Oranje en Alva's tyranniek bewind

[XXIV]

Na de overwinning bij Jemgum benutte de hertog van Alva zijn verblijf in de noordelijke gewesten om persoonlijk eenige oude rekeningen met de ketters te vereffenen. De boeren uit het Groningerland, die, vrijwillig of gedwongen, het leger der opstandelingen op een of andere wijze van dienst waren geweest, werden zwaar voor deze ongehoorzaamheid gestraft. Talloozen werden aan de boomen of in de deurposten hunner woningen opgehangen, en degenen die alleen hun huis door de Spanjaarden zagen verwoest of in brand gestoken, mochten zich gelukkig achten, omdat zij er althans het leven hadden afgebracht. De overwinnaar maakte van het behaalde voordeel een zoo goed mogelijk gebruik, door op het juiste oogenblik, toen zelfs de opstandelingen de moed verloren hadden, het gezag van de regeering met zoo krachtig mogelijke middelen te bevestigen. Het Nassausche leger was volkomen vernietigd en het zou Lodewijk zeker niet spoedig gelukken voor de tweede maal een krijgsmacht op de been te brengen. Wel vormde Oranje's leger in het zuiden nog een bestendige bedreiging, maar Alva wist, dat Willem geen vriend van het krijgsbedrijf was en rekende er op, dat deze, zijn gewoonte getrouw, nog wel zou blijven talmen, totdat zijn leger verloopen was. Bovendien was het gevaar, dat deze troepen opleverden, sterk verminderd sedert de nederlagen, welke de opstandelingen bij de Fransche grenzen en in het noorden geleden hadden.

- Oranje wacht, totdat wij eigener beweging aftrekken en de weg voor hem vrij maken, zei de hertog schertsend tot zijn officieren.

Van iemand als Egmont had hij kunnen verwachten, dat hij tegen hem opgetrokken zou zijn, maar het was be-

[p. 129]

neden zijn waardigheid als veldheer om zelfs ook maar te veronderstellen, dat een man als Oranje, die alleen als het op praten aankwam er blijk van gaf moed te bezitten, de wapenen tegen hem zou durven keeren. Misschien, als Lodewijk geluk in Groningerland gehad zou hebben, maar zeker niet onder deze omstandigheden, nu hij wist, dat hij alleen op zichzelf aangewezen bleef.

Groot was dan ook zijn verwondering, toen hij de tijding ontving, dat Oranje's leger zich in beweging had gezet en er in geslaagd was de Maas over te steken. Het scheen dan toch ernst te zullen worden.

- En nog wel de Maas overgestoken? vroeg hij d'Avila. Met dertig duizend man over de rivier op een plaats, waar zeven voet water staat?

- De berichten zijn eensluidend. Men moet dus wel aannemen, dat de tijding juist is.

- Over een rivier als de Maas, herhaalde Alva, alsof het leger van Oranje een troep vogels geworden is.

Een wonderlijke geschiedenis, maar toch in de eerste plaats een gebeurtenis, waartegen onmiddellijk maatregelen genomen moesten worden.

Oranje met dertig duizend man in het land van Luik, mompelde hij.

Hij stond op en verzocht d'Avila hem de kaarten van Brabant en van het Sticht Luik te brengen.

Een half uur, nadat hij de tijding van Oranje's inval ontvangen had, was hij met een verdedigingsplan gereed en had hij vastgesteld, wat dadelijk zou moeten gebeuren. In ieder geval zou hij een veldslag moeten vermijden. Een verloren slag in Brabant, beteekende een overwinnend leger in het midden van het land. In Groningerland had hij iets mogen wagen, hier echter moest hij de grootste voorzichtigheid betrachten. Garnizoen in alle steden van beteekenis, een flinke troepenmacht, die Oranje's leger op de voet zou volgen, maar in geen geval een veldslag. Het gure jaargetijde was voor den aanval-

[p. 130]

ler zeer ongunstig. Waarom zou hij zijn soldaten opofferen, waar de natuur en Oranje's geldgebrek hem zeker zouden helpen?

Toen Alva gereed was, ontbood hij zijn officieren en bracht hen met enkele woorden op de hoogte van de maatregelen, welke getroffen moesten worden.

- Daarom, vervolgde Alva, blijft ons voorloopig niets anders over, dan Oranje's leger uit de weg te gaan.

Hij hield op met spreken en keek zijn bevelvoerders aan. Niemand antwoordde en de hertog voelde, dat zijn beslissing met weinig geestdrift ontvangen werd.

- Welnu?

Juliaan Romero waagde het schuchter op te merken, dat het toch niet zonder gevaar kon zijn, het opstandelingenleger zoo veel bewegingsvrijheid toe te staan. Don Gonzalo de Braccamonte viel hem bij en zei, dat het wellicht beter was den prins dadelijk aan het verstand te brengen, dat men ook hier, zooals in het noorden, de kop te pletter zou loopen.

Alva knikte instemmend en antwoordde glimlachend, dat het er in de eerste plaats op aan kwam, wiè de kop te pletter zou loopen. Voor zooiets was het altijd goed een weinig geduld te oefenen en de tegenpartij voldoende gelegenheid te geven. Het was nog nimmer voorgekomen, dat het Spaansche leger zich aan een strijd onttrokken had, om den vijand de overwinning te laten. Maar het was ook nog nooit gebeurd, dat de hertog het leven van zijn mannen in de waagschaal had gesteld, als er nog een redelijke mogelijkheid was, den vijand op een andere manier dan door wapengeweld te vernietigen.

- Het zwaard is een nutteloos ding, als het verstand, dat het leiden moet, ontbreekt, zei Alva. Hij legde zijn vinger op een open gevouwen kaart van Brabant en wees de cirkel aan, welke hij daarop getrokken had. Alle voorraden graan en ander voedsel binnen dit gebied moesten onmiddellijk in beslag genomen worden, alle molens

[p. 131]

moesten onklaar worden gemaakt, zoodat er geen graan voor Oranje's leger kon worden gemalen. Het vee moest uit de stallen verwijderd en naar veiliger plaatsen overgebracht worden. Iedereen, die zich schuldig maakte aan het verstrekken van levensmiddelen aan den vijand, zou als een verrader beschouwd en dienovereenkomstig behandeld worden.

- En verder, zoo besloot Alva, vertrekken de troepen nog heden naar de bedreigde streek. Dit, mijne heeren, is voorloopig alles, wat wij te zeggen hebben. Oranje wordt stap voor stap gevolgd en voor hen, die van het begrip volgen een minder juiste voorstelling mochten hebben, voeg ik hieraan toe, dat de vervolger er voor te zorgen heeft, steeds achter te blijven en nimmer vóór te komen!