Oranje en Alva's tyranniek bewind

[XIX]

Enkele dagen na de slag bij Heiligerlee kwam een bode in de hoofdstad aan en bracht den hertog de tijding van de nederlaag zijner troepen. Het rampzalige nieuws bracht Alva buiten zichzelf van woede, spijt en schaamte. Zijn legioenen verslagen door een havelooze bende, door een troep gepeupel. Hij sloot zich op in zijn kamer, omdat hij niemand wilde zien in deze toestand van vernedering, waarin zelfs zijn zelfbeheersching hem in de steek gelaten had. Zelfs onder Margaretha was het nimmer voorgekomen dat de opstandelingen openlijk tot verzet overgegaan waren en tegen 's konings troepen ten strijde getrokken waren. En thans had het onder zijn bestuur kunnen gebeuren, dat het eerste belangrijke treffen tusschen de regeeringstroepen en de opstandelingen met een Spaansche nederlaag geëindigd was. Zou de koning hem na deze gebeurtenis nog bekwaam genoeg achten, om als landvoogd over deze landen te blijven regeeren? Dit gespuis, dat de kerk hoonde en het gezag des konings omver wilde werpen, bleek hij dus in weerwil van alle strafmaatregelen nog altijd te mild te hebben behandeld. Alleen bij hem moest de oorzaak van alle gemaakte fouten en dus ook van deze nederlaag ge-

[p. 100]

zocht worden. Hij was het immers geweest, die in spijt van 's konings aandringen op spoed, de uitvoering van de doodvonnissen van Egmont en de anderen uitgesteld had? Als krijgsman had hij begrepen, wat het land, ondanks alles, aan mannen als Egmont verschuldigd was en het was het besef dezer verantwoordelijkheid geweest, dat hem had doen aarzelen. Maar Filips had het beter ingezien, toen hij verlangde, dat er haast zou worden gemaakt. De koning had gelijk, zooals altijd. Er moest met deze adel voorgoed afgerekend worden, men moest den heeren aan het verstand brengen, dat alles, wat tegen het gezag in opstand kwam, door dit gezag onherroepelijk vernietigd zou worden. Het was niet onmogelijk, dat de gevluchte edelen veronderstelden, dat zij rustig hun gang konden gaan, omdat zij, anders dan het gemeene volk, door de bijzondere rechten van hun stand beschermd werden. Bleek niet uit Egmont's brieven aan den koning, dat hij goed en leven veilig achtte onder de hoede der orde van het Gulden Vlies? Maar hij zou dezen heeren thans laten zien, dat zij zich deerlijk vergist hadden. Zelf zou hij naar het noorden trekken en Lodewijk met zijn benden vernietigen. Eerst echter diende hier in Brussel orde op de zaken gesteld te worden. Voordat hij naar het Groningerland vertrok, wilde hij er zeker van zijn, dat tijdens zijn afwezigheid geen onaangename verrassingen konden plaats vinden.

Alva trok een lade open en greep de bundel doodvonnissen. De namen van telgen uit de oudste en bekendste geslachten waren op deze papieren vermeld: Blois van Treslong, de heeren van Batenburg, Maximiliaan Cock, de heer van Villers, Egmont en Horne. Vier en twintig edelen.

Hij ontbood d'Avila en overhandigde hem de oorkonden. De commandant nam ze zwijgend in ontvangst.

- Wacht, gebood Alva, toen d'Avila zich wilde verwijderen. Met dezen is alles afgedaan, behoudens de open-

[p. 101]

baarmaking der vonnissen. Maar de anderen, die wij niet in onze macht hebben. Oranje, van Nassau, Hooghstraten, Culemborg, van den Bergh... Men geve bekend, dat genoemde rebellen op straffe des doods gebannen en van hun goederen verbeurd verklaard zijn. Verder gelasten wij Urbino het paleis van den graaf van Culemborg met de grond gelijk te maken. De hertog van Brunswijk, Noircarmes en Vitelli maken hun troepen voor vertrek gereed en worden morgenochtend om tien uur bij ons verwacht.

Alva gevoelde zich een weinig geruster, toen d'Avila met zijn opdrachten vertrokken was. De kloot was aan het rollen gebracht en geen macht ter wereld zou thans nog in staat zijn hem in zijn gang te stuiten. Hij wierp een blik in de lade, waaruit de documenten verdwenen waren. Een vreemde leegte. Hij wist, dat hij het zelf was, die de stukken zooeven weggenomen had en toch kwam het hem voor, dat hij iets miste. Vier en twintig edelen. Ook Egmont van Grevelingen en Saint Quentin. Langzaam liet Alva de haren van zijn dunne baard door zijn vingers glijden. Het werd tijd, dat de barbier hem weer eens wat bijknipte.