Oranje en Alva's tyranniek bewind

[XIII]

Een slecht teeken, had Simon gedacht, toen hij, uit Haarlem teruggekeerd, de luiken gesloten gevonden had. In angstige spanning had hij de deur geopend en toen hij de toestand zag, waarin zijn woning verkeerde, begreep hij, wat er tijdens zijn afwezigheid gebeurd moest zijn. Even was hij verslagen blijven staan en was hij verdwaasd blijven kijken naar de pop van zijn jongen, die verlaten op de grond in de gang lag.

Haastig doorzocht hij de kamers, waar alles overhoop lag. Kasten en laden waren leeggehaald, beddetijken opengesneden en de veeren waren overal verspreid. Geen hoekje van het huis was ondoorzocht gebleven en men had zelfs de tegels van de schouw weggebroken om te zien, of daar achter iets verborgen was. Dus Hannes' voorgevoel was juist geweest, toen hij hem op de dag van Jacob's vertrek verteld had, waar de rest van zijn geld

[p. 67]

verborgen was. Ook de tuin hadden Alva's rabauten doorzocht. De sporen van hun graafwerk waren nog op verschillende plaatsen zichtbaar. Simon wierp een schichtige blik naar de plaats, welke Hannes had aangeduid. Hij moest voorzichtig zijn en zich niet verraden. Coba van den bakker stond voor het raam en keek naar hem. Hij moest het voorloopig dus maar bij dit vluchtige onderzoek laten. Het zag er niet naar uit, dat de roovers het geld ontdekt hadden. Maar de vrouwen? Het was de gewoonte niet, alle leden van een gezin gelijktijdig gevangen te nemen. Door de mannen weg te halen kon men zich meestal ook in het bezit van hun geld en goederen stellen en dat was het belangrijkste. Arme vader Hannes, mompelde Simon en zijn blik bleef rusten op de stoel, waarin zijn schoonvader zoo menigmaal met hem had zitten praten. Toen begaf hij zich naar de deur. Hier had hij voorloopig niets te zoeken en hij moest trachten te weten te komen, wat er van de vrouwen geworden was. Willem Volckertszoon, Neeltje's broeder, die bij den kuiper tegenover de kerk werkte, wist hem te vertellen, wat er tijdens zijn afwezigheid gebeurd was. Hannes had men gevangen genomen en de vrouwen, die niet langer in het ongelukshuis durfden blijven, hadden onderdak gevonden bij Wouter Abels' zuster. Hier trof Simon zijn vrouw in diepe verslagenheid aan. Zij wilde, dat er iets voor haar vader gedaan zou worden en verzocht hem, naar den burgemeester te gaan om diens hulp en bemiddeling in te roepen. Een machtig man zooals hij, van wien verteld werd, dat hij een vijand van de Spanjaarden was, moest toch iets kunnen doen. Het hielp weinig of Simon haar trachtte duidelijk te maken, dat er zonder geld niets gedaan kon worden. Aagje hield vol en ten slotte liet hij zich overreden en begaf zich 's middags naar het stadhuis. De bode, die zijn verzoek om tot den burgemeester te worden toegelaten in ontvangst nam, keerde na enkele minuten terug met de mededeeling, dat

[p. 68]

de burgemeester hem niet te woord kon staan. Simon had geen ander antwoord verwacht. Op de terugweg zag hij meester Arie. Hij moest zich bedwingen om niet recht op den kerel af te stappen en hem tegen de grond te slaan. Op korte afstand volgde hij den chirurgijn; het was, alsof hij door onzichtbare draden aan dezen ellendigen kerel verbonden was en gedwongen werd hem te volgen. Hoe langer hij achter hem aanliep, hoe erger zijn woede werd. Hij kon zijn blik niet afwenden van de dunne, spichtige beenen van den barbier, echte verradersbeenen, die voorzichtig en bedachtzaam bewogen, alsof de man, dien zij droegen, bang was om flink en frank door het leven te gaan. Onder de zwarte mantel, die van de schuine schouders scheen weg te glijden, was verraad verborgen, het hoofd scheen omgekeerd op de romp te staan en boven de rug zag hij meester Arie's bleek gelaat, dat hem tartend uitlachte. Simon balde zijn vuisten.

- Verdoemde giftmenger, gij hebt het gedaan en niemand anders, mompelde hij. Maar ik zal het u betaald zetten!

's Avonds overlegde men, wat er gebeuren moest en eindelijk werd het besluit genomen, dat Aagje met Neeltje en den jongen het land zouden verlaten. Tot Grol zou men veilig kunnen reizen en daar zou men neef Jan moeten opzoeken, die een binnenweg wist, waarlangs men in Duitschland komen kon. Was men eenmaal over de grens, dan zou het niet moeilijk zijn, Kleef te bereiken, waar men voorloopig bij Adriaan Schotel onderdak zou kunnen vinden.

