Verzameld werk. Deel 4. Bewolkt bestaan

[p. 340]

35

De laatste gebeurtenissen hadden het huis van Valdés in de Avenida del Paraiso in diepe rouw gedompeld. Vooral in de middag werd Valdés door een tergende helderheid bevangen die hem deed rondlopen in het huis alsof hij naar iets zocht.

Wat hij vond was niet anders dan dezelfde appartementen en dezelfde gangen die hij reeds zovele jaren kende. Bij het binnenkomen kwam men in een kleine hall met ter weerszijden een Chinese vaas en een kapstokhaak in ivoor uitgevoerd en behangen met een spiksplinternieuwe borsalino of een wandelstok met zilveren handvat.

Met een paar treden bereikte men een lange eveneens betegelde gang, die doorliep naar de deur van de keuken waar de luttele werkzaamheden werden verricht door een oude bediende die meestal een uiltje zat te knappen, daar het eten door een kok buitenshuis werd bereid, of door werksters die tweemaal 's weeks verschenen en zich ook in de andere ruimten met het ameublement, de vloer of het plafond onledig hielden. Rechts leidden twee deuren naar de suite, waarvan de meubels, in lichtgroen gehouden, een plantaardige achtergrond vormden voor de kristallen luchters die slechts gedempt licht weerkaatsten sinds het raam aan de voorkant en de deur aan de achterkant gesloten bleven. Deze kamers werden vrijwel uitsluitend bewoond door twee angora's die, genesteld in de diepten van de sofa's, de doodse stilten van tegenwoordig duidelijk verkozen boven het gedruis van de orgastische feesten die zich hier hadden afgespeeld. Links voerde een trap naar de bovenverdieping, waar hij ook alweer stiet op steeds weer dezelfde rangschikking van de roerende goederen in zijn slaap- en werkkamer.

De vragen die Valdés zich stelde betroffen slechts een hoogst enkele keer zijn ongelukkige vrouw; zij keerden steeds weer terug tot de gevaarlijke toestand waarin zijn geliefde schoenhandel verkeer-

[p. 341]

de. Ireguí zou inderdaad met ijver zijn zaken behartigen, maar dit betrof toch uitsluitend de lopende zaken. Ireguí was geen intelligent zakenman, laat staan een diplomaat; het drong niet tot zijn wufte hersens door dat een handelszaak die stationair blijft, tot ondergang is gedoemd. Hij miste het vereiste handelsinzicht. Men moest voortdurend aandringen op nieuwe leveranties aan het leger, hun grootste afnemer. Men moest hiertoe het onheil van naderende wereldoorlogen met tact maar ook met kracht hanteren. De Spaanse burgeroorlog, reeds enige jaren weer geluwd, moest hardnekkig worden voorgesteld als het voorspel van de komende wereldbrand. Het vorig jaar had hij nog handig weten gebruik te maken van de oorlogsopwinding naar aanleiding van Tsjecho-Slowakije, helaas ook alweer geluwd, ditmaal door de overeenkomst van München. Na een tijd van voorspoed van Upperten was er een daling in de leveranties ingetreden. Hij had gemeend het ministerie van oorlog een rustpauze te moeten gunnen tot er zich weer een nieuwe aanleiding zou voordoen die, daarvan was hij zeker, niet lang op zich zou laten wachten. De tijd werd nu weer met de dag gunstiger, de radioberichten namen catastrofale afmetingen aan. Iedere dag konden de Duits-Poolse vijandelijkheden losbreken. Men had geen beter moment kunnen kiezen voor een nieuwe hartstochtelijk propaganda voor een militante schoenhandel als Upperten. Maar nu was hijzelf aangetast door de verschrikkelijkste aller ziekten: de droefgeestigheid! Had hij werkelijk zoveel van zijn vrouw gehouden? Ach wat! Hij had alleen maar gehoopt door middel van haar een nieuwe fase te zullen ingaan, zij zou met haar kunstzinnige neigingen zijn leven van handelsman doen deel hebben aan de voordelen van de Europese beschaving. Haar krankzinnigheid had zijn verwachtingen de bodem ingeslagen. Daar liep hij nu rond met die ondraaglijke helderheid in het hoofd die zich bij tijden met Carlota bezighield, maar veel vaker met de vooruitzichten van zijn handelszaak en tenslotte ook dit onderwerp liet varen en alleen maar als een vorm van kwelling achterbleef.

Met de mindering van het daglicht voelde hij zich iets kalmer worden, maar er bleef toch zoveel onrust in zijn geest dat hij slechts met moeite van het diner gebruik maakte, dat op zijn werkkamer werd geserveerd. De soep was het enige dat hij zonder weerzin, ja zelfs met een zeker genoegen tot zich nam. Na den eten zette hij

[p. 342]

zich een poos aan zijn werktafel met de bedoeling belangrijke voorstellen uit te werken die binnen afzienbare tijd aan het ministerie van oorlog moesten worden voorgelegd, maar daar kwam weinig van. Hij bleef even voor zich uit mijmeren en nam dan de hoorn van de telefoon op, die hij dadelijk weer neerlegde zodra hij de stem aan de overzijde had vernomen. Het was steeds de familie van Carlota die hij opbelde. Er was een stille hoop in hem gebleven dat zijn tegenwoordige toestand op een boze droom berustte en dat hij onverhoeds op zekere dag aan de andere zijde de stem van Carlota zou horen die zijn naam uitsprak en beloofde spoedig hem te zullen bezoeken.

Het was slechts door grote doseringen somnifeen dat hij zich de weldaad van een droomloze slaap vermocht te verzekeren. Des morgens ontwaakte hij met de onbekommerde zekerheid dat hij die dag nog in staat zou zijn zich aan zijn zwaarmoedige gevoelens te onttrekken. De toestand in Europa verergerde zienderogen. Op de triomfmarsen van de Duitsers volgden de Engelse en Franse oorlogsverklaringen. Wat een mogelijkheden werden verzuimd! Hij moest zich onmiddellijk met het ministerie van oorlog in verbinding stellen. Hij moest voorspellingen doen van invallen van het Duitse leger in de overige buurlanden. Bij het aankleden namen zijn voornemens steeds vastere vorm aan, maar eenmaal buiten bracht hij het toch niet verder dan wandelingen in de omgeving van het Paraiso. De moeheid die zich van hem meester maakte, deed hem afzien van zijn voornemens. Hij liep maar weer naar huis waar hij zich telefonisch in verbinding stelde met Ireguí, die verzekerde dat alles naar wens ging in de Calle Francesa. Gedurende de rustpauze die de werking van het somnifeen hem gunde, zag hij nog kans te lezen in boeken over de politieke ontwikkeling in Europa, niet omdat hij belang stelde in het lot van deze meer of minder tragische landen, maar eenvoudig omdat hij de Europese lotgevallen als dreigement hoopte te kunnen gebruiken bij de plaatsing van schoenenleveranties.

's Middags liet zich weer de ondraaglijke helderheid in zijn geest gelden. Hij verweet zichzelf de onvermijdelijke ondergang van Upperten. En waarom eigenlijk? Zou hij met Carlota gelukkig zijn geworden? Zou zij niet altijd halfgestoord zijn gebleven? Op een middag was hem het vervaarlijke antwoord tegemoet getreden: hij

[p. 343]

had van die vrouw gehouden, niet omdat zij beter zou worden maar omdat zij ongeneeslijk was. Het leven van alledag was grauw geworden, het was alleen de krankzinnigheid die er enige zin aan kon geven. Pero es pura locura, het is je reinste dwaasheid, meende Valdés die terugschrok voor zijn waarheid. Pero es pura locura, het is je reinste dwaasheid!