend, die later in handen van de koningsgezinden viel. Maar toch konden velen het niet nalaten blikken van verstandhouding te wisselen en elkander vol heimelijk genot in de armen te knijpen, omdat de voorzienigheid de Geuzen naar de stad geleid had op een oogenblik, dat de Spanjaard de hielen gelicht had. Rochus Bartelmeeuwsen Conincx, de stadstimmerman, smeet van louter pret en baldadigheid zijn bijl in de deur van zijn woonkamer en toen zijn vrouw boos keek en hem een standje begon te maken, gaf hij haar een fiksche klap op haar dikke billen en sloot haar mond met een zoen. Toen begon Katrien te lachen en wenschte in stilte, dat er in het

[p. 220]

vervolg iedere dag Geuzen op de reede zouden verschijnen.

- 't Zal aardig spannen op het raadhuis, zei Rochus, greep zijn muts en liep naar buiten.

Pouwelsen en Claessen, de beide stadsboden, liepen wat zij konden en doorkruisten heel het stadje, om de schepenen de boodschap te brengen, dat zij onmiddellijk op het stadhuis werden verwacht. Herhaaldelijk werden zij aangehouden en vroegen de menschen, of er al eenig nieuws was. Of de stad in brand zou worden gestoken, of de Geuzen op last van den prins kwamen, of die van het klooster nu gevangen en opgehangen zouden worden. De boden wisten even weinig als de anderen en alleen Claessen, wiens broeder in Dordrecht verbrand was, wist te vertellen, dat heel Holland reeds de zijde van den prins gekozen had en dat de Geuzen nu hier gekomen waren om de stad te bezetten en de tiende penning af te schaffen.

- Als dat van de tiende penning eens waar was, zei de goudsmid. Maar hij maakte de zin niet af en verving de rest van zijn woorden door een gebaar, dat twijfel en hoop uitdrukte.

Toen hem de ongelukstijding bereikte, was de oudste burgemeester, Jan Pietersen Nikker, na opdracht gegeven te hebben de vroedschap bijeen te roepen, dadelijk naar de wallen gegaan, om zich van de juistheid van het bericht te vergewissen. Sprakeloos van ontzetting had hij even naar de talrijke schepen gekeken en was toen, zonder te antwoorden op de vele vragen, welke zijn burgers hem stelden, naar beneden gegaan en had Pietertjen Baefs, de portierster van de Noorderpoort, last gegeven de deuren te sluiten. Hij was blijven wachten op de uitvoering van zijn bevel en terwijl hij stond te rillen van ongeduld en opwinding, had hij het rustig moeten aanzien, hoe Pietertjen eerst haar kippen, die op het gras buiten de wallen liepen, naar binnen had gejaagd. Toen

[p. 221]

eindelijk de deuren gesloten waren, had hij zich een weinig opgelucht gevoeld, maar zijn rust was toch pas min of meer teruggekeerd, nadat hij zich in de herberg van juffrouw Fasols aan een pimpel brandemoris te goed gedaan had. Anne en Claesien, de knappe tweelingnichten van de herbergierster, die in heel de stad bekend stonden als meisjes, die het met de deugd niet zoo nauw namen, hadden hem lachend gevraagd of het waar was, dat het geuzenvolk bij de burgers zou worden ingekwartierd. De burgemeester had de meisjes, met de waardigheid die bij zijn ambt en bij de ernst van de toestand paste, maar die op dat oogenblik, door de opwinding waarin hij verkeerde, niet voldoende tot haar recht kon komen, van top tot teen opgenomen en geantwoord, dat het schaamteloos was om met dergelijke treurige zaken de spot te drijven. Als de Geuzen werkelijk in de stad kwamen - wat god verhoeden mocht - zouden deze rabauten haar wel anders leeren piepen.

- Ik heb de Geuzen niet van noode, om mij het piepen te leeren, had Claesien brutaal geantwoord.

Anne had haar, ter waarschuwing, een por in de rug gegeven, maar Nikker bleek geen acht op het antwoord geslagen te hebben. Hij betaalde zijn vertering, liet zijn tweede glas nog half gevuld staan en verliet de taveerne. Op het stadhuis heerschte een ongewone drukte. In de gang stond het vol menschen, die gekomen waren om nieuws te hooren of de bevelen van de vroedschap in ontvangst te nemen. De busmeester, die pas kort geleden aangesteld geworden was, had zijn degen aangegespt, streek zijn krijgshaftige knevel herhaaldelijk op en vroeg, of de stukken geladen moesten worden. Dokter van Teylingen had den burgemeester een dringende, belangrijke mededeeling te doen en meester Servaes van Alm, de secretaris, verzocht met het oog op de veiligheid der gemeentegelden, om een geheim onderhoud. Iedereen wilde wat zeggen of had iets te vragen en het kostte den burge-

[p. 222]

meester de grootste moeite, om op een waardige manier door de opdringende menigte heen te komen en de raadzaal te bereiken. Nu, in het uur des gevaars, voelde hij beter dan ooit de groote verantwoordelijkheid, die aan zijn ambt verbonden was en was hij er zich van bewust, dat de toekomst en het welzijn van de burgers zijner veste in zijn handen lag. Even keek hij zijn burgers zorgvol aan, schraapte zijn keel, slikte de oprispende brandewijn weg en sloot de deur achter zich. De vroedschap was voltallig en zwijgend nam de burgervader temidden van zijn raadslieden plaats. Toen hij de angstige, bedrukte gezichten zag, knikte hij verdrietig het hoofd en blies een diepe zucht middenin het gelaat van schepen Carel Gansen, die niet zonder een gewaarwording van voldoening de pittige geur van de brandewijn opsnoof.

- Mijneheeren, zei de burgemeester, de Geuzen... En toen zweeg hij.

De schepenen bogen in ootmoed het hoofd. Het hooge woord was er uit. De burgemeester had gesproken: de Geuzen! Het klonk als een doodvonnis.