- En vader? vroeg Aagje.

Simon beet de tanden in zijn lip. Voor vader kon niets meer gedaan worden. Die was verloren. Dat had hij Aagje al wel tien keer gezegd. Waarom stelde zij hem telkens weer deze vraag, waarop zij het antwoord kende? Waarom herinnerde zij hem telkens opnieuw weer aan zijn ellendige machteloosheid?

[p. 69]

- Wij kunnen niets doen, zei hij dof. Wij zijn als mieren of wormen, die dood getrapt worden. Laat ons God danken, dat Jacob en Vincent de dans ontsprongen zijn.

- Wij kunnen niets doen, herhaalde Aagje. Vader wordt weggehaald gemarteld en ter dood gebracht en wij kunnen niets doen. Ons huis wordt verwoest en wij worden verjaagd en wij kunnen niets doen. Duizenden worden vermoord of tot de bedelstaf gebracht en wij kunnen niets doen. Zijn wij dan geen menschen, Simon, maar beesten, die men rustig slachten en villen kan?

Simon was overeind gesprongen en keek, met zijn vuisten op de tafel steunend, zijn vrouw aan.

- In God's naam, hou op, riep hij.

- God legt ons deze beproeving op, zei Neeltje zacht. Ook ik heb mijn man moeten missen.

Aagje keek haar vriendin aan en haar oogen vulden zich met tranen. Opeens begon zij, zonder aanleiding, luid te lachen. De anderen keken haar verschrikt aan.

- De menschen vergissen zich, riep zij, dit kan niet van God zijn, dit is des duivels. In Brussel zit een duivel. Hij en die bloedhond in Spanje zijn het, die ons dit aandoen. Het land wordt geregeerd door moordenaars en dieven, door brandstichters en roovers en wij zijn machteloos, wij kunnen niets doen. O Heer, snikte zij, ik smeek u, mijn vader, mijn arme oude vader...

Zij sloeg de handen voor het gelaat, viel in haar stoel terug en weende.

Diep in de nacht begaf Simon zich naar de verlaten woning en bracht het geld, dat Hannes begraven had, te voorschijn. Bij het aanbreken van de dag, toen de poorten geopend werden, verlieten de vrouwen de stad. Simon deed hen uitgeleide en staarde hen na, totdat de wagen in de ochtendnevel verdwenen was.

Door een klein venster met een kruistralie viel het grauwe licht van de aanbrekende dag in een kelder, waarin drie mannen bijeen waren. Twee mannen waakten en

[p. 70]

de derde sliep. Hij droomde en zag zijn werkplaats, waarin hij met drie knechten bezig was hoeden te maken. De hoofddeksels waren alle van fel-roode stof vervaardigd en een van de knechten zei, dat de stof in bloed gedrenkt was. De man bracht de hoeden in model op de hoofden van menschen, die ter dood gebracht waren. Zij stonden op een lange rij op een tafel en keken hem met hun glazen oogen verwijtend aan. Het is mijn schuld niet, zei de man, ik ben maar een arme hoedenmaker en moet doen wat anderen bevelen. Hij ging verder met passen en toen hij een nieuwe hoed nam om deze op een kop te zetten, week hij ontzet terug. Zijn eigen hoofd stond in het midden van een bloedplas op zijn werktafel. Met een gil ontwaakte hij.

Hannes draaide zich om en legde zijn hand op de arm van den hoedenmaker. Deze keek hem met wijd opengesperde oogen aan en begon toen wezenloos te glimlachen.

- Een droom, fluisterde hij. Maar dat andere?

- Wees sterk, Steven, zei Hannes. Ook dat andere zal voorbij gaan, als een droom.

Een week later werden de drie mannen omstreeks middernacht door den beul uit hun kerker gehaald. Men bond hun de handen op de rug samen en bracht hen naar een kelder, waar groote, met water gevulde tonnen stonden. Een priester vroeg de veroordeelden, of zij alsnog in de schoot van de kerk terug wilden keeren en toen zij dit afwezen wenkte hij den beul.

- Heer, zei Hannes luid, vergeef mij mijn zonden en ontvang mij in uw armen. Amen.

De beulsknechten wierpen een zak over hem heen, grepen hem beet en duwden hem met het hoofd omlaag in een der met water gevulde tonnen. Twee beenen staken boven de rand van het vat uit, als hulpeloos ten hemel gestrekte armen.