Verzameld werk. Deel 4. Bewolkt bestaan

[p. 326]

31

Ineens was het doodstil in de kamer. Het kwam Carlota voor of Van Mandere er niet meer zat, of zij alleen de tafel zag met het portret van Oscar, wiens gezicht trouwens zijn somberheid verloor, levendig werd en in een vreemde glans oplichtte. Langzaam verhief zich de gestalte, die daar doodstil op het bed lag. Terwijl zij overeind kwam, vroeg zij zich af of het werkelijkheid was wat zij nu beleefde of was hetgeen nu zou plaatshebben niets dan een droom, die de ziel droomt voordat zij het lichaam verlaat? Er moesten hele brokstukken uit haar herinnering zijn weggevallen. Zij had alleen nog maar een vage voorstelling dat zij met Oscar aan boord had kennisgemaakt, dat zij daarna in lange correspondentie met elkaar hadden gestaan en dat zij in die tussentijd deze kamer op Passy had gehuurd, waar hij haar nu had opgezocht om haar mee naar Amsterdam te nemen. Zij zouden vandaag naar Amsterdam reizen... Zij hadden deze dagen overdreven rustige wandelingen samen gemaakt; 't enige bijzondere was, dat zij, hoewel voortdurend naast elkaar, elkaar nooit aanraakten. Zij bewogen zich trouwens overal zonder iets aan te raken. Zij waren in steeds weer zich herhalende gesprekken gewikkeld, zonder dat zij zich nauwkeurig in woorden uitdrukten. Oscar was misschien niet altijd hoffelijk en vriendelijk tegenover haar geweest, maar hij had het enige bewerkstelligd waarnaar een mens verlangen kan: hij had van de señorita Campbell, die niets anders was dan een meisje van goeden huize, een mens gemaakt die niet meer naar de naam van señorita Campbell luisterde, maar eenvoudig Carlota heette. Ook Oscar was van dankbaarheid vervuld: het was altijd met Carlota dat hij zich had opgehouden, onverschillig of zij destijds luisterde naar de naam van Pien, Toet of Toos, maar het was toch pas toen hij de werkelijke Carlota had ontmoet, dat hij zich bewust was geworden van zijn deugden en zijn nog grotere tekortkomingen. Met zijn garage had hij zich willen verschuilen voor zijn diepere geestelijke drijfveren.

[p. 327]

Nu was hij er zich van bewust geworden. Hij had de garage overgedaan en een werkkring bij de Rijksbruggenbouw aanvaard. Het was niet dat de bruggenbouwer op zichzelf belangrijker was dan de autoverkoper, maar wel dat hij, door zijn intellectuele capaciteiten te gebruiken, ook andere verwaarloosde mogelijkheden in zich had wakker geroepen. Hij was nu naar Parijs gekomen om Carlota te halen en haar mee te nemen naar Holland, waar zij voor het leven met elkaar zouden samenzijn. Zij zouden vandaag met de nachttrein vertrekken, maar voordat zij vertrokken zouden zij bij kennissen uit Amsterdam, die nu een huis inwijdden, een paar uren doorbrengen. Het waren Wenkjes en Mies, in vele opzichten nare mensen, maar in een enkel, misschien het voornaamste opzicht voorbeeldig: zij zouden levenslustig blijven ook onder de ongunstigste omstandigheden. Oscar zou Carlota niet komen halen, want om een of andere reden bevond hij zich die avond reeds in de buurt van het huis waar het feest zou worden gegeven, waarschijnlijk een hel verlicht feest. Carlota zou daar op eigen gelegenheid naar toe gaan. Waarom had zij daar zo lang gelegen op dat bed, terwijl die vreemde man, met wie zij in haar droom of in de werkelijkheid op zo'n eigenaardige manier had gevrijd, haar met starre groene ogen aankeek? Zij stond voor de spiegel zich op te maken voor het feest en verwonderde er zich nauwelijks over dat zij haar eigen spiegelbeeld niet zag; de avondkleren sloten zich om haar heen, hoewel zij er nauwelijks enige moeite toe aanwendde.

In het huis van de Wenkjes keken de mensen iets ernstiger dan zij meestal van hen gewend was, hoewel men toch niet zeggen kon dat zij niet glimlachten of zelfs lachten. Het was er nog heller verlicht dan zij had verwacht. Alle deuren stonden open. De mensen bewogen zich zowel in de hall met het harnas van de Chamloups als in de zaal en de daaraangrenzende serre, waarvan ook de buitendeuren wagenwijd openstonden. Sommigen traden vanuit de serre in de tuin, waar hun gestalten verduisterden en even donker werden als de cipressen van de cimetière Montparnasse. Zij herkende hen, één voor één. Zij zagen eruit alsof zij na jarenlange brouilles, zich vanavond met elkaar verzoenden. Daar stonden Ferdinand, met zijn verstandige oogopslag en nerveuze mond, en naast hem Wanda, die blijkbaar de indruk wilde wekken of zij juist de eerste kus had ontvangen. Daar stond ook Felix van Man-

[p. 328]

dere; tegenover hem voelde Carlota een verlegenheid, die men het best een innerlijke blos zou kunnen noemen, over de bedrieglijke amourette. Wenkjes stond, in een confectiesmoking en met een te wijde boord, aan een sigaar te trekken, maar Mies kon men niet makkelijk in het gezicht zien. Men zag haar alleen van opzij of op de rug, zij had een belachelijk licht lila toilet aan met een grote bloem boven de heup; zij bewoog zich voortdurend door de kamers, zich nu en dan bukkend om iets op te rapen. Robert Chamloup stond zich te verontschuldigen tegenover de prachtige Rubensachtige Messalina, terwijl Redin de grijs geworden Thérèse tegemoet trad. Dat had iets angstwekkends: de man, die op de grijs geworden vrouw toeschreed. De angst had echter slechts het onderdeel van een seconde geduurd, want weldra stond zij weer geheel gerustgesteld naast Oscar, die er hoopvoller uitzag dan zij zich ooit van hem herinnerde. Nauwelijks stonden zij naast elkaar, of hun vertrouwelijke gesprekken begonnen zich weer af te wikkelen. Carlota vertelde dat het eigenlijk een voorrecht was geweest voor Oscar, dat hij in haar ook precies het type had gevonden waarnaar hij altijd had gezocht. Zij zou niet kunnen zeggen of Oscar haar type was geweest. Weer voelde zij die innerlijke blos. ‘Neen,’ antwoordde Oscar, ‘ik weet wel. Waarschijnlijk is Van Mandere veel meer je type dan ik. Hij is langer, bij jou hoort een langere man dan ik. Hij is zo'n beetje een combinatie van Valdés en mij.’

‘Ja,’ beaamde Carlota, meer peinzend dan sprekend, ‘maar dat is het ook niet, waarom het gaat. Werkelijk bij elkaar horen doen niet de mensen die dezelfde lengte of de passende haarkleur hebben, maar alleen zij die elkaar tot leven hebben gewekt.’

Bij die woorden voelde Carlota diep in zich een groot geluk. Zij had Oscar bij de arm willen vatten, maar om een of andere reden was het of zij elkaar niet aanraken konden. Zij zag toen hoe de paren met elkaar dansten en telkens van partner wisselden, met een ernst alsof zij geen vermaak bij elkaar zochten maar integendeel een afscheid voor het leven van elkaar namen. Zij ging eveneens van arm tot arm, maar ook van de mannen met wie zij de laatste dans uitvoerde, was het of zij het stoffelijk wezen niet aanraken kon. De enige met wie zij tenslotte niet had gedanst, was Van Mandere geweest; toen zij met Oscar het huis verliet, keek zij om zich heen en zocht naar hem, maar kon hem niet vinden. Zij had

[p. 329]

daarna slechts een vage voorstelling van hun tocht naar het station en van de kruiers, die zich om hen heen hadden bewogen en hen geleid hadden naar hun zitplaatsen in de trein, waar hun handkoffers zich reeds in het bagagenet bleken te bevinden.

Zij zaten in de trein, die voortreed in de nacht, langs silhouetten van velden, dorpen en de slakkenpiramiden in Franse en Belgische mijnstreken. De avond was wit door een maan, die achter een heel dunne wolklaag zich verscholen hield. De stoffelijke wereld werd er des te zwarter door. Zij waren bijna weer verwikkeld geraakt in hun vertrouwelijk gesprek, zoals tevoren, over hun verblijf op de boot, over hun correspondentie, en over hun weerzien. Maar het kwam haar plotseling voor of dit alles toch nutteloos was, of dit alles ook weer niet anders was dan ijdelheid en kwelling des geestes. Zij zaten doodstil naast elkaar. Zij verwonderde er zich over dat zij zich in een stoffelijke wereld bevond, maar verstoken bleef van de aanraking daarmee. Zij vroeg zich af wat de werkelijkheid was: deze witte nacht van Noord-Frankrijk dan wel de duisternis daarboven in haar kamer in Passy. En meteen wist zij het! De lichte velden van de maanavond waren opeens toegeslagen. Er heerste niet dan de vreselijke duisternis van Passy. Zij wist met stelligheid dat zij behoorde tot wie gestorven zijn en dat zij uitgestrekt lag op het bed in de Rue des Acacias. Dit alles was niets geweest dan een droom, niets dan het diepe verlangen dat wordt uitgesproken door de ziel, voordat zij voorgoed het lichaam verlaat. Nadat zij zich enigszins aan de duisternis in de kamer had gewend, vermocht zij vagelijk de omtrekken van de man te onderscheiden die nu op het tafeltje zat, naast het portret van Oscar. Het was de man met wie zij die eigenaardige vrijerij had gehad. Hij zat er, de kin in de hand, als een stenen beeld.