Verzameld werk. Deel 4. Bewolkt bestaan

[p. 335]

33

In het begin liet het verloop van Carlota's ziekte zich bijzonder gunstig aanzien. Deze jonge vrouw bestond eigenlijk uit twee personen: de ene was voorzien van een vage glimlach die iets lentelijk bloeiends gaf aan haar voorkomen, de andere daarentegen gaf blijk van een verwarring die dadelijk waarschuwde voor de ellendige nachtmerrie-achtige toestand waarin zij telkens na een poos van betrekkelijke beterschap terugstortte.

Tijdens het verblijf van Ferdinand op Curaçao kon men haar gewoonlijk beschouwen als iemand die geleidelijk aan uit een diepe depressie herstelde. Tussen Ferdinand en Carlota ontwikkelden zich gesprekken die ook voor anderen ongemeen interessante aspecten bezaten. Zij droegen, door de wisselende gelaatsuitdrukking en de fijne intonaties van de stem waarmee zij werden gevoerd, tevens het karakter van een met tact uitgevoerd intellectueel steekspel. Aanvankelijk was het Ferdinand die de overhand had met zijn theorieën, die een onvoorwaardelijke afkeuring van de zelfmoord, zowel in lichamelijke als geestelijke zin, inhielden. Carlota luisterde toe, met het hoofd knikkend en glimlachend alsof haar eindelijk een lang verwacht licht opging. De voorsprong van Ferdinand werd evenwel spoedig teniet gedaan door de aanval die Carlota op zekere middag op hem opende, nadat zij behoedzaam thee had geschonken, niet koffie, maar thee terwille van Ferdinand, maar voornamelijk toch terwille van de zenuwarts van Nederlandse nationaliteit, onder wiens behandeling zij zich op Curaçao had gesteld. De smalle donkere zenuwarts placht aandachtig toe te luisteren terwijl hij het ene been over het andere geslagen hield en zichzelf bij de smalle sik vastgreep ten bewijze dat hij een belangrijk vraagstuk bij de staart had.

Met een triomfantelijke glimlach vertelde zij dat de meest verfijnde middelen werden toegepast om zich aan de eigen levensopdracht te onttrekken. Zijzelf, zo meende zij volmondig te moeten

[p. 336]

toegeven, had zich achter de rouw om de overleden vriend verschanst. Ferdinand volgde haars inziens een geheel andere weg. Zij leverde een vlijmscherpe ontleding van de figuren uit de roman, die Ferdinand ondanks veel moeite niet tot een einde kon brengen. Zij schreef de onmogelijkheid van voltooiing toe aan de onmacht zijner figuren, die niet anders waren dan vrienden en kennissen die ook zij ten dele had gekend: de onmacht om hun levensopdracht te aanvaarden. Of zij aan Sloters dacht, dan wel aan Steensma of Van Mandere, steeds waren het mensen die weifelden tussen de aanvaarding en de ontvluchting van de werkelijkheid. Tot aanvaarding werden zij bewogen door de ijlheid waarin zij buiten de werkelijkheid geraakten, tot weigerachtigheid door een heimwee dat hen, nauwelijks in de werkelijkheid terug, aantastte zodra zij het plan opvatten zich vast te leggen. Ferdinand lachte luidop, maar Carlota liet zich niet uit het veld slaan. Zij mocht zich achter een naargeestige bedroefdheid hebben verschanst, Ferdinand verschanste zich achter het heimwee. Zij gaf hem de raad zich te verdiepen in de werken van de Heilige Theresa van Avila, wier woorden over de mystiek hij zich zou mogen aantrekken. Het heimwee evenals de mystiek was een respectabele zaak, maar alleen zolang zij niet werden aangewend als vlucht uit de werkelijkheid, als middel om zich aan zijn levensopdracht te onttrekken. Ferdinand luisterde grinnikend toe.

De zenuwarts die haar thans behandelde had een geheel andere opvatting dan zijn collega in Carácas over de stoornis van zijn patiënte. Van een neurose als gevolg van een onverhoedse en bijzonder heftige kus uit de nonnenwereld bleek hem zo weinig, dat hij zijn Venezolaanse collega van antiklerikalisme beschuldigde. Evenmin kon hij symptomen vaststellen van een beginnende dementia praecox. Voor hem stond de diagnose vast van een melancholie diep in haar vitale sfeer, vroeger onder de verzamelnaam van manisch-depressieve psychose ondergebracht. Voor hem was het derhalve zaak de jonge vrouw voor suicidium te behoeden gedurende haar melancholieke fase.

Het verblijf op het schrale Miraflores, dat bovendien herinneringen opriep aan haar geliefde, beschouwde hij als ongemeen nadelig voor de toestand van zijn patiënte. Ondanks zijn herhaalde pogingen, met de nodige tact aangewend, kon hij het evenwel niet verder

[p. 337]

brengen dan de belofte harerzijds, naar Carácas terug te keren zodra als zij, door het uitblijven van naargeestige stemmingen en waandenkbeelden, verzekerd zou zijn van een voorgoed teruggekeerde gezondheid